Þjóðviljinn - 02.12.1979, Blaðsíða 12

12. SIÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 2. desember 1979
Or kvikmyndinni Moliére i leikstjðrn Mnouchklnes: — Þetta er mynd 200 einstaklinga
Zombies eftir Romero: Bráöfyndin hrollvekja um mannætur
23. Kvikmyndahátiðin í Lundúnum 15. til 2. des. 1979:
SIÐARI HLUTI
Tveir kvikmyndastj órar
Af öðrum vel þekktum
kvikmyndastjórum á
hátíðinni má nefna nöfn
eins og: John Houston
(tvær myndir), Fredrico
Fellini, André Delwaux,
Andrzej Wajda, Eric
Rohmer, Miklós Jancsó,
Jiri Menzel, Jacques
Demy, Frederick Wise-
man og fleiri. En að
sinni gefst ekki tóm til
að gera grein fyrir
framlagi þeirra á
hátíðinni.
Moliére
—frönsk 1978
Þess i staö ætla ég aö kynna
lauslega tvo kvikmyndastjóra,
sem enn eru lltt þekktir en eiga
þaö báöir sameiginlegt aö vera
fæddir áriö 1939. Ariane Mnouch-
kine er frönsk og glimir hún viö
fortiöina I annarri kvikmynd
sinni, Molfére. George A. Romero
er Bandaríkjamaöur (frá New
York) og fæst hann viö huglæga
framtiö i kvikmynd sinni,
Zombies. Uppruni þeirra, ferill,
viðhorf og kvikmyndastlll er
gjörólikur en þaö er ekki óllklegt
að þau eigi bæöi eftir aö láta tölu-
vert aö sér kveöa á vettvangi
kvikmyndanna i framtlöinni, ef
miö er tekiö af framlögum þeirra
ILundúnum i ár.-
Moliére, Frakkland
1978. Kvikmyndastjórn og
handrit, Ariane Mnouchkine. Hún
er fædd I Paris 1939. Rússneskur
faðir, ensk móöir. Hún dvaldi f
Englandi 1958-1959 ogákvað þá aö
reyna hæfileiká sina innan leik-
hússins. Hún las heimspeki I
Sorbonne og stofnaöi þar leikhóp
ásamt vinum. Aö loknum ferða-
lögum i Austurlöndum fjær kom
hún aftur til Parisar og stoftiaöi
„"nieatre du Soleil” ásamt niu
öörum áhugamönnum um leik-
list. Hún leikstýröi mörgum af
vinsælli leikverkum hópsins fram
til 1974 er hún geröi sina fyrstu
kvikmynd, 1789, sem er nokkurs
konar úttekt á starfi leikhóspins.
Moliére er önnur kvikmyndin
sem hún stýrir.
Ariane hefur þetta aö segja:
„Égelska kvikmyndina og ég hef
ætiö veriö tiöari gestur I kvik-
myndahúsum en leikhúsum. Ég
held aö vinna min meö leik-
hópnum hafi stjórnast meir af
áhrifum frá kvikmyndum en leik-
húsi.
En af hverju byrjaði ég þá i
ieikhúsinu? Eftilvill vegna þess,
aö iönaöarieg viöhorf kvik-
myndageröar drógu Urmér mátt.
Mér fannst styrkur og áhrifa-
máttur leikhúsins meiri, meiri
mögúleikar og þá aðallega vegna
þess aö lýöræöisleg samvinna
sem getur auöveldlega þrifist I
leikhúsi virtist mér fullkomlega
óframkvæmanleg i kvikmynda-
gerð, enda þótt mér yröi annað
ljóst siöar. Ég held aö hvatinn að
Moliére hafi veriö þörf fyrir
breytingu. Leikhópurinn var meö
sýningu eftir sýningu i tiu ár. Viö
vorum vinsæl. Þannig varö þetta
að vera af fjárhagslegum
ástæöum,annars heföum viö ekki
lifaö þetta af. En aö bkum
þoldum viö ekki endurtekninguna
lengur. Þannig varð gerö mynd-
arinnar um Moliére hvild og
endurnýjun, þar sem viö vorum
aftur byrjendur og unnum meö
nýju fólki.
