Þjóðviljinn - 06.11.1979, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 6. nóvember 1979 ÞJÓÐVILJJNN — SIÐA 7
Minnlng:
Valgerður Gísladóttir
dáln 27. okt. 1979
Þegar ég kom heim til Reykja-
vikur aö afloknu námi erlendis
áriö 1953 tók ég að sækja fundi
Kvenréttindafélagsins og fundi
sósialista og kynntist þá fljótlega
þeim djörfu og dugmiklu konum
sem voru kjarninn í baráttusveit
róttækraislenskra kvenna á þeim
árum. Ein þessara kvenna var
Valgeröur Gisladóttir sem viö
fylgdum til grafar i gær.
Valgeröur átti til aö bera i rik-
um mæli þá kosti sem prýddu
þessar konur. Hdn átti bjartsýn-
ina og trúna á málstaö jafnréttis-
ins og rika þörf fyrir aö berjast
gegn ranglæti hvort sem þaö hitt-
ist 1 lagabókstöfum eöa I fram-
feröi þeirra, sem meira máttu
sin, gagnvart þeim sem minni
máttar voru.
Valgeröur var glaövær kona og
kunni sérlega vel þá list aö segja
skemmtilega frá og á þann hátt
aö þaö sem hún sagöi festist vel I
minni. Þaö var margt hægt aö
læra meö þvi aö sitja og skrafa
viö Valgeröi.
Ekki kann ég ævisögu Val-
geröar, en þegar hún ræddi um
æsku sina kom tvennt skýrast
fram, ást á æskuheimilinu og vilj-
inn til aö vera enginn eftirbátur
strákanna. I viötali, sem Þjóö-
viljinn átti viö hana sextuga,
segir hún t.d. frá bóndanum sem
spuröi hvort hUn þekkti ekki ein-
hvern strák sem hann gæti fengiö
isveit næsta sumar og fékk þetta
svar. ,,Nei,en égget komiö tilþin
I staöinn fyrir sták”.
Valgeröur var fædd I Holti I
Kjalarnesi 13. mal 1902,en kom til
Reykjavikur meö foreldrum sin-
um þriggja ára gömul. Foreldrar
hennar voru sæmilega stæö og
þess naut hún I uppeldinu, en
fátæktina I Reykjavik þekkti
húnogviljanntil aö bæta úr hefur
hún fengið meö móöurmjólkinni.
„Mamma var tlður gestur hjá
einstæöingum” sagöi Valgerður I
áöurnefndu Þjóöviljaviötali.
Þegar ég kynntist Valgeröi
var hún fimmtug, æskuárin aö
baki fyrir löngu og hún búin
aö ala upp stóran harnahóp
meö manni sinum Sigurhans
Hannessyni járnsmiöi. Nú
er kominn tlmi félagsmála-
starfanna og þar var engin fyrir-
höfn spöruö. A þessum árum
geröu konur I Kvenréttindafélag-
inu tvennt. Þær stóöu saman og
náöu oft verulegri réttarbót fyrir
konur og þær stóöu I harkalegum
pólitlskum deilum og kosninga-
bækur
Undir merki lifsins
eftir dr.
Vilhjálm G. Skúlason
Hér er fjallaö um störf heims-
kunnra vlsindamann, sem fórnaö
hafa lífi slnu og starfskröftum
mannkyni öllu til heilla og ham-
ingju. Allir hafa þeir vlsinda-
menn, sem hér segir frá, átt stór-
an þátt I þvl að bægja sjúkdóm-
um hungri og fátækt frá dyrum
átökum um völdin i félaginu.
öldurnar risu oft hátt, og til-
finningar voru oft heitar og þá
kom sér velaðeigasamherja eins
og Valgerði, sem haföi bæöi lagni
og myndugleika til aö bera. Hún
var lengi fulltrúi okkar Sóslalista
I stjórn Kvenréttindafélagsins og
átti mikinn þátt i aö móta kröfu-
gerö félagsins um lagabætur I
trygginga- og skattamálum og
ýmsum öðrum málum sem
snerturéttarstööuog hag kvenna,
og hún varö býsna lögfróö er árin
liöu. Ég geri fastlega ráö fyrir
þvl aö hún heföi oröiö lögfræöing-
ur og þaö mjög fær lögfræöingur
ef hún heföi veriö ung á árunum
eftir seinni heimsstyrjöldina en
ekki þá fyrri. Um tíma var Val-
geröur I barnaverndarnefnd og
einnig þar voru lög og réttur á
dagskrá.
