Þjóðviljinn - 23.03.1980, Page 4

4 StÐA — ÞJÖÐVILJINN Sunnudagur 23. mars 1980
ÞIOÐVIUINN
Málgagn sósialisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóöfrelsis
L tgefandi: Utgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, GuÖjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigríöur Hanna Sigurbjömsdóttir, Þorgeir Ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröar-
dóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn GuÖmundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavfk.slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Lýst eftir
fjölskyldupólitík
• 1 athyglisverðu erindi Guðfinnu Eydals sálfræðings
sem birt var í Þjóðviljanum, þriðjudaginn 11. mars,
bendir hún á þann tvískinnung sem f elst í því að skil ja að
foreldraábyrgð og opinbera ábyrgð. Hin sterka eignar-
réttarhyggja í íslenskri löggjöf kemur ma. fram í því að
lagalegur eignarréttur foreldra yfir börnum er svo
sterkur að einungis mjög alvarleg vanræksla eða mis-
þyrmingar geta valdið því að hið opinbera skipti sér af
uppeldi barna. Uppeldi, lífs- og þróunarskilyrði barna
eru talin einkamál foreldra og það sjónarmið endur-
speglast í því hvaða meðferð málefni barna fá þegar
deila á f jármunum ríkisins.
• Guðfinna heldur þvi fram að þeir sem farið hafa
með hið pólitíska vald haf i reynt að ala á þeirri skoðun
að f jölskyldulífið sé friðhelgt, m.a. vegna þess að um
leið og goðsögninni um friðhelgi einkalífsins yrði hnekkt
myndu gamalgrónar hugmyndir um f jölskylduna einnig
vera í hættu þar sem foreldrar gætu farið að gera
kröfur um aukna samneyslu og þátttöku hins opinbera í
framkvæmdum sem hingaðti! hafa verið álitnar einka-
mál fjölskyldunnar. Það myndi aftur á móti kalla á
aukna skattbyrði og slíkt samrýmdist hvorki rikjandi
hugmyndafræði né þeirri pólitík sem hér hefur verið
rekin undanfarana áratugi.
• Um sextíu prósent giftra kvenna taka virkan þátt i
atvinnulífinu. Á þessa vinnu hef ur þjóðfélagið kallað en
um leið er alið á sektarkennd kvenna. Opinberir aðilar
hafa að verulegu leyti svikist um að koma til móts við
útivinnandi konur með aukinniþjónustu við f jölskyldurn-
ar. I stað þess eru svör kvenna við þjóðhagslegri
nauðsyn og tilraunir þeirra til að verja rétt sinn til
menntunar, vinnu og sjálfstæðs lífernis verðlaunaðar,
með því að gera þær meira eða minna ábyrgar fyrir því
að ekkert hefur verið gert til þess að laga uppeldisskil-
yrði barna að breyttum starfs- og atvinnuháttum.
H Húsnæðisbaslið, skortur á dagvistarplássum,
fordómafullar skoðanir á móðurhlutverkinu, langur
vinnutími — öll þessi atriði sýna að hin opinbera stefna
stjórnvalda hef ur verið sú að ýta f lestum foreldrum út í
nýjar aðstæður án þess að almannavaldið hafi tekið
ábyrgð á því hvaða þorskamöguleika bjóða á börnum
meðan foreldrarnir reyna að hafa í sig og á. Þorri
íslenskra fjölskyldna byggir afkomu sína á vinnu
beggja foreldra. Samt eru uppeldis- og þroskamál barna
einkamál heimilanna.
• Guðfinna Eydal bendir á þá staðreynd að enginn
pólitískur f lokkur hefur haft á stefnuskrá sinni að móta
ákveðna f jölskyIdupólítík og að allir pólitískir flokkar á
Islandi séu samábyrgir í því að íslenskar f jölskyldur taki
inn á sig samfélagsvanda og geri hann að einstaklings-
vanda. Þetta hafi það í för með sér að stór hluti barna sé
tilfinningalega vanræktur vegna sambandsleysis við
streitu- og vinnuþjakaða foreldra vegna þess að sú
spenna sem ríkir í þjóðfélaginu þrengi sér inn í
f jölskyIduna, íþyngi kröftum hennar og valdi árekstrum
á milli f jölskyldumeðlima. Þá verði möguleikar barna
til að lifa sig inn í menninguna æ takmarkaðri, samfara
erf iðleikum þeirra við að skynja sig sem þýðingarmikil i
félagslegu samhengi.
