Þjóðviljinn - 06.11.1979, Blaðsíða 5

Þriöjudagur 6. nóvember 1979 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 5
FRÉTTA-
SKÝRING
IEinu sinni var stórt og failegt
kjarnorkuver. A þvi voru þrir
" risastórir strompar og það
I framleiddi heilmikiö af raforku.
■ Ailt fólkiö sem vann þar og allir
| i nágrenninu voru afar stoltir af
m fina kjarnorkuverinu. En svo
Iskeöi slys.
Kælikerfi kjarnaofnsins bilaði
^ og stóra fallega húsiö fylltist af
I geislavirkri gufu. Duglegu
■ starfsmennirnir vissu ekki sitt
| rjúkandi ráö og hlupu fram og
■ til baka. En forstjórinn var
■ sallarólegur og sagöi: „Uss, viö
“ segjum ekki neinum frá, af þvi
Iþá veröa bara allir hræddir viö
stóra fina kjarnorkuveriö okkar
" og hlaupa langt, langt i burt.”
I Ekkert ævintýri
Það sem sagt er hér á undan,
byggist einvörðungu á stað-
reyndum. Þannig gengu málin
fyrir sig i kjarnorkuverinu i
Harrisburg, Pennsylvaniu-fylki
i Bandarikjunum miðvikudag-
inn 28. mars 1 vor. Þar rikti stór-
hættulegt neyðarástand strax á
fyrstadegi en fólkið i næsta ná-
grenni við kjarnorkuverið fékk
ekkertað vita. Yfirmenn lugu til
um ástandið, „til að valda ekki
irafári meðal fbúanna”. Starfs-
JPPÖFtZSSOfi hjPRTfíN ORKFW,
HVPOfí MRT LE66I0 p'Sfí
SSM SERFRFt-QlVGUR A
'fl H’Ð Höpmulb&H
sívs !
Gvllínós- jfÁj-W
KlHfíNOPKU-
L 'Ver/nu
f HÖpMUt-EGT SLVS S !! ^
L’ftTUM EKK/ T/LF/NIV/N&-
/TRNfíR EElÐft OKHUfí ’ft
V//.LÍG'brufí- fífEÐUM
/IfíL/Ð HLUTLFE6T. ft/L/fí
\l/KÍ/VDftÚTfíEÍKNINGFlfí
Isýftft ft£> pftO SEU GERST
yiSFUfí, MUN i FtfíUN £RK/
KERftST, Fyfífí E/V EFTÍR
^ MÖftg púSUNO 'ftfí *
r/i ///
Hallar gegn
kjamorkunni
mennirnir við kjarnaofninn
komu ekki auga á ástæðuna
fyrir biluninni, heldur utanað-
komandi tæknifræðingur. Það
hafði fest loki i kælivatnskerf-
inu, með þeim afleiðingum að
vatnsstraumurinn stöðvaðist og
ofninn ofhitnaði.
Ekki fór þó bilunin fram hjá
starfsmönnum við kjarnaofn-
inn, i stjórnherberginu kvikn-
uðu nær eitt hundrað aðvör-
unarlampar og bjöllur hringdu.
Ekki nema von að mönnunum
brygði i brún. En — einmitt
þessi mergð aðvörunarljósa og
læti i stjórnherberginu, er eitt af
mörgum atriðum sem rann-
sóknarnefnd Bandarikjafor-
seta, Kemeny-nefndin, gagn-
rýnir i nýbirtum niðurstöðum
rannsóknar á Harrisburgslys-
inu.
Kemeny-nefndin
Kjarnorkueftirlit Bandarikja-
anna (NRC) telur nú slysið i
Harrisburg tilheyra alvarleg-
&stu tegund þviumlikra slysa,
eða „niunda flokki”. Þegar út-
búnar voru öryggiskröfur varð-
andi byggingu slikra kjarnorku-
vera, var alls ekki reiknað með
slysum af þessu tagi, svo ólikleg
þóttu þau..
Strax eftir slysið skipaði
Carter Bandarikjaforseti tólf
manna nefnd til að rannsaka
það, og var John Kemeny for-
maður hennar. Nefndin, sem al-
mennt er kölluð Kemeny-nefnd-
in, birti niðurstöður rann-
sóknarinnar og tillögur um úr-
bætur s.l. þriðjudag. Helstu úr-
bótatillögur eru þessar:
Kjarnorkueftirlitið NRC verði
lagt niður. í stað þess komi
nokkurskonar einvaldur I kjarn-
orkuöryggismálum, sem sé
beint ábyrgur gagnvart forseta-
embættinu. Honum til aðstoðar
verði ráðgjafanefnd og sé eng-
inn fulltrúi kjarnorkuiðnaðarins
i henni.
