Þjóðviljinn - 27.10.1979, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 27. október 1979
Laugardagur 27. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
Vetrarfundur SÍR
Orkusparnaður og
vatnsbúskapurinn
ofarlega á baugi
Á fimmtudag var hald-
inn í Reykjavík vetrar-
fundur Sambands
íslenskra rafveitna og
sóttu hann um 100 f ulltrúar
víðs vegar að af landinu.4
Meginmál fundarins
vörðuðu virkjanir og
f lutningskerf i raforku, og
flutti Jakob Björnsson
orkumálastjóri erindi um
virkjunarkosti til aldamóta
og Gunnar Ámundason,
rafmagnsverkf ræðingur
um meginorkuf lutnings-
kerfi landsinstil aldamóta.
Var skýrt frá erindi
Jakobs i Þjóðviljanum í
gær, en auk þeirra tveggja
fluttu Ingólfur Ágústsson,
rekstra rst j ór i, Karl
Ragnars, verkf ræðingur,
Steinar Friðgeirsson
deildarverkfræðingur og
Jón Ingimarsson verk-
f ræðingur erindi um vanda
í rekstri raforkukerfa. Þá
fjallaði Ingvar Ásmunds-
son um raforkureikninga
til neytenda og breytingar
á þeim og áætlunum sem
þeir byggjast á.
Aðalsteinn Guöjohnsen,
formaður SÍR, sagði i samtali við
Þjóðviljann eftir fundinn, aö auk
virkjana og orkuflutnings hefði
mikið verið fjallað um orku-
sparnað á fundinum. Sagði hann
að menn hefðu ekki veriö á eitt
sáttir um hvernig standa ætti að
orkusparnaði en sammála um að
draga ætti verulega úr orkusóun
landsmanna meö ýmsum ráöum.
Á fundinum var ekkert rætt um
skipulagsmál raforkukerfisins,
og þvi bar Landsvirkjunarmálið
svonefnda ekki á góma.
Sambandiö hefur hins vegar ritaö
öllum sveitarstjórnum, sem eiga
rafveitur, bréf og spurt um af-
stöðu til frumvarpsins sem fellt
var I borgarstjórn Reykjavlkur,
en ekki fengið nein endanleg svör
ennþá.
Þá var mikið rætt um vatns-
búskapinn með tilliti til raforku-
framleiöslu, og sagöi Aðalsteinn
að hið sérstaka ástand sem hér
hefur rikt undanfarin 2 ár og leitt
hefur til minnkandi vatnsforða,
hafi leitt hugann að þvi að þó við
eigum geysimiklar birgðir af
vatni og gufu, sem hægt er að
virkja, þá geti oröið aö gripa til
raforkuskömmtunar ef boranir
bregðast eða ef úrfelli minnkar i 2
ár eða lengur.
Astandiö hefur óneitanlega lag-
ast nú með haustrigningunum,
sagði Aðalsteinn, en þó ekki nóg
til þess að horfiö verði frá orku-
skömmtun til stóriðju og stór-
fyrirtækja. Sagði Aðalsteinn hins
vegar óliklegt að gripa þyrfti til
skömmtunar rafmagns til
almannanota.
Aöalsteinn sagði að mikið hefði
verið unnið i þvl að gera raforku-
reikninga áreiöanlegri og einfald-
ari en nú er og mætti vænta
árangurs i þeim efnum á næstu
mánuöum. Viö erum óaánægðir
með reikningana eins og þeir eru
nú, sagði Aöalsteinn, og okkur er
ljóst að fólk er það lika. Það þarf
að fullkomna áætlarnirnar eins
og hægt er og gera reikningana
skiljanlegri, sagði hann, en eins
og nú er eru þeir nánast óskiljan-
legir.
SIR heldur tvo fundi af þessu
tagi árlega, sumarfund og vetrar-
fund. Þetta var 31. vetrarfundur
sambandsins.