• Guðfinna Eydal bendir á ýmsar leiðir út úr þessari
kreppu sem allar eru dýrar og erfiðar í framkvæmd.
Engu að síður sé það mælikvarði á menningarþjóð og trú
hennar á eigin framtíð hvaða þroskamöguleika hún
býður komandi kynslóð. Þróun barna og uppeldi foreldra
sé aldrei hægt að greina frá heildaraðstæðum foreldra
og þær séu nátengdar félagslegri og efnahagslegri
uppbyggingu samfélagsins og þeirri pólitik sem rekin sé
hverju sinni. Það sé viðurkennt sálfræðilegt lögmál að
spenna milli foreldra raski sálarlegu jafnvægi barna og
börn sem verði fyrir óæskilegum áhrifum i æsku bíði
þess oft aldrei bætur.
• Hér er kannski komið að einu stærsta pólitíska
vandamáli samtímans, sem hefur verið þagað um á
íslandi. Hættan er sú, eins og Guðfinna bendir á, að
aðskilnaðurinn milli foreldraábyrgðar og opinberrar
ábyrgðar ýti undir þá tilhneigingu að komandi kynslóð
einkennist af rótlausum, ráðvilltum einstaklingum sem
verða ófærir um að taka virkan þátt í þjóðf líf inu og hafa
ekki nægilega heilsteypta persónulega uppbyggingu til
aðgeta haftáhrif á eigið líf néannarra. —ekh.
Tökum hann
Næsta dag voru blaöamatmr
og ljósmyndarinn staddir á
fundi meö fórnarlambinu. Og
þar sem ljósmyndarinn hefur
dvaliö langdvölum 1 Sviariki, og
talar tungu innfæddra, sem
jafnframt er móöurmál fórnar-
lambsins otaöi hann sér fram,
tók I hönd mannsins þakkabi
fyrir siöast og spuröi hvernig
hann heföi þaö.
„Jo tack bara bra” sagöi
hann. Spuröi slöan um mlna lib-
an á jafn kurteislegan hátt, og
ég var ekki minni maöur en
hann og svaraöi lika „Jo tack
bara bra”.
Bar ég siöan upp erindiö:
. hvort hann gæti séö af nokkr-
um minútum af hinum dýrmæta
tima sinum til aö veita okkur
viötal, JU þaö var auöifengiö,
einungis ef hann heföi tima til
þess. Þaö var nefnilega þannig
aö nú 1 hádeginu beiö hans há-
degisveröarboö hjá forseta Is-
lands, strax þar á eftir yröi
fundur hjá sænsku sendinefnd-
inni og siöan þingstörf.
Baö hann mig þó um aö hafa
samband viö sig siödegis og viö
myndum þá ákveöa tima.
Ég kom i leikhúsiö tvisvar
þennan eftirmiödag og leitaöi
hans, án árangurs. Greip ég
þaö til bragös aö skilja effir
skilaboð hjá ritara hans
um aö hann skyldi hringja i
mig upp á blaö, ritarinn kvaö
það sjálfsagt mál. Timinn leiö
og ekkert geröist.
Hringdi undirrit. þá til ritarans
aftur, og var þá sagt aö þvi miö-
ur væri hann farinn; hvort ég
ekki gæti hringt til Hótel Sögu
þar sem hann bjó og reyna aö ná
honum þar. Sagt og gert. „Nei
þvi miður hann er farinn, get ég
tekið skilaboö”. Jú takk, sagöi
ég, biöja hann aö hringja til
Þjðöviljans. Ekkert gerðist.
Siöar um kvöldiö bárust þær
fregnir aö hann væri staddur i
sænska sendiráöinu. Hringdi ég
þangaö en ekkert svar. Var nú
mál aö linnti þennan daginn.
Næsta dag var ég sendur á fund
Noröurlandaráös til aö vera viö-
staddur slit þess og endalok.
011 von um að ná þessu titt-
nefnda viötali var rokin út i veö-
ur og vind, og maður sagöi viö
sjálfan sig „maöur tekur hann
næst.” En fyrsti maöur sem ég
mæti er inn er komiö er fórnar-
lambið sjálft Olof Palme.
„Varst þú aö reyna aö ná i mig i
gær” spuröi hann. „Já”, sagöi
ég, og fór dálitið hjá mér.
„Þú vildir fá viðtal var þaö
ekki?’ ’ sagöi hann, „Jú jú” sagöi
ég og leit örvæntingarfullur i
kring um mig I leit aö ritstjór-
anum; var hann ekki hérna,
einmitt núna þegar mest á reið?
