Þjóðviljinn - 02.12.1979, Blaðsíða 21

Sunnudagur 2. desember 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 21

erlendar
bækur
The Meaning of Hitler
Sebastian Haffner
Translated by Ewald Osers.
Weidenfeld and Nicolson 1979.
Höfundurinn var flóttamaöur á
Englandi frá 1938 og starfaöi þá
viö Observer, 1954 hvarf hann
aftur til Þýskalands og var blaöa-
maöur hjá Die Welt og Der Stern.
Nú stundar hann ritstörf I Berlin
og hefur skrifaö bækur um
Winston Churchill ofl. Fjölmarg-
ar bækur hafa komiö út um
Hitler. í þessari bók leitast höf-
undur viö aö meta þýöingu
Hitlers fyrir þýska sögu og fram-
tiö. Hann skiptir bókinni i sjö
kafla. I fyrsta kafla rekur hann
æviskeiö Hitlers, uppruna hans og
misheppnan sem listamanns,
þátttöku hans i fyrri heims-
styrjöldinni og pólitlskt brölt hans
I Mtinchen, samantekt Mein
Kampf ofl. Siöan rekur Haffner
pólitiska baráttu hans og þær aö-
stæöur sem ollu þvi aö hann náöi
þvi aö veröa einhverskonar
„nautna og eiturlyf þýsku þjóöar-
innar”.
Ræöumennska hans var bland-
in „djöfullegum og jafnframt
kynferöislegum seiö” sem orkaöi
mjög sterkt á áheyrendur, svo
sterkt aö óeölilegt var I augum
þeirra, sem ekki áttuöu sig á þvi
aö auövelt var aö vekja upp
skrýmslin sem byggja undirdjúp
undirvitundarinnar, væri réttum
aöferöum beitt. Haffner fjallar
nokkuö um hugmyndir þær sem
Hitler lagöi sem grundvöll aö
kenningum sinum. Hitler var illa
menntaöur og misskildi flestar
þær grundvallar hugmyndir sem
hann tindi saman úr ýmsúm
kenningakerfum og stjórnmála-
stefnum, siöan skekkti hann
þessar stolnu kenningar og kall-
aöi sinar. Flest allt þaö sem máli
skipti, misskildi hann eöa skildi
ekki, en þóttist skilja. Hálfsann-
leikur og andlegt hálfkák
einkenndi skoöanir hans og ein-
mitt þetta hálfkák átti sér hljóm-
grunn meöal þýskra smáborgara
sem uröu auöveld bráö, þess sem
magnaöi sjálfsþýöingu þeirra*
Höfundur nefnir næst-siöasta
kafla ritsins „Glæpir”, þar sem
tiunduö er glæpasaga Hitlers,
morö nánustu samstarfsmanna
hans, gyöingaofsóknir og þjóöar-
morö gyöinga. Þótt telja veröi
Hitler meöal þeirra sem mörkuöu
stjórnmál Evrópu á vissu tima-
bili, veröur einnig aö telja hann til
i hópi ótindra moröingja og
glæpamanna. Hann var bæöi
pólitikus og fjöldamoröingi, hald-
inn djöfullegu moröæöi. Þaö er
oftast minnst þjóöarmorös gyö-
inga, en stefna Hitlers i Póllandi
var ekki minni hryllingur. Þar
var stefnt aö þvi aö myröa alla
forystumenn þjóöarinnar, einnig
alla menntamenn og alla þá sem
taldir voru til forustu fallnir,
siöan átti aö gera þá sem eftir
liföu aö hreinum vinnudýrum,
þaö átti aö svipta þjóöina eigin
tungu og menningu, öllum fornum
menningarverömætum og öllum
tengslum viö eigin fortiö. Þessi
stefna var framkvæmd i Póllandi,
sá hluti þjóöarinnar sem átti aö
halda lifi skyldi skrilmönnuö,
gerö aö lágþjóö eöa óþjóö. Þaö
má e.t.v. segja aö skrilmönnun
þjóöa eigi sér staö og hafi átt sér
staö og aö sterk öfl I heiminum
stundi; þá iöju I gróöaskyni.
Munurinn á aöferöum Hitlers
og þeirra, sem nú á dögum feta
hans slóöa i þessum efnum er sá,
aö Hitler stefndi aö þessu mark-
miöi meö fjöldamoröum og
rekstri afkastamikilla morö-
stööva, en nútima sporgöngu-
menn hans nota hungriö, fátækt-
ina. græögina og hræsnina.
Hitler haföi aö leiöarljósi
fábjánalega kynþáttafordóma, en
gróöaöfl nútimans hafa
Mammon. 1 lokakafla bókar
Haffners lýsir hann lokadægri
Hitlers, sem þá hugöist koma
allri þýsku þjóöinni fyrir kattar-
nef meö ráöstöfunum, sem voru
reyndar ekki framkvæmdar.