— AI
Frá vetrarfundi SIR. Ingvar Asmundsson I ræðustól. Ljósm. Jón,
Heilbrigðisyíirvöld:
S almonella-r annsóknir
meðal forgangsverkefna
Salmonella-mengun og Salmonella-sýklar berast I fólk um sjúklingum, annað hvort
þarmeð hætta á smitun
fólkster vaxandi hérlendis
einsog fram kom í frétt
Þjóðviljans nú í vikunni
þar sem skýrt var frá
greinargerð sem landlækn-
ir hefur sent frá sér um
þessi mál og aðgerðum
sem heilbrigðisyfirvöld
vinna nú að.
1 greinargerðinni, sem land-
læknir hefur gert i samráði við
Heilbrigöiseftirlit rikisins,
Matvælarannsóknir rikisins og
sérfræöingana Sigurð B.
Þorsteinsson lækni, Guðna
Alfreðsson dósent og Grim S.
Valdimarsson efnafræöing kemur
fram að tiðni salmonella-sýkinga
hefur aukist mjög á Vesturlönd-
um yfirleitt undanfarin ár. Fram
aö þessu hafa sýkingar veriö til-
töluiega fáar hér á landi, en af og
til hafa þó veriö greind tilfelli.
nánast eingöngu meö menguðum
mat eða drykk. Heilbrigöir
hraustir einstaklingar þurfa mik-
iö smitmagn til að veikjast en las-
buröa einstaklingar, ungbörn og
gamalmenni geta veikst af til-
tölulega fáum sýklum. Sjúkdóms-
einkenni eru mjög mismunandi
frá einum sjúklingi til annars, allt
frá engum einkennum upp i lifs-
hættulega blóðsýkingu. Allflestir
fá þó væg einkenni frá meltingar-
færum.
Ekki liggja fyrir ákveðnar tölur
um fjölda sýkinga hér á landi,
enda er vitað, að aðeins litill hluti
sýkinganna greinist. Inn á
sjúkrahús hér i Reykjavik hafa
undanfarin ár lagst 5—15
sjúklingar árlega, og eru þaö allt
sjúklingar með umtalsverð
einkenni og sumir mikiö veikir.
Virðist sem fjöldi þessara tilfella
fari hægt vaxandi.
Oftast hefur verið unnt að sýna
fram á smit erlendis frá hjá þess-
vegna ferðalaga eða neyslu á
innfluttum mat. Svo er þó ekki
alltaf og viröist það fara vaxandi
aö ekki sé hægt aö skýra sýkingu
á þennan hátt. Kemur það vel
heim við þá staðreynd, að
Salmonella-mengun fer vaxandi i
umhverfi hérlendis, s.s. 1 mávum,
músum, skolpleiðslum og
sorphaugum. Við megum þvi
búast við aukinni hættu á smitun
fólks i framtíðinni og heilbrigðis-
yfirvöld telja brýna nauðsyn á að
stórauka eftirlit og taka upp
áþekkar aðgerðir þeim sem beitt
er i nágrannalöndum.
Að lokum segir I greinar-
gerðinni aö leiöa megi að þvi góð
rök, aðrannsóknir á útbreiöslu og
smitleiðum salmonella-sýkla sé
nú meðal forgangsverkefna I
Islenskum heilbrigðismálum.
En forsenda þess, að svo megi
vera sé veruleg aukning fjár-
veitinga til aögeröa og eftirlits á
þessu sviöi. — vh
Flóttamannavanda-
mál eru gömul eins og
allir vita. Um aldir hef-
ur fólk flúið styrjaldir,
náttúruhamfarir, trúar-
bragðaofsóknir, kyn-
þáttaofsóknir. Kannski
hafa flestir þeirra sem
hafa verið til þess
neyddir að skipta um
heimkynni verið að flýja
skort. Amerikurnar
báðar byggðust á sínum
tima sliku fólki að mjög
verulegu leyti.
Stundum hafa margar ástæður
blandast saman. Einhverjir
mestu fólksflutningar sem um
getur á siöustu timum er flótti
Gyöinga frá Rússlandi og öðrum
löndum um austanverða álfuna
sitt hvorum megin við siðustu
aldamót. Þeir voru að flýja ör-
birgð og einnig lög sem bönnuðu
þeim sérstaklega mörg úrræði I
lifsbaráttunni sem aörir áttu kost
á.
