Þjóðviljinn - 24.04.1980, Blaðsíða 12

Þjóðviljinn - 24.04.1980, Blaðsíða 12
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 24. aprll 1980 Fimmtudagur 24. april 1980 ÞJÓÐVILJINN SÍÐA 13 Siguröur Magnússon sóttur heim á 10 0 ára afmælinu Myndir og texti: Ólafur H. Torfason „Hún Ingibjörg mln, hún heföi átt að verða söngkona” — Ingibjörg Daðadöttir, kona Sigurðar, veröur 96 ára 19. maf. „Enginn þykist of vel mettur, utan fylgi tóbaksréttur” — Sigurður fær sér vfsindalega I nefið. Sigurður Magnússon fyrrverandi hreppstjóri í Stykkishólmi er 100 ára og elsti karlmaður á íslandi. Hann býr ásamt konu sinni Ingibjörgu Daðadóttur hjá dótturdóttur þeirra Aðal- heiði að Laufásvegi 5 f Stykkishólmi. Móðir Ingi- bjargar, María Andrés- dótfir, bjó með þeim til dauðadags. Hún varð 106 ára. Sigurður Magnússon hefur farið hundrað sinnum kringum sólina. Ingibjörg Daðadóttir kona hans verður 96 ára 19. mai. Hún spinnur. Hann yrkir. „Nú sá ég giampa”, segir Sigurður. „Ég var að taka mynd af þér” segi ég. Svo reyni ég að teikna mynd. Á meðan segir hann mér sögur og fer með kveðskap eftir sjálfan sig og aöra. Ingibjörg spigsporar teinrétt um ibUðina og leggur lika orð i belg. Gætir þess að allt sé á sinum stað fyrir bónd- ann, stafurinn við höfðalagið, tóbaksklUturinn og pontan á borð- inu. Svo raular Sigurður fyrir mig lagið sem hann söng þegar hann fór i söngprófið á Þingeyri til að komast i karlakórinn. Hann var ;tenór. „Séra Jósep Hjörleifsson, bróðir Einars, fermdi mig. Hann hafði fegurstu söngrödd sem ég hef heyrt. Tenór. En hUn Ingi- björg min, hUn hefði átt að verða söngkona.” Er það söngurinn sem lengir lífiö, hugsa ég. Þetta er heimili tónanna. „Ég er fæddur á Skutulseyri við Skutulsfjörð”, segir Sigurður, „svo var farið að kalla það ísa- fjörð. Einn morguninn þegar ég vaknaði viö hliöina á móður minni var sagt við mig: „Ekki hafa hátt. Mamma sefur”. En ég get aldrei gleymt þvi, aö það hafði verið breiddur hvitur dúkur yfir andlitið á henni. Ég var 4 ára. 8 ára kom ég að Ytra-Leiti hérna inni á Skógarströnd. Þar bjuggu MagnUs Márusson og Jó- friður Hallsdóttir. Fóstra min kenndi mér allt sem að gagni hefur orðið. Það var i fyrsta lagi: Að trUa á guö. Ég hef aldrei efast um tilvist hans. 1 öðru lagi: Að vera vandvirkur og timaglöggur. Hjá henni varð ég sjálfbjarga. út á bekk f í einum skára HUn kenndi mér að gera viö öll min föt, stoppa i sokka og þess háttar. Og þetta mátti ég svo gera sjálfur. Ég þekkti stafina þegar ég kom til hennar, dönsk kerling á Skutulseyri hafði kennt mér það. En fóstra min blessuö kenndi mér að lesa, bæði latinuletur og got- neskt letur. Ég hef ekki setið á skólabekk. Ég færðist undan þegar þeir vildu gera mig að hreppstjóra og sagði þeim þetta. En þeir höfðu sitt fram. Ég hef lesiö mikiö um dagana. Eftirlætið mitt er hann Kristján Jónsson Fjallaskáld. Flestar bækur okkar Ingibjargar gáfum við á Dvalar- heimilið hérna i Stykkishólmi. Við höfum ekki gagn af þeim lengur. En við hlustum á