Kjarnorkuver risi svo fjarri
mannabyggðum sem kostur er.
Stjórnarherbergjum og að-
vörunarkerfi verði breytt
þannig að einfaldara sé að finna
bilanir. Starfsmenn hljóti mun
betri þjálfun en hingað til, sér-
lega með það fyrir augum að
þeir kunni að bregðast við neyð-
arástandi
Sex af tólf nefndarmönnum
vildu þegar láta stöðva bygg-
ingar kjarnorkuvera, þar til
rækilega hefði verið gengið frá
öryggismálum. Þar sem meiri-
hluta þurfti fyrir samþykki
byggingastöðvunar, lagði
nefndin ekki til algjöra stöðvun.
Hinsvegar vill nefndin láta
stöðva byggingar I þeim fylkj-
um sem ekki hafa samþykkt lög
um öryggiseftirlit með kjarn-
orkuverum.
Endanlega verður það Banda-
rikjaþing sem afgreiðir lög sem
miðast við tillögur Kemeny-
nefndarinnar, og þar eru gagn-
rýnendur reksturs kjarnorku-
vera taldir margir.
Vandi steðjar að
Þetta nefndarálit er ekkert
rothögg á kjarnorkuiðnaö I
Bandarikjunum. Þar er ekki
tekin fyrir spurningin „Hverj-
um á að leyfa að reka kjarn-
orkuver?”, þótt einn nefndar-
manna segi I séráliti að það séu
alltof mörg litil fyrirtæki með
takmarkaða kunnáttu að vasast
I byggingu kjarnorkuvera.
Annarskonar vandi steðjar að
þeim sem vilja halda ótrauðir
áfram byggingu kjarnorkuvera.
1 fyrsta lagi hefur dregið veru-
lega úr raforkuþörf i Banda-
rikjunum. 1 stað þess að hún
hafi vaxið 7 prósent á siðustu
tveim áratugum, vex hún ein-
ungis 3 prósent á ári núorðið.
í öðru lagi hefur kostnaður við
byggingu kjarnorkuvera stór-
aukist. Verðbólga hefur aukist,
vextir hækkað af þeim miljörö-
um dollara sem kjarnorkuiðn-
aðurinn skuldar, og loks hefur
byggingartiminn lengst allveru-
lega en hann er nú tólf ár að
meðaltali.
Með þessum aukna bygg-
ingarkostnaði hefur bilið milli
raforkukostnaðar og kjarnorku-
vera og orkuvera sem brenna
kolum minnkað stórlega. Núna
er kostnaðurinn hjá kjarnorku-
verum 1,5 sent fyrir kllówatt-
stundina, en 2,3 sent hjá kola-
orkuverum. Þau kjarnorkuver
sem nú eru I byggingu verða svo
dýr, að mismunurinn gæti orðið
nánast enginn.
Þriðji — og etv. alvarlegasti
vandinn eru hin geislavirku úr-
gangsefni kjarnorkuvera. Núna
við kjarnorkuverin sjálf. Og
þessar geymslur eru að fyllast.
Aformuð er bygging stórrar
geymsiu, ^fyrir öll bandarísk
kjarnorkuver, en það mun taka
nokkur ár að ganga frá henni. í
þvi sambandi er rétt að minna á
skýrslu bandariskra sérfræð-
inga frá þvi I vor, þar sem segir
„enn er engin örugg tækni til
endanlegrar geymslu á geisla-
virkum úrgangi til”.
Andstaðan
Andstæöingar kjarnorku-
ævintýranna hafa löngum varað
við hættunum sem stafa af
kjarnorkuiðnaðinum. Búast má
við, að við þessar upplýsingar
og þá þróun sem hér hefur verið
sagt frá, muni baráttan eflast
að miklum mun.
Kjarnorkueftirlit USA:
Engin ný kjarnorkuyer
verda reist um sinn
Washington (Reuter)
Bandarlska rikisstjórnin
mun ekki veita fieiri heimildir
til byg*ngar kjarnorkuvera
næstu tvö árin, sagði formað-
ur K jarnorkueft irlits
Bandarikjanna i gær.
Joseph Hendrie formaður
eftirlitsins sagði að tekiö yrði
fyrir leyfisveitingar, þar til
öryggismál og staðsetning
kjarnorkuvera hafa verið end-
urskoðuö. Hendrie sagði að
Kjarnorkueftirlitiö skoöaði nú
skýrslu Kemeny-nefndarinnar
og héldi áfram eigin rannsókn
á slysinu i Harrisburg-kjarn-
orkuverinu, og væri ekki viö
leyfisveitingum að búast fyrr
en i' fyrsta lagi næsta vor.