Haffner skýrir margt i þessari
bók sinni og sér margt I nýju ljósi.
Byrjunarlaun:
292.913 kr.
(10. fl. 2 þrep)
Hámarkslaun
316.336 kr.
(11. fl. 3. þrer
Ljósmæöurnar Gróa Jónsdóttir og Vilborg Einarsdóttir.
Elsta opinbera starfs-
stétt á Islandi er Ijós-
mæðrastéttin. I skipunar-
bréfi Bjarna Pálssonar
landlæknis/ dagsett 19.
maí 1760 er tekið fram að
honum sé ,/gert skylt að
veita Ijósmæðrum til-
hlýðilega fræðslu í Ijós-
móðurlist." Fyrsta
kennsiubókin á íslensku í
Ijósmóðurf ræðum/ Yfir-
setukvennaskólinn/ kom
þó út 11 árum fyrr eða
árið 1749.
Ekki voru fyrstu islensku ljós-
mæöurnar hátt launaöar og stóö
landlæknir stööugt i striöi viö
yfirvöld viö aö fá viöurkenndan
rétt þeirra til sæmilegra launa.
Var neytt ýmissa bragöa til aö
standa gegn launakröfum ljós-
mæöra en hugvitssemin held ég
hafi náö hvaö lengst þegar
ákveöiö var aö launa allar ljós-
mæöur sameiginlega meö 100
rikisbankadölum á ári. Þannig
lækkaöi stéttin i launum um leiö
og fjölgaöi i henni. Þetta var
áriö 1766.
Siöan hefur mikiö vatn til
sjávar runniö, og væntanlega
munu viösemjendur opinberra
starfsmanna ekki láta sér til
hugar koma svona snjalla
sparnaöarráöstöfun á næstunni,
jafnvel ekki i leiftursókn gegn
dýrtiöinni. Þaö breytir hins
vegar ekki þvi, aö enn eru ljós-
mæöur láglaunastétt. Þaö segja
þær Gróa Jónsdóttirljósmóöir á
fæöingardeild Landspitalans og
Vilborg Einarsdóttir ljósmóöir
á Fæöingarheimili
Reykjavikur, sem i dag segja
lesendum blaösins frá kjörum
stéttarinnar.
Vilborg: Byrjunarlaun ljós-
mæðra eru 292.913 þús. á
mánuði. Þaö er 10. launaflokkur
hjá BSRB, 2.þrep. Eftir fjögur
ár hækka launin um einn flokk
og hámarkslaun þar eru nú
316.336þús. þ.e. þriöja þrep i 11.
flokki.
Gróa: Þetta eru ekki há laun
og ég er viss um aö þau væru
helmingi hærri ef þaö væru
karlmenn sem ynnu þetta starf.
Þetta er alls ekki starf sem hægt
er að kasta höndunum til og
ábyrgð ljósmæöra er mikil eins
og allir ættu aö skilja.
Ábyrgðin
litils metin
Vilborg: Þegar starfsmatiö
var gert 1970 lentum viö mjög
Gróa Jónsdóttir
og Vilborg
Einarsdóttir
Ijósmœöur
í Reykjavík
Laun
væru
hærri
ef karl-
menn
ynnu
starfið
neöarlega hvaö varöar
ábyrgöarþátt starfsins. Hann
var metinn til 75 stiga, sem er
hlægilega lágt. Til samanburðar
vil ég geta þess aö ábyrgö
stjórnenda fréttaútsendinga hjá
sjónvarpinu var metin á 115 stig
og söm varö ábyrgöin hjá ljósa-
meistara Þjóðleikhússins. Og
yfirmaður viöhaldsdeildarinnar
fékk 130 stig.
— Nú viburkennir samninga-
nefnd rikisins reyndar ekki aö
farið sé eftir þessu starfsmati —
þaö var aöeins gert i eitt ár — þó
er ég sannfærö um, aö þaö hefur
valdið þvi aö einhverju leyti,
hversu stéttinni er haldiö niöri i
launum.
Gróa: Já, og ekki bara ljós-
mæörum, heldur öllum heil-
brigöisstéttunum. Þetta eru allt
kvennastéttir og láglauna-
stéttir. 1 þessum störfum er
mikið um aö konur séu i skert-
um stööum, þær neyöast til
þess, til aö geta jafnframt sinnt
um heimili sin. Sumar þessara
kvenna eru ákaflega mikiö
hlunnfarnar. Vinni þær minna
en hálft starf er það einskis
metiö. Þær fá ekki starfsaldurs-
hækkanir og öðlast heldur ekki
lifeyrissjóbsréttindi.