hljóm- bönd. Og Utvarpiö hlusta ég á, eins mikið og ég get. Mikið er gott að hlusta á hann Gils Guð- mundsson, þótt maður hafi lesið þetta allt áður. En eitt verð ég að segja: I seinni tið hefur það aukist aö einhverjar konur þýða sögur og lesa i Utvarpið, en ég á bágt með að fylgjast með. Þær vantar alla til- breytingu og réttar málhvildir. Það var lika gaman að hlusta á Þorstein ö. lesa um Sölva Helga- son. En mér finnst Davið gera of mikið Ur honum, þetta er ekki nóg tilefni i svona langa sögu. En verstur er hann Thor Vilhjálms- son, svona menn gera ekki annaö en auka dýrtiðina. Ég var 5 sumur i hjásetunni á Ytra-Leiti. Illa leist mér á það i byrjun. Ég byrjaði 9 ára gamall. Þarna var vinnupiltur með mér tvofyrstu dagana, hann hét Jónas Jónasson, seinna snikkari. Hann var afi séra Bolla GUstafssonar i Laufási. Ég sagði honum að ég gæti þetta ekki. Ég kynni ekki að telja upp i 85, en svo margt var féð. Hann kunni ráð við þvi: „Reyndu að telja mislitinn”, sagði hann „þær eiga að vera 22 mislitar. Og ef þig vantar ekkert af þvi, þá er sennilega öllu til skila haldið.” Fyrsta daginn sem ég var einn gerði prýðis veður, en þegar liða tók á, fór ég að hugsa um huldu- fólk og Utilegumenn. Ég gæti litið ef það hyski kæmi, stUtaði mér og stæli ánum. Ég labbaði skælandi heim. En mér var snUiö aftur við HrUtagilið ofan við bæinn af mestu bliðu og lofað að ég skyldi komast i Valshamarsrétt um haustið I verðlaun, ef ég stæði mig vel um sumarið. Það dugöi. Enda las ég alltaf bænirnar minar. Ég vandaði mig, en mátti auðvitað ekki hnappsitja féö. Fóstra min gaf mér ærnytina Ur bestu ánni þegar ég kom heim. Kindin hét Budda.” Við erum bUnir Ur kaffiboll- unum og Sigurður dregur upp pontuna og fær sér visindalega I nefið. Svo réttir hann Ur sér og lítur til min: „Enginn þykist of vel mettur, utan fylgi tóbaksréttur.” Ég kemst ekki að með neinar tilgerðarlegar spurningar. Siguröur stýrir samtali okkar af lipurð, fléttar inn athugasemdir og viðauka, án þess að missa nokkurn tirna af þræðinum. Vitnar jafnt til nUtiðar og for- tiðar. Hann var 34 ára þegar fyrri heimsstyrjöldin hófst. 64 ára þegar lýðveldiö var stofnað á Þingvöllum. Hann þekkir landið, hefur gengið yfir það i vinnuna. Undir Jökul og suður með sjó. „Þegar ég haföi fundið konu- efnið og við gerðum okkur grein fyrir hvert stefndi með okkur, þá var Ingibjörg svo raunsæ aö segja, að við hefðum ekkert með aö byrja bUskap með tvær hendur tómar. Svo við vorum i festum i 3 ár. Ingibjörg er frá Dröngum á Skógarströnd. Hún fór til Reykjavikur, en ég til Dýra- fjarðar. Mig langaði að læra smiðar, þótt ekki yrði af. Einu sinni var ég fenginn við annan mann til að lagfæra kosn- ingaklefann á Þingeyri, þegar kosningar voru I nánd. I framboði voru Björn ráðherra Jónsson, Jó- hannes Ólafsson hreppstjóri og Þórður Olafsson, faðir Sigurðar tónskálds. Þá voru hringir á kjörseðlinum og átti að krossa inn i þá fyrir framan rétt nafn. Okkur félögum fannst vanta leiðbein- ingar handa kjósendum á