Sá ég útundan mér vin minn ó-
breytta blaöamanninn? Skyldi
einhverrar hjálpar vera þar að
vænta?
,,Eigum við þá ekki aö drifa i
þvi núna” sagöi hinn virti
flokksleiðtogi, ekkert nema góö-
mennskan.
Nú voru góð ráö dýr. Vinurinn
óbreytti glotti ógurlega er hann
sáaö hverju stefndi og ljóst var
aö þaöan var engrar hjálpar aö
vænta. Atti ég, ljósmyndara-
blókin aö taka viötal viö hann,
sjálfan Palme?
Eöa átti ég bara aö segja „Nei
takk, "núna höfum viö þvi miður
ekki tlma”. Eins og úr fjarlægö
heyröi óg sjálfan mig svara „Jú
takk, þaö væri alveg tilvaliö”.
Var haldið niður á veitingastaö-
inn í kjallara hússins og sest til
borös. Sat ég nú hér eins og illa
gerbur hlutur og vissi ekkert
hvaö ég átti aö gera.
Hvern andskotann spyr maö-
ur svona karla um? Þaö varö aö
vera eitthvaö mjög djúphugsaö
og viröulegt. Kjarnorkan! var
þaö ekki gott til að byrja meö?
Og hann svaraöi f löngu máli,
Gunnar
Elísson
skrifar
• úr aimanakínu
Þing Noröurlandaráös er á
vissan hátt eins og uppskeruhá-
tiö fyrir biööin þegar þaö er
haldiö hér i Reykjavlk. Hingaö
koma þá merkir menn I hópum
og á götum geta borgarbúar
bariö augum fyrirmenn sem aö
' öörum kosti leggja ekki leiö slna
hingaö á hjara veraldar.
A ritstjórn þessa ágæta blaös
var ákveöið aö reyna viö al-
frægasta og að margra dómi at-
hyglisverðasta stjórnmála-
mann á Norðurlöndum, sem
sagt Olof Palme. Vitað var aö
þaö yröi ekki auðvelt aö fá hann
til aö tjá sig viö eitthvert smá-
blaö noröur viö Dumbshaf, en
þó komumst viö aö þeirri niður-
stööu aö ekki mundi saka aö
reyna.
Hófst nú hinn mesti eltingar-
leikur. Undirritaöur varö þeirr-
ar heppniaðnjótandi aö rekast á
fórnarlambið á göngu á Suöur-
götunni, stöövaöi hann bifreiö
sina i snarhasti, steig út og hóf
aö taka myndir af manninum I
griö og erg. Upphófust þá sam-
ræöur þar sem undirritaður
kynnti sig og sagði á sér deili.
Mynd: Gel
næst!”
talaðiytarlega um afstööu sins
flokks til þeirra mála, um af-
stööu hinna flokkanna, og um
þaö aö þegar fram f sækti yröi
þaö alveg örugglega þeirra
stefna sem ynni. Hann talaöi
mjög hægt og greinilega, trú-
lega sér mjög vel meövitandi
um erfiðleika mina viö aö skrifa
niöur nógu hratt. Siöan komu
spurningarnar frá mér ein af
annarri hver annarri gáfulegri
og mér var fariö aö liöa nokkuö
veli' þessu hlutverki minu. Fyr-
irsagnir i stóru letri liöu mér
fyrir hugskotssjónum: Einka-
viðtal Þjóöviljans viö Olof
Palme, texti og myndir — gel.
Maður var svo sannarlega meö
pálmann i höndunum.
Þá geröist þaö, allt i einu og
án viövörunar: Skerandi hring-
ing kvaö viö, svo skar i eyrun.
, Þingfundur, og þingslit voru aö
hefjast. Viömælandi minn stóö
upp og kvaöst þurfa aö fara.
Enginn timi yröi eftir þingfund,
þar sem hann æki beinustu leiö
til Keflavikur og flygi þaöan
heim. Eg baö hann endiiega aö
levfa mér bó að taka af honum
mynd, samþykkti hann þaö. Ar-
angurinn sjáiö þið svo hér. Og
hún (myndin) er i raun og veru
það eina sem eftir er og prent-
hæft af þessum fundi okkar.
Stóru stafirnir i fyrirsögninni
hrundu niöur einn af öörum er
ég horfði á eftir honum er hann
hraöaði sér til þingslitanna,
Palminn rann úr höndum min-
um. Eftir stendur þessi mynd,
og minningin um glæsta
drauma blaöamannsins; ein
huggun er þó sú aö „viö tökum
hann næst ”»
— gel.