Á byrjunarlaunum
Vilborg: Ég þekki margar
ljósmæður sem unnu árum
saman viö afleysingar I sumar-
frium, kannski 15-20 ár meöan
þær voru aö koma börnunum
upp. Að þvi búnu fóru þær aö
vinna allt áriö og þá urðu þær aö
sætta sig viö byrjunarlaun.
Gróa: Það eru i raun þessar
húsmæöur sem halda uppi heil-
brigðisþjónustunni. A sængur-
kvennagangi á fæðingar-
deildinni hafa t.d. flestar ljós-
mæðurnar veriö ljósmæöur I
skertum stööum og á fæðingar-
gangi þar sem ég vinn núna,
erum við aöeins fjórar i fullu
starfi auk deildarljósmæöra.
Vilborg: En ég man svo langt
aö þaö kostaöi heilmikiö stapp
aö fá aö vinna minna en fullan
vinnudag. Meöan ekki vantaði
hjúkrunarfólk, þýddi ekkert
fyrir konur aö fara fram á þaö.
Blaðam.: Hver er menntun
ljósmæöra?
Vilborg: Ljósmæðraskólinn
er tveggja ára skóli og undir-
búningsmenntun er gagnfræöa-
próf eöa sambærileg menntun.
Nemar skulu vera á aldrinum
20-30 ára. Efri mörkin eru sem
betur fer ekki nema á
papplrnum. Nú er farið aö taka
nemendur sem eru eldri en 30
ára, en þaö er ekki langt slðan
þritugar konur og eldri þurftu
aö fá sérstaka undanþágu til aö
komast i skólann.
Góður skóli
Gróa: Ég vil meina aö þetta
sé mjög góður skóli. Þar er
mikið kennt og mikið lært og
námsgreinum er sifellt að
fjölga. Þaö eru gerðar miklar
kröfur til ljósmæðranema
samanber aö þeir taka sama
próf i fæðingarfræði og lækna-
stúdentar.
— Aösóknin aö skólanum er
lika mjög mikil. S.l. ár sóttu ca.
200 stúlkur um skólavist en
aðeins 12 voru teknar inn i
skólann.
Vilborg: Þab hefur nokkuö
verið rætt aö heröa inntökuskil-
yröin i skólann, krefjast t.d.
stúdentsprófs en þaö hefur
aldrei komist af umræöustiginu.
Þá hefur lika komiö til tals að
ljósmóðurfræði yröu sérgrein
eftir aö almennu hjúkrunar-
námi lyki. Þannig er þaö i Svi-
þjóð, Finnlandi og Noregi. 1
Danmörku er fyrirkomulagib
aftur á móti eins og hér. nema
skólinn þar er þriggja ára skóli.
Gróa:Nú geta ljósmæöur lika
lært hjúkrun á rúmlega tveimur
árum og hjúkrunarkonur eiga
lika kost á námi I ljósmóður-
fræöum.við Ljósmæðraskólann.
Þaö tekur 15 mánuöi.
Karlar eiga ekki
að meta starfið
Blaöant.: Nú veröur væntan-
lega sest aö samningaboröi
bráöum. A hvaö munuð þiö
leggja mesta áherslu i þeim viö-
ræöum?
Vilborg: Aö laun ljósmæöra
verði leiðrétt. Þau eru alltof lág,
ég er viss um aö þeir sem meta
gildi starfsins — og þaö eru allt
karlar — gera sér ekki grein
fyrir hversu erfitt og ábyrgöar-
mikiö þaö er.
Gróa: Eða hvaöa hemja er
þaö að yfirljósmóöir á stærstu
fæöingarstofnun landsins skuli
aöeins vera I 16. launaflokki.
Einum flokki lægri en kennari i
menntaskóla.
— Og kjör umdæmisljós-
mæöra eru heill kapltuli útaf
fyrir sig. Þar til haustiö 1978
uröu þær að semja hver fyrir sig
viö viðkomandi sveitarstjórnir.
Þá um sumariö leysti ég af
ljósmóðurina á Fjóröungs-
sjúkrahúsinu i Neskaupstaö og
hafði alveg sömu kjör og hún.
Launin voru samkv. 6. launafl.
og aö auki fékk ég ákveöna
upphæö fyrir hverja fæöingu
sem ég tók.
— Nú er þetta skárra.
Umdæmisljósmæður eru nú i 10.
launafl. og þær sem vinna á
sjúkrahúsum fá mánaöarlaun;
en þær sem eru úti i sveitunum
fá aöeins ákveöiö hlutfall af
þessum launum, hlutfall sem
miöast viö mannfjölda á
hverjum stað.