Kvenfélag Sósialista fékk einn-
ig aönjóta starfskrafta Valgeröar
og um hrlö var hún formaður þess
félags.
A slöari árum átti Valgeröur oft
viö erfiöa sjúkdóma aö stríöa, en
alltaf var hún æörulaus, og þegar
heilsan leyföi sótti hún fundi bæöi
I Kvenréttindafélaginu og
Alþýöubandalaginu og fylgdist
meö af lifandi áhuga, Þegar
heilsan leyföiekkiseturá fundum
haföi hún öðruhvoru samband I
slma til aö fylgjast meö og þaö
var alltaf jafn gaman aö spjalla
viö hana.
Ég kveö Valgeröi meö viröingu
og þökk.
Adda Bára Sigfúsdóttir.
Valgeröur var fædd aö Holti á
Kjalarnesi, 13. maí 1902.
Foreldrar: GIsli Halldórsson,
trésmiöameistari og Maria Þor-
varðardóttir, ljósmóöir.
Gift Sigurhans Hannessyni,
járnsmiðameistara, f. 26.10. 1885
— d. 10.12. 1966.
Fósturbörn: Af fyrra hjóna-
bandi Sigurhans:
Jóhanna Sigurhansdóttir Þor-
steins, f. 16.8. 1909.
Sigurhans Snæbjörn Sigur-
hansson, f. 3.12. 1920.
Systursynir Sigurhans:
Hannes Berg Bergsteinsson, f.
12.8. 1923.
Sigurður Berg Bergsteinsson,f.
26.10. 1925.
Börn Valgerðar og Sigurhans:
Bolli, f. 21.12. 1928.
Auður Marla, f. 23.8. 1930.
Magnea Ingibjörg.f. 24.9. 1932.
fjöldans og þannig lagt grunninn
aölifshamingju ogfegurra mann-
llfi. Bókin bætir Ur þörf fyrir les-
efiii um hina stórstlgu framfara-
sögu lyfja og læknisfræði. I bók-
inni eru 20 andlitsteikningar af
vlsindamönnum, og eru þær gerö-
ar af Eiriki Smith, listmálara.
Umleikinn ölduföldum
eftir
Játvarð J. Júliusson
Hér er á ferðinni mikil saga
löngu liöinnatlma, saga, sem nær
óslitiö yfir tvær aldir og spannar
ágrip af sögu sex kynslóöa. Fyrir-
feröarmesti þáttur þessarar
miklu sögu er ævi- og athafna-
saga Eggerts Ólafssonar i
Hergilsey og um leiö ævisaga
.þriggja eiginkvenna hans, heit-
konu og tveggja barnsmæöra.
Saman viö þá sögu fléttast saga
Jóns Eggertssonar, konu hans og
barna og rakin eru örlög systr-
anna, Guörúnar elstu og Stein-
unnar, en þær eru ættmæöur f jöl-
mennra kynkvisla.
íbúð óskast
Ungt par óskar eftir 2ja-3ja herb. fbúð til
leigu. Fyrirframgreiðsla ef óskað er.
Upplýsingar i sima 22388.
Gísli Ellert, f. 21.12. 1934.
Hrafnhildur, f. 14.4. 1936 — d.
14.5. 1942.
Félagsstörf Valgeröar:
Kvenfélag sösialista 1946-1968.
1 varastjórn 1948 og form.
1955-1958.
Kvenréttindafélag tslands.
Bandalag kvenna I Reykjavlk.
Barnaverndarnefnd
Reykjavlkur.
Ennfremur margvlsleg
nefndarstörf á vegum þessara
félagasamtaka.