kjör- stað, svo við rifum bUt af nagla- pakka og skrifuðum á pakkann þessa stöku: Hér á að krota kross i hring, hvetur sprota þjóðin slyng. Þeir vilja ota inn á þing agnarbroti af lögfræðing. Félagi minn orti fyrripartinn, en ég botnaði. Þetta er fyrsti botninn sem ég kastaði fram svona i gamni. Þeir urðu fleiri. Jóhannes hreppstjóri ‘ kom þarna, sá miðann og brosti bara, en reif hann náttUrlega niður. Hann misskildi þetta og hélt vera um Björn, en ég var Björns maður og ætlaði Jóhannesi sjálf- um sneiðina vegna ósvifinna um- mæla um Björn á kosningafundi. Við Ingibjörg hófum bUskapinn á Lindargötunni I Reykjavík, en fluttum svo að Ytra-Leiti. RUm 30 ár var ég við sjóvinnu og bUverk jöfnum höndum, hálfgerður far- fugl, stundum ekki nema mánuð heima, kom i september eöa októ- ber. Ég hef mikið veriö við smiðar, alls konar timburvinnu. En ég hef aðeins einu sinni of- reynt mig. Ég hafði ýmsar aðferðir til að varast hættuna af erfiðinu. Til dæmis fann ég að maður þreyttist illa, ef maður rembdist viö eitthvað. En ef ég rétt svona hnyklaöi vöðvana áður og bjó mig undir rétt átak, þá dugði þrekið betur. Ég stundaði lika lyftingar, hóf þunga hluti reglulega á loft. Ég var alveg hissa á þvi, hve ört maður tók framförum við þess háttar. Ég fór einu sinni i hafið Uti á Banka. Gekk suður seint I janUar, tók Suöurlandiö frá Borgarnesi. Réð mig á Keflavikina, Duus gerði hana Ut, hUn var 88 lestir. Egill Þórðarson frá Ráðagerði varmeðhana. Við vorum 24 á. Ég var með þremur öðrum að koma klýfinum fyrir, fremst á skUtunni. Þverreipinu átti að hUkka I fremst á spruðinu. Ég hélt I skautið, við vorum til hlés. Þegar ég er farinn að draga til min skautið kallar skipstjóri hárri röddu: „öruggt handtak allir saman. Ég ætla að hása riðið!” „Skilurðu þetta?” segir Sigurður við mig. „Nei”, segi ég. „Þarna var ólag að riða yfir okkur, aldan var áreiðanlega jafnhá mastrinu og þegar ég leit upp var hUn Ihvolf yfir mér. Ef þetta hefði gengiö á mitt skip og 1 stórseglið, sem viö höföum nýlega dregið upp, þá heföi þung- inn lagt skipið, hann hefði hvolft skUtunni og okkur beint á botninn. En það er kallaö að hálsa að leggja skipinu beint i ölduna svona eins og hann geröi. Egill sagði seinna, að þessu hefði verið skotið Ihug sinn: „Hálsaðu! „Það varð okkur til bjargar. Ég hafði * samt enga handfestu og flaut Ut. Hvernig ég snerist veit enginn, en þeir sáu mig loks vera að krafla mig á dekkinu, mér skolaði inn aftur og hélt áfram vinnunni eftir að ég hafði ælt sjónum. Ég held það hafi bjargaö mér, að i hjásetunni æfði ég mig i þvi að halda niðri i mér andanum og komst upp i tæpar 4 mlnUtur. Ég hélt ósjálfrátt niðri i mér andanum, þegar ég fór I kaf. Ég hef margsinnis komist i lifs- hættu, á sjó og landi. Ég hef fundið það greinilega, að yfir mér hefur verið haldið verndarhendi. Það er enginn efi á þvi, að ég hef náð þessum aldri með guðs hjálp. Viltu heyra tiðavisurnar minar. Fyrstu visuna orti ég hérna um daginn við slmaborðið, flaug hUn svona i