Ég skrifaði handritiö aö kvik-
myndinni, en aftur á móti uröu
leikverkokkar til I samvinnu, þar
sem ég lagöi fram hugmynd eöa
útlinur. Söguhandritiö og kvik-
myndastjórnin eru þvi mitt verk
og allir eru sammála um þaö. En
vissulega er þetta ekki min kvik-
mynd. Hvernig getur nokkur sagt
aö kvikmynd sé verk x eöa y,
þegar margir vinna aö gerö
hennar. Kvikmynd er samvinnu-
ferli og þar er hver og einn
gerandi. Viö gerö Moliére unnu
allir frábæriega vel. Þetta er ekki
kvikmynd Ariane Mnouchkine.
Þetta er mynd 200 einstaklinga.
Þegar viö unnum aö kvikmynda-
geröinni þá skildi ég raunveru-
lega hvaö Fellini átti viö, þegar
hann sagöi, aö þaö mætti likja
kvikmyndagerö viö járnbrautar-
lest á fullri ferö. Hún fer af stað
og keyrir svo hratt, aö þú getur
ekki áttaöþig á aö þú vilt yfirgefa
hana. Moliére var hraölest, sem
keyröi stanslaust i sex mánuöi
(kvikmyndatakan).'*
Kvikmyndin leitastviö aö sýna
lif 17. aldar leikritaskálds, þar
sem áhorfendum eru leiddir fyrir
sjónir innviöir þjóöfélagsins og
leikhússtarfsemi timabilsins.
Ahrifa frá leikhúsferli kvik-
myndastjórans gætir vlöa, sér-
staklega i mörgum af hópsenum
myndarinnar, en áherslan I
myndatökunni liggur á þvi ab
sýna lif Moliére frá barnæsku og
skólaárum, þar sem hann tekur
þá ákvöröun aö gerast leikari i
andstööu viö vilja föður sins og
siöan ár hans og starf meö
farandleikhóp sem lýkur meö þvi
að Lúðvik 14. gerir hann og leik-
hópinn aö skemmtikröftum
hirðar sinnar. Þaö Frakkland
sem Moliére og samstarfsmenn
hans ferðast um er ekki land vel-
sældar og rómantikur eins og þvi
er gjarnan lýst i sögubókum. 1
einum myndkaflanum sækja
hungraöir þorpsbúar, sem hafa
sloppið undan fjöldamoröum, aö
vagni leikhópsinseins og maurar
að mykjuskán, brytja vagnhest-
ana niður á staönum, grilla
hrossakjötiö yfir opnum eldi og
éta sem hungraðir úlfar þar til
spýjan gengur upp af þeim.
Myndin leitast viö aö lýsa siö-
feröi og tiöaranda timabilsins,
þar sem Moliére er miðpunkt-
urinn og viðbrögð hans og
umhverfisins viö verkum hans
og skoöunum túlka hræsni og
yfirdrepsskap yfirstéttarinnar og
þann gifurlega stéttarmun sem
einkennir timabiliö.
Flestir leikaranna eru óþekktir
sem kvikmyndaleikarar, en
ágætur leikur þeirra og afbragös
leikur Philippe Caubére sem
Moliére gefur myndinni sann-
færandi styrk.
Kvikmyndin var upphaflega
gerö til sýninga i frönsku og
itölsku s jónvarpi og var hún sýnd
á kvikmyndahátiðinni i Cannes i
um þaö bil 4 1/2 tima langri út-
gáfu. Núhefur myndin veriö stytt
i 3 klst. og 8 min. og er kynnt á
hátiðinni i Lundúnum I samvinnu
við B.B.C. sem mun sýna þessa
nýju Utgáfu i' sjónvarpi bráðlega.
Zombies,
USA 1979
Kvikmyndastjórn og handrit
George A. Romero.
George A. Romero fæddist i
New York borg 1939. Hann ólst
upp I Bronx og hóf gerö 8 mm
kvikmynda I unglingaskóla. Hann
reyndi aö komast inn I nokkra
framhaldsskóla, fékk inngöngu i
Einar Már
Guðvarðarson
skrifar
Suffield Academy og Carnegie
Mellon Institute, Pittsburg, en
leiddist námið og lauk díki
prófum. Hann hélt samt ótrauður
áfram áhugamanna-kvikmynda-
gerö og lauk viö nokkrar kvik-
myndir. Hann stofnaöi siðan
sjálfstætt kvikmyndafyrirtæki
sem framleiddi hans fyrstu kvik-
mynd 1968.
Romero hitti Richard
Rubinstein 1973, þegarhann vann
að gerö þriðju myndar sinnar,
The Crazies,og stofnuðu þeir eftir
stutt kynni fyrirtæki saman.