Af því sem aö framan er ritaö
má sjá tvo höfuöþættina I llfsönn
Valgeröar Glsladóttur. Þaö var
ekkert smá heimili sem hún haföi
i umsjón og ekki fyrr en þvi verki
er lokiö snýr hún sér aö þátttöku I
félagsmálum, og uröu þau síöan
höfuöviöfangsefni hennar þaö
sem eftir var starfsævinnar, en
sjálf haföi hún dregiö sig I hlé
slöustu árin er hún fann, aö hún
gat ekki sinnt þessum málum eins
oghúnvildi. Þaö var ekkert hálft
I afstööu hennar, hvorki gagnvart
málefnum né mönnum.
Valgeröur var barn aö aldri er
foreldrar hennar fluttust til
Reykjavlkur og þar ólst hún upp.
Foreldrar hennar voru báöir
mjög sterkir mótendur I slnu
umhverfi, hvort á sinn hátt, og
bar Valgerður glögg merki þeirra
beggja. Gisli var hæglátur maöur
meö afbrigöum, verkglöggur og
raunsær, dulur um tilfinningar
slnar ogkunni þá list aö þegja, en
legöi hann eitthvaö til mála var
eftir þvi tekiö.
María Þorvarðardóttir var
einnig sérstæöur persónuleiki.
Hún var elsk aö ljóöum og sögum,
trúmanneskja mikil og átti auö-
velt aö umgangast jafnt háa sem
lága.
Heimili Gisla ogMarlu var um
langtskeiö nokkurskonar — vin —
þar sem ýmsir rithöfundar og
skáld komu saman og ekki síöur
átti margur þangaö erindi, sem á
ýmsan hátt haföi oröiö fyrir
áföllum I lifinu, þvl Marla var
mikil umönnunarkona I slnu
umhverfi.
Or þessum heimilisjarövegi er
Valgeröur runnin og þvl fylgdi
henni alla ævi, skilyröislaus trú-
mennskan gagnvart hverju þvi
starfi sem hún tók aö sér, sár og
mikil löngun til miklu meiri
menntunar en þá var titt aö veita
konum, og slöast en ekki sist,
glöggur skilningur á kjörum
þeirra, sem áttu undir högg aö
sækja f Ufinu. Þetta voru hennar
þrlr lifsþættir og þeim var hún tnl
alla slna ævi.
Nei, þaö varö ekkert af lang-
skólagöngu. En strax sem ung-
lingur sýndi Valgeröur sjálfstæöi
sitt gagnvart umhverfinu. Hún
réöi sig á ýmsa staöi sem kaupa-
konu vegna þess, eins og hún
segir sjálf, aö meö þvl móti varö
mögulegt aö sjá meira af landinu
og kynnast öörum háttum og
siðum. Hún var mörg sumur I
kaupavinnu bæöi fyrir noröan og
sunnan en var heima aö vetrinum
og vann þá heimili sínu.
Og llkt er þaö Valgeröi þessum
sjálfstæöa, skapsnögga og hrein-
skiptna einstakling.aö þegar hún
giftist er maöur hennar Sigur-
hans, sautján árum eldri, full-
mótaöur, afburöur annarra I slnu
fagi og aö allri innri gerö gæddur
þeim eiginleikum er Valgeröur
mat mest, trúmennsku og hrein-
skilni ásamt tvlllausri afstööu.
Ég hef aldrei hjá hjónafólki séö
fullkomnari viröingu fyrir
persónu hvors annars sem milli
þeirra Valgerðar og Sigurhans,
og um leiö þessa miklu, hljóöu
væntumþykju, sem var eins og
allsstaöar náíæg. Þar hallaöist
ekki á.
Þaö getur hver sagt sér sjálfur,
aöekki var auöur ibúi hjá verka-
manni sem stofnaöi heimili strax
fjölmennt af fósturbörnum.
Já, heimilið var stórt en þar viö
bættist, aö bæöi voru þau hjón
meö afbrigöum frændrækin svo
heimili þeirra var oftar llkt litlu,
notalegu gistiheimili. Þaö var
ekki, á þeim tlmum, auövelt aö fá
inni I Reykjavlk ogfólk, sem átti
erindi úr sveit I bæinn, varð aö
treysta á skyldmennin. Þaö var
lika svo, aö margur venslamaö-
urinn dvaldi hjá þeim hjónum,
bæöi heilbrigöir og sjúkir, oft
mánuöum saman og skólapiltar
höföu þar vetursetu.
Og margir þurftu aö leita liö-
sinnis Valgeröar i margvislegum
vandamálum. Þar tók hún upp
þráöinn móöur sinnar og haföi
ekki minna fyrir. Sérstaklega var
henni sýnt um aö rétta þeim
hjálparhönder áttu undir högg aö
sækja viö skrifstofuvaldiö. í þeim
efnum var Valgeröur sóknharöur
liösmaöur. Hún var höföingja-
djörf aö eðlisfari og mat ekki
menn eftir stööu þeirra eöa titl-
um. Hun var lika óvenju glögg á
rétt einstaklingsins I þjóöfélaginu
ogbaröistalltaf fyrirþvi, aö þessi
réttur væri ekki fótum troöinn.
Já, þaö átti margur erindi á
Laugaveg 93 (áöur85. Reyndar er
þaö hús nú horfiö og stendur þar
Kron-húsiö Domus)
Sigurhans var mikils virtur I
slnu stéttarfélagi og margvisleg
félagsmál samtiöarinnar voru
rædd þar innan veggja.
Auövitaö langaöi Valgeröi til aö
gerast virkari þátttakandi I
baráttu fólksins fyrir félagsleg-
um umbótum, en heimiliö varö aö
gangafyrir. Þá fyrst, þegar börn-
ineru komin vel af höndum gerist
hún þátttakandi I félagsstörfum
meöinngöngu 1 Kvenfélag sóslal-
ista 1946. Og nátu þrjátíu árin
vinnur hún á félagslegum vett-
vangi, mikils virt af öllum sem
meö henni eru i störfum.
Þaö var aldrei neitt hálfverk
hjá Valgeröi. Kannske sást þaö
bezt þegar sonur hennar, Bolli
giftist Björk Dagnýsdóttur og þau
settu bú saman I heimili þeirra
Valgeröar og Sigurhans.
Þá lagöi Valgeröur húsmóöur-
störfin til hliöar og þau hjón
geröust heimilismenn ungu hjón-
anna. Hefur þar ráöiö hvort-
tveggja, aö Valgeröur vissi, aö
eitt heimili þolir ekki tvær hús-
mæöur og hitt, aö fyrst hún var
farin aö sinna félagsmálum vildi
hún vera þar heil og óskipt.
Þaö ber þeim báöum nokkurt
vitni, Bolla og Björk, aö þessi
skipan hélst þaöan I frá, þvl þaö
þykist ég vita, aö ekki hafi þaö
alltaf veriö auövelt, veit llka, aö
fáamat Valgeröur meir en Björk
tengdadóttur slna.
Viö Valgeröur áttum samleiö
um rúmlega þrjátiu ára skeiö.
Þegar ég minnist hennar nú, er
mér efst f hug hversu margslung-
inn persónuleiki hún var.
Hún var Ihaldssöm, næstum Ur
hófi, um ýms gömul verömæta
möt. Kröfuhörö meö afbrigöum,
en jafnt gagnvart sjálfri sér sem
öörum. Engin flýrumanneskja,
oft köld og snögg i svörum ein ein-
hvernveginn vissi maöur alltaf af
hlýjunni, hún var til staðar, en
var ekki flikaö aö óþörfii. Hún var
mikil félags- og samtakamann-
eskja og naut sln vel i vinahópi
þegar efnt var til fagnaöar en líka
óvæginn verkstjóri ef koma þurfti
einhverju I verk.
Hún var mjög góöurhagyröing-
ur og kunni mikiö af ljóöum.
Minnug meö afbrigöum á menn
og málefni og hafsjór af sögum.
Og hún kunni aö segja sögu — og
lika aö skrifa sögu. Þaö sást best
er hún loksins gaf sér tóm til aö
setja niöur á blaö nokkra frásögu-
þætti. Er tjón aö þar varö henni
dagurinn of stuttur.