Kjarnorkueftirlitið hefur I
raun ekki veitt nein ný leyfi til
byggingar kjarnorkuvera frá
þvi Harrisburg-slysið varö 28.
mars s.l. Hefur gangsetning
fjögurra kjarnorkuvera
stöðvast af þessum sökum, og
má búast við að önnur 8 stöðv-
ist á næsta ári. Nú eru starf-
rækt 72 kjarnorkuver i
Bandaríkunum, en veriö er að
hanna eöa byggja 92 önnur.
Kjarnorkuver:
Enn galli í
kælikerfum?
Washington (Reuter)
Hugsanlegur tæknigalli á
kælikerfum kjarnorkuvera
hefur komiö fram I dagsljósið
úr skýrslu sem gerð var á veg-
um Kjarnorkueftirlits
Bandarikjanna, sagði tals-
maður eftirlitsins s.l. föstu-
dag.
Hann sagöi, að ef niðurstöö-
urnar sem verið er að sann-
prófa, reynast réttar, gætu öll
72 kjarnorkuver Banda-
rikjanna orðið aö draga úr
orkuframleiöslu, til að valda
ekki truflunum á kælikerfum.
Komið hefur I ljós aö málm-
rör sem geyma eldsneyti
kjarnaofnanna, geta þanist
meir við fulla orkufram-
ieiðslu, en gert hafði verið ráð
fyrir. Ef slik ofþensla á sér
stað, minnkar flæðið i kæli-
kerfinu utan um eldsneytið,
meö þeim afleiðingum að allt
ofhitnar. Hitastigiö gæti þá
farið yfir hámarksöryggis-
mörkin, þ.e.a.s. 1.200 stig á
Celsius. Rannsókn þessi
tengdist ekki rannsókninni á’
slysinu I Harrisburg-kjarn-
orkuverinu.
ÍRAN:
Námsmenn
taka sendiráð
Teheran (Reuter)
transkir námsmenn hertóku
breska sendiráðið I Teheran i
gærkvöidi, en aðrir náms-
menn halda nú bandarfska
sendiráöinu annan daginn 1
röð, og krefjast þess að fyrr-
verandi transkeisari verði
framseldur til tran.
Framhald á bls. 13
Forsætisráðherrá Grenada:
NATO átti þátt í
valdaránstilraun
Grenada (Reuter)
Bishop forsætisráðh.
eyrikisins Grenada i
Karibahafi sagði s.l.
föstudag, að NATO
ætti þátt i tilraun til
valdaráns á eyjunni.
Forsætisráðherrann skýröi
blaöamönnum frá þvi aö
fundist hefðu skjöl á heimili
lögregluforingja sem var einn
af 16 mönnum sem handteknir
voru er upp komst um sam-
særiö. Af skjölunum mætti
ráða af samsærismenn hefðu
veriö i sambandi við NATO.
A heimili lögregluforingjans
Wiltai de Ravenierre fundust
einnig rifflar, skammbyssur,
handsprengjur, sprengiefni og
kort. Maurice Bishopsagði að
um 100 Grenada-búar væru
viðriönir samsærið, og væri
handtökum haldið áfram.
Byltingarstjðrn alþýðu meö
Maurice Bishop i forsæti
komst að með valdaráni 13.
mars s.l., og hrakti þá frá
völdum Sir Eric Gairy, sem
haföi verið við völdinær 30 ár.
Nýi forsætisráðherrann sagði
að Sir Eric hefði reynt að fá
bandariska málaliða til liðs
við sig.
Fjöldagröf í Níkaragúa
(Reuter)
Óvist er hve mörg mannslik
liggja i f jöldagröf, sem fannst
I tok siðustu viku á búgarði
Anastasio Somoza, fyrrum
forseta Nfkaragúa, sagði tais-
maður Sandfnista-hersins s.l.
laugardag.
Roberto Sanches talsmaður
hersins sagði á blaðamanna-
fundi, aö þetta væri fimmta
leymgröfm sem fundist hefur
siðan Somoza var rekinn frá
völdum og eignir hans gerðar
upptækar. Hann sagði að likin
væru óþekkjanleg. Sanches
sagði að óvist væri hvort þetta
væru óbreyttir borgarar, sem
myrtir hefðu verið af
Somoza-hernum eða hvort
þetta væru llk Somoza-her-
manna.