hug. Hinar eru ögn eldri. I. Löng er orðin leiðin mfn á iifsins skeiöi. Fór ég oft um fjöll og heiði og festi upp segl í góðu leiði. II. Er fætur bila, falls má vænta á förnum vegi, þótt staf ég noti og standi á þremur, stundum ei að gagni hann kemur. III. Enn þá kemst ég út á bekk I einum skára, staf minn tek, á steininn pára: Niutiu og nfu ára. Að fara i einum skára, það er að fara i einum áfanga, þetta er Ur sláttumennskunni. En nUna endurbæti ég visuna og segi: NU er iég orðinn hundrað ára”. Ég tek i höndina á Sigurði og kveð hann. En hann sleppir ekki, heldur leggur báða lófa utan um höndina og dregur mig nær sér. „Ég verð að hafa yfir þér visuna sem hUn fóstra min kcnndi mér: Trúðu á tvennt i heimi tign sem æðsta ber, guö i alheims geimi, guð i sjálfum þér. — Þetta verða allir að kunna.” Ríkharð Brynjólfssort á dagskrá í ókomnu sumri og óvöxnum börnum býr öll okkar von, Það er auðvelt að gleðja barn með blöðru eða fána. En mesta gleði og ánægju getum við veitt nýrri kynslóð með því að vinna með sumrinu að betra landi og betra mannlífi Sumarkoma I dag er fyrsti sumardagur. Það er ekki að undra þó þjóð hér á norðurhjara hafi valið sér tákn- dag fyrir sumarkomuna. Litið atriði eins og að telja vikur I sumri i stað vetrar veit þó frammávið til betri tiðar. Island er ekki eina landið i heiminum með langan vetur og sumarkomu sem sjaldan kemur vonum fyrr. En Islendingar eru eina þjóðin i heiminum sem heldur sumarkomuna hátiðlega. Hvað ræður er ekki gott að segja; ihaldssemi viö gamla siði og timatal, eða einfaldlega þörf fyrir jarðneska upplyftingu eftir lönguföstu og páska. Ég segi jarðnesk, þvi sumardagurinn fyrsti er tákn fyrir þá breytingu sem verður á náttUrunni um misseraskiptin. Veturinn drepur hana i dróma, sumarið glæðir hana nýju lifi. Við íslendingar lifum i nánara sambandi viö land okkar en flest- ar aðrar þjóðir. Fyrir örfáum áratugum lifði allur þorri þjóðar- innar beint á nýtingu auðlindanna til lands og sjávar, og þó margur virðist loka augunum fyrir þvi, eru þær enn uppspretta lifskjara okkar. Auðlegð landsins byggist á viðhaldi og helst vexti þessara auðlinda, og aö við kunnum að nýta þær viö allar aðstæður. Hvernig höfum viö svo með- höndlað þessa undirstöðu til lands og sjávar? Hefur okkur farist eins og meyjunum óforsjálu, sem höfðu brennt allri ollu af lömp- unum þegar þörfin var brýnust? Fiskistofnar hafa verið mest til umræðu upp á siðkastið, og sýnist sitt hverjum. Er skemmst að minnast umræðna um loðnuveiði siðastliöinn vetur. Rányrkja okkar á fiskimiðunum, eða meint rányrkja, er stutt og mest af_ getuleysi, en öðru er til aö dreifa til landsins. Þar hefur lagst saman geta til nýtingar með öxi og beitarpeningi og gri'öarleg þörf. Við sjáum merki þessa hvar sem við litum. Svo ég taki dæmi Ur mlnu ná- grenni, hversvegna skyldu mUlarnir milli Borgarfjarð- ardala vera jafn gróðurvana og raun ber vitni, og hvar er Hafnarskógur, þar sem Benedikt’ skáld Gröndal villtist á hestbaki fyrir öld? Bændur