Og hún var sósialisti á þann
hátt, sem runninn er upp Ur sjálfu
mannlífinu, þaö var hennar
slsfalismi ogmér fannst þaö góö-
ur sósialismi, Og þessi raunsæis-
manneskja og sóslalisti trúöi á
annaö llf meö slikri vissu, aö
samkvæmt hennar trú, gæti hún
alveg eins veriö nú aö lita yfir
öxlina á mér. Er þvl best aö hætta
hér.
Þegar Valgeröur varö sjötug
skrifaöi ég I gestabók hennar:
Þau veörast aö visu
fjöUin okkar
er gnæfa yfir heiöarnar.
Stormar og regn
hafa rist þeim svip.
Þannig sé ég þig
Valgeröur,
stolta f stormi
stóra i fylgd.
Pétur Sumarliöason
Valgeröur Glsladóttir var jarö-
sett I gær viö hátlölega athöfn.
Ekki ætla ég aö rekja æviatriði
hennar hér, en fáein kveöju- og
þakklætisorö vil ég setja á blað.
A uppvaxtarárum minum hér I
Reykjavlkbjó Valgeröur um ára-
bil svo aö segja I næsta húsi viö
heimili mitt inni viö Gasstöö. Þaö
var þó ekki fyrr en löngu seinna,
aö ég kynntist henni og Bolla syni
hennar og þá I gegnum pólitiskt
starf I Sósialistaflokknum, Kven-
félagi sósialista og Æskulýösfylk-
ingunni.
Allar félagslegar og pólitiskar
athafnir Valgeröar einkenndust
af hugsjónaeldmóöi. Réttlætistil-
finningin var henni I blóö borin og
ævinlega nálgaöist hún þau
mannlegu vandamál, sem hún lét
sig varöa meö þá tilfinningu i
brjósti. Aöstoö þá sem hún veitti
lltilmagnanum um dagana, veitti
hún ekki I gustukaskyni, heldur af
djúpstæöri tilfinningu fyrir fé-
lagslegu réttlæti. Allir, sem
sýndu yfirgang eöa geröu órétt aö
hennar mati fengu tæpitungu-
lausa hirtingu frá Valgeröi Glsla-
dóttur.
Valgeröur var mikilvirk og at-
orkusöm, þar sem hún starfaöi aö
félagsmálum. Alls staöarvarhún
liötæk, en sinnti einatt þeim störf-
um sem ekki létu mikið fyir sér,
en höföu þeim mun meiri grund-
vallarþýöingu fyrir þá hugsjón
sem hún unni. Valgeröur var i
hópi þeirra félaga sem komu til
liösviö Minningarsjóö alþýöu um
Sigfús Sigurhjartarson I því skyni
aö tryggja hreyfingu okkar hús-
næöi og flyt ég henni nú fyrir
þeirra hönd þakkir fyrir framlag
hennar og fórnfúst starf aö þvi
málefni.
Ég kynntist Valgeröi einnig frá
annarri hliö. Hún var gift verka-
lýöss-innanum Sigurhans Hann-
essyni en hann var faðir tengda-
móöur minnar, Jóhönnu Þor-
steins. 1 þeim fjölskyldutengslum
naut ég óumræöilegrar hlýju og
vináttu frá Valgerði, sem aldrei
fyrnist yfir. Fyrir þaö vil ég nú
þakka aö leiöarlokum.
Ingi R. Helgason.
Otför Valgeröar Glsladóttur
var gerö I gær frá dómkirkjunni
IReykjavik. Athöfnin var einstök
I sinni röö, ekki sist fyrir þaö, aö
konur báru kistuna úr kirkju og
aðpresturinn sr. ólafur Skúlason
fór í einu og öllu eftir skriflegum
fyrirmælum hinnar látnu um
framkvæmd athafnarinnar.
Meö Valgeröi er genginn góöur
félagi úr rööum sóslalista, en hún
tók mikinn þátt I pólitlsku starfi
Sósialistaflokksins og Alþýöu-
bandalagsins, meöan henni ent-
ust kraftar. Einkum lét hún sig
miklu varöa barnaverndarmál og
jafnréttisbaráttu kvenna.
Þjóöviljinn þakkar Valgeröi
fórnfúst og óeigingjarr/t starf
hennar og vottar ættingjum
hennar öllum samúö viö fráfall
hennar.
Ritstjórar.