Hve margir?
Enginn veit með vissu hve
margir flóttamenn eru nú I heim-
inum. Stofnanir Sameinuðu þjóð-
anna telja þá um tólf miljónir.
Stærsti hópurinn eru Palestinu-
menrt, sem taldir eru um ein mil-
jónogsjö hundruð þúsund. Þaöer
einhver dapurlegasti kaflinn i
harmsögu Gyöinga, að þegar
þeir, flottafólk I 2000 ár, ioksins
fengu tækifæri til að stofna eigiö
þjóörlki, þá var það á kostnað
annarrar þjóöar, ogeinmitt þjóö-
ar sem enga ábyrgð bar á örlög-
um evrópskra Gyðinga I heim-
styrjöldinni siöari.
Flestir innan Afriku
Ef flóttamannavandamálin
eru rakin eftir heimsálfum, þá
veröur Afrika efst á blaði. Þar
eru flóttamenn taldir 2.150.000
eöa þar um bil — og flestir i Zaire
eöa rúmlega hálf miljón. Þessu
næst koma Bandarikin og
Kanada, sem hýsa um 760 þús-
undir flóttamanna.
Vestur-Evrópa hefur tekiö viö
nær 600 þúsundum. I Suð-
austur-Asiu eru flóttamenn taldir
um 450 þúsundir og þá flestir frá
Indókina, I Astraliu og Nýja-Sjá-
landi eru flóttamenn rúmlega 300
þúsundir.
Allt þetta flóttafólk er aö flýja
eitthvað pótitiskt ástand — kúg-
un, þjóöamisrétti, styrjaldir
o.s.frv. Aðstæður erumjög ólikar.
ISuður-Aneriku eru taldir um 100
þúsundir flóttamanna — og flestir
þeirra munu vera pólitiskir
flóttamenn I þröngum skilningi:
Chilebúar eða Argentinumenn
eða Uruguaymenn á flótta undan
lögregluriki — og hafa reyndar
allmargir komiö sér tilEvrópu.
I Afrlku er hin mikla mergð
flóttamanna meö réttu tengd viö
þá nýlenduskipan sem þar rikti.
Þegar nýlendurnar urðu sjálf-
stæðar — og margar ekki nema
aönafninutil — hlutuhinnýju riki
landamæri, sem ekki voru I neinu
skynsamlegu samræmi við bú-
siau einstakra þjóða. Með þeim
landamærum hlutu sumar þjóöir
eöa þjóöabrot hlutskipti minni-
hluta sem bjóviö skarðan hlut, og
spretta af þvi' ástandi átök, stund-
um borgarastyrjaldir, stundum
viðleitni til að skapa ný rfki
(Biafra), og þar fram eftir göt-
um. Mikill fjöldi fólks hefur flúið
langvarandi styrjaldarástand I
Angóla, Eþiópiu og svo Ródesiu,
þjóöerniskúgun I Búrundi. Stjórn-
arfar náunga eins og Idi Amins,
Bokassa keisara og Maciasar I
Miðbaugs-Gineu, hefur stökkt
miklum fjölda manna á flótta.

Enginn fær talið þann hóp sem er stærstur: þá sem flýja landrán og landleysi I sveitum og halda I fátækrahverfi stórborga þriðja heimsins.
— Myndin er frá Kalkútta.
Tólf miljónir manna
hafa flúið heimkynni sín
Flóttamannabúðir I Libanon: Palestínuarabar eru langsamlega stærsti hópurinn.
^ v /k ■ mmmmmM
Flóttafólk frá Vietnam viðstrendur Malasiu: Loksins opnuðust nokkrar dyr hjá efn-
aðri þjóðum.
Yfir næstulandamæri
Þótt ýmsum kunni að þykja það
undarlegt þá viröist Afrilóirikjum
hafa tekist betur en flestum öðr-
um að skapa vissa samstöðu um
lausn flóttamannamála. Má vera
aö það sé vegna þess að viða um
Afriku lifa menn enn við einskon-
ar náttúrubúskap, sem ekki er
ýkja erfitt eöa kostnaðarsamt að
laga sig að þótt skipt sé um land.
Þá eru svo til öll Afrikuriki riki
margra þjóða og tungumála og
þvi minna um um þá fyrirvara
sem nokkuö svo „hreinræktuð”
þjóðriki gera á þvi að taka við
fólki af öðru þjóðerni — að ekki sé
talaö um litarhátt. I Afrfku leita
menn blátt áfram yfir næstu
landamæri. — Það er hinsvegar
ekki hægt i Asiu eins og dæmin
s-rr.na.
Þaö er og i Afriku aö allmörg
dæmi eru þess, að flóttamenn
njóta aö vissu marki góös af þvi,
að móttökurikið telur sig eiga
pólitiskan fjandmann i stjórn
þess rikis sem flúiö er frá. Zaire
hefur t.d. tekið á móti flóttafólki
frá Angóla — og Angóla hefur tek-
ið viö flóttafólki frá Zaire. Sama
gildir unp Rúanda og Búrundi,
einnig Eþiópiu og SUdan. Sú var
tiö, aö Khmerar i Vietnam flúöu
til Kampútseu, en Vletnamar i
Kampútseu austur til Vietnam.
Hvað ræður móttökum?
Gifurlegur fjöldi flóttafólks —
hvort sem þeir eru að flýja skort
eða óþolandi pólitiskt ástand, vm
setjast aö i hinum efnaöri iðnrikj-
um. En þau erui flestum tilfellum
lokuð. örlög „bátafólksins” frá
Indókina hafa þó opnað ýmsar
dyr bæöi I Evrópu og Norð-
ur-Ameriku, en samt sem áður
heyra þau tilvik til undantekn-
inga.
Aðstoö við flóttafólk fyrr og sið-
ar er nefnilega I gifurlega rikum
mæli háð pólitiskum aðstæðum.
Þaödregur enginn i efa, að það er
brýnt og nauösynlegt aö hjálpa
þeim sem flýja Indókina allslaus-
ir á lélegum bátkænum. En þvi
miöur er það svo, að þeir ættu
miklu siður von á sæmilegu at-
hvarfi ef ekki vildi svo til, aö þeir
eru aö flýja lönd sem kennd eru
við kommúnisma. Eins og mönn-
um er kunnugt, er meirihluti
þessafólks af kinverskum ættum.
Þegar hægrisinnaöir herforingjar
tóku völdin i Indóneslu á miöjum
siöasta áratug hófst mikið blóð-
bað i landinu — og bitnaði ekki
sist á kinverskum þegnum lands-
ins. Þeir áttu þá ekki i nein hús
önnur aö venda og fæstir veittu
þeirra hörmungum neina athygli.
Pólitiskt veðurfar
Ahrif sveiflna ipólitlsku veður-
fari sjást og mætavel af dæmi
Gyðinga og Palestinuaraba. Arið
1938 héldu um 50 riki ráðstefnu I
Evian I Frakklandi, þar sem rætt
var um það, hvaö gera mætti
fyrir um 600 þúsundir Gyöinga,
sem þá voru á valdi nasista — i
Þýskalandi og Austurriki. Ráð-
stefnan bar engan árangur aö
heitiö gæti — hvert rlkið af öðru
fann sinar ástæður til að loka
landamærum sinum fyrir þessu
nauðstadda fólki. Nasistar drógu
af þessuþá ályktun, aðþeim væri
óhætt aö gera hvað sem þeim
sýndist við Gyðinga-enginn léti
sig varöa hvað um þá yrði.
Eftir striö, þegar uppvi'st var
um GyNngamorðin miklu, vakn-
aði samviska margar áhrifa-
mannaog þeirflýttu sér aö leggja
blessun sina, ekki aðeins yfir
stofnun lsraelsrikis, heldur og I
raun yfir brottrekstur Palestinu
araba úr mörgum byggöa sinna.
Lengi vel létu menn sér hlutskipti
þeirra sér I léttu rúmi liggja. Það
er ekki fyrren á siöustu árum, að
menn þykjast leggja eyrun viö
þeirrakröfum um eigiö riki. Þaö
er aö sjálfsögðu ekki af mann-
kærleika nema að litlu leyti
aðalástæðan er.eins og allir vita,
aukið vægi hins arabiska heims
möguleikarhans áaö skrúfa fyrir
oliuna.
ábtóksaman
vridtal|4a9sins
Barnaárid
er adeins
upphafið
Nú er farið aö siga á seinni
hluta barnaársins og sló Þjóð-
viljinn á þráðinn til Svandisar
Skúladóttur formanns fram-
kvæmdanefndar alþjóðaárs
barnsins á Islandi til aö forvitnast
um fyrirsjánlegan afrakstur árs-
ins.
— Hefur þaö sem af er barna-
árs fariö að vonum, Svandis?
— Já, i stórum dráttum. Þó eru
ýmsir óánægðir með að meira
hefur veriö talað en framkvæmt
en ég held að þessi umræöa hafi
gertmeiragagnen margirhalda.
— Nú stendur yfir ein af hinum
svokölluðu þemavikum I rikisút-
varpinu. Ertu ánægð með þær?
— Já, að minum dómi hafa þær
heppnast vel og eins og til stóð.
— Hversu margar eru eftir?
— Þessi vika sem nú stendur
yfir er hin þriðja I rööinni og f jall-
ar um afbrigöileg börn. Lýkur
henni með sjónvarpsþætti um
efniö i lok mánaðarins. Eru þá
þrjár þemavikur eftir. Meiningin
var að tvær yröu haldnar i
nóvember og ein i desember en
hugsast getur að kosningarnar i
byrjun desember setji strik i
reikningin I sjónvarpinu.
— Um hvað fjalla þær vikur
sem eftir eru?
— Sú fyrsta fjallar um af-
burðagreind börn, önnur um
barnamenningu og sú siðasta um
óhæfa foreldra.
V
— Hafiö þið oröið vör viö mikil
viðbrögö frá foreldrum og börn-
um?
— Nei, ekki mikil frá einstak-
lingum. Ritgerðasamkeppni sem
við efndum til meðal grunnskóla-
barna um islensk börn á barnaári
átti að vera sjálfstætt framlag frá
börnunum en aðeinsbárust um 30
ritgerðir, sem okkur finnst alltof
litiö miðað við þaö að 40 þúsund
börn á grunnskólaaldri eru á
landinu.
— En hvaö um viöbrögö opin-
berra aðila?
— Nefndin skrifaði öllum
sveitarstjórnum á landinu bréf
þar sem fariö var fram á að einn
sveitarstjórnarfundur yrði hald-
inn þar sem eingöngu værifjallað
um málefni barna. Einnig send-
um við sveitarstjórnunum lista
með margvislegum spurningum
varöandi börnt.d. skólamál, dag-
vistunarmál, æskulýösmál, i-
þróttafélög o.s.frv. Þessum
málaleitunum hefur yfirleitt ver-
Svandís Skúla-
dóttir; formaöur
barnaársnefndar
ið tekið mjög vel og höfum viö
fengiö svör frá 22 sveitarfélögum
og þ.á m. öllum þeim stærstu en
einnig góöar ábendingar frá
minni sveitarfélögum.
— Hafa ekki frjáls félagssam-
tök lika beitt sér fyrir einhverri
starfsemi á barnaári?
— Jú, og má þar t.d. minna á
myndlistarsýningu barna á Kjar-
valsstööum I sumar og bókasýn-
inguna um daginn, en I öörum
félögum hefur fyrst og fremst
fariö fram umræöa um börn.
Barnaársnefndin hefur reynt aö
vera samræmingaraöili og tengi-
liður við barnaársnefndir iöörum
löndum.
— Mun nefndin starfa er árinu
lýkur?
— Nefndin sjálf mun ekki
starfa áfram að öðru leyti en þvi
að efnt veröur til ráöstefnu á
næsta ári til að geraupp árangur
barnaársins.Hins vegar á barna-
áriö aöeins aö vera upphafiö aö
frekari umræöu og framkvæmd-
um i kjölfariö á henni.
— GFr
„Ég held að þessi
umræða hafi gert
meira gagn en
margir halda”