Fyrir utan framleiöslu á tveim
nýjustu kvikmyndum Romeros,
þá hefur fyrirtækiö „The Laurel
Group” gert 17 klst. af iþróttaefni
og skemmtiefni fyrir sjónvarp og
flutt inn til Bandarikjanna og
dreift þar 23 erlendum kvik-
myndum.
Kvikmyndir:
„The night of
theliving Dead” 1968
„The Affari/Jacks Wife” 1972
„TheCrazies” 1973
„Martin” 1977
„Zombies” 1979
Þetta hefur Romerq aö segja:
Nú á timum viljum viö ekki
slita erföaböndin, en þau koma
okkur misjafnlega fyrir sjónir.
Við þurfum á nýjum oröum að
halda yfir allt sem viö gerum
núna. Viö horfumst ekki i augu
viö veruleikann og allt er fyrir-
gefið. Draumaheimurinn freistar
og þaö er á einhvern hátt óþol-
andi. Á yfirboröinu er allt
auðveldara, fyndnara og brjál-
æöislegra. Fólk sleppur of ódýrt á
svo margan hátt. En raunveru-
lega, þá er reiðin og óánægjan
meiri undir niöri heldur en á sjö-
unda áratugnum, þegar menn
sögðu: ,,Þetta er svarið”. Þaö
reynir engin núna aö segja:
„Þetta er svariö”. Þaö segja
allir að þaö sé ekkerl svar. Það
reynir enginn aö segja einu sinni
„Þetta er vandamálið.”
Þegar ekki er fyrir hendi meira
rými i helviti, þá tekur það sér
bólfestu á jörðunni er ályktun
Romeros.
1 kvikmyndinni er Pennsylvania
orðin yfirfull af mannætum, sem
eru vofur helvitis og reika um á
jöröu niöri en hafast þó aðallega
viö á uppáhaldsstaö sinum, i stór-
verslunum. Smá hópur íifenda
finnur sitt himnariki á efstu hæð i
einni stórversluninni og fjallar
myndin aö mestu um samskipti
þessa hóps við mannæturnar.
Kvikmyndin er óvenjuleg hroll-
vekja þvi hún er meinfyndin,
enda þótt mikið mannakjöt sé
étiö. Romero leikur sér listilega
meö hinn hversdagslega draum
Bandarikjamannsins, aö geta
rápað frjáls um stórverslanir og
tint úr hillunum það sem hugur-
inn girnist án þess að greiða fyrir
vöruna. En slikt gerist ekki fyrr
en of seint, þ.e. þegar veraldleg
verömætieruorðinn einskis viröi.
Hugmyndarikar samskeytingar
Romeros á myndefni, góö
hrynjandi og skemmtileg notkun
tónlistar gerir myndina spenn-
andi frá upphafi til enda, en auk
þess þá vekur hún spurningar um
það himnariki og það helvlti, sem
kristileg siöfræöi hefur lætt inn I
vitund okkar. Þetta er kvikmynd
sem hefur lært margt af Viet-
namstriðinn og eftir aö hafa séð
kvikmynd Francis Cappola
„Apocalypse Now” sem fjallar á
ótrúlega sterkan hátt um hina
siðferðislegu hliö Vietnam-
striösins, þá skaut þeirri hugsun
öðru hvoru upp i huga mér, aö ef
maðurinn getur hegöaö sér og
umbreyst I djöfulsliki i tilbúinni
styrjöld i Vietnam i von um
heiöursoröu þegar heim kemur,
hvaö getur þá ekki gerst á heima-
slóöum þar sem vonin um
umbunina er af öðrum toga
spunnin. Þaö hlýtur ávallt aö
veramanninum mikilsveröara aö
fullnægja lifeölislegum þörfum
en hégómagirndinni.
1 kvikmyndinni er boröaö mikiö
af mannakjöti, margir eru étnir
og aðrir sihungraöir. En enda
þótt hér sé aöeins um hugmynda-
leik aö ræöa, þá má auöveldlega
finna tengsl viö raunveruleikann.
Eins og Fellini hefur sagt ein-
hvers staðar, þá er oft erfitt aö
greina mörkin á milli tveggja
heima, þess raunverulega og þess
óraunverulega.
Lundúnum növ. 1979
Einar Már Guövaröarson
(Heimildir: Ýmis gögn frá
bresku kvikmyndastofnuninni.)