hafa oft mátt heyra á undanförnum árum að sökin á nekt landsins sé þeirra. Skuldin við landið sé semsagt einskonar erfðasynd sem hreinsa megi sig af með þvi einu að hlaupast á brott. Ekki skal hér neitað áhrifum of mikils beitar álags siðustu áratuga á gróður landsins. En að skella allri skuld af sambýli lands og þjóðar i ellefu aldir á þær fáu sálir sem enn stunda bUskap er fásinna. Eins mætti þá setja skuldina á Versl- unarráð og Kaupmannasamtök. Þeir hljóta að teljast réttbornir arftakar Körmangara og Konungsverslunar. Og hvað hvatti meir til óhóflegrar nýtingar landsins en einmitt verslunarkjörin sem þessir höndlarar og kollegar þeirra gegnum aldirnar héldu við? A nUtimamáli heitir það, að þeir héldu uppi hágengi á islenskri framleiðslu, en lággengi á inn- flutningi. Svona bollaleggingar, að reyna að koma erfðasyndinni við landiö á einhverja sökudólga, er fá- viska. Skuldin er þjóðarinnar allrar. Og hafi einhverjir breytt lifnaðarháttum sinum til bættrar meðferðar á viðkvæmu landi á siðustu árum eru það bændur. Mörgum þéttbýlisbUa hefur yfir- sést þetta. En sem dæmi má nefna, að upprekstur hrossa á af- rétti er nú tiær algjörlega bann- aður, upprekstri hefur veriö seinkað mjög viða, smala- mennsku flýtt og færra fé rekið á afrétt. Allt er þetta gert af bændum hvers héraðs án utan- aðkomandi þvingunar. Klaufna- spark er heldur ekki lengur helsta áhyggjuefni náttUruverndar- manna, heldur umferð og sport- keyrsla þeirra sem vegna fá- i tæktar i anda þurfa að finna hest- öflin nötra undir hægri fæti til að öðlast lifsfyllingu. Þjóðin minntist stórafmælis með svokallaðri þjóðargjöf til landsins, ákveðinni fjárhæð á ári I fimm ár. Þau eru nU liðin. Spurning dagsins er, hvort hér hafi verið um að ræða friðþæg- ingu eða fyrstu afborgun skuldar. Svarið ræðst af þvi hvern hug við, svokallaður skatt- pindur almUginn, og fulltrUar okkar bera til landsins. Eigum við að leggjast á sveif með sumrinu, og kosta þvl til sem þarf, eða vetrinum; þvi jafnt gildir um öll ókkar samskipti við umhverfið, menn, málleysingja, lifandi og dauða náttUru, að öllum hafis verri er hjartans is, kæru- leysið, sinnuleysið. Sumardagurinn fyrsti er sér- stakur fagnaðardagur barna. I ókomnu sumri og óvöxnum börnum býr öll okkar von. Það er auðvelt aö gleðja barn með blöðru eða fána. En mesta gleði og ánægju getum við veitt nýrri kyn- slóð með þvi aö vinna með sumrinu að betra landi og betra mannlifi. Gleðilegt sumar! Slátrararnir snúi til Mekka A nýafstöðnum ársfundi Bú- vörudeildar SÍS kom m.a. fram, að ástandið I tran hefur haft ýmiss konar áhrif á heimsmark- aðinn fyrir kindakjöt. tranir hafa nú gert stóra samninga bæði viö Ný-Sjálendinga og Astraliubúa um afgreiðslu á kinda- og naut- gripakjöti ein fjögur ár fram i timann. Er hér um mikið magn að ræða eða um 200 þús. lestir af frystu kindakjöti á þessu tfmabili. Átthagasamtök Héraðsmanna: V orfagnaður Atthagasamtök Héraðsmanna halda árlegan vorfagnað sinn á morgum föstudag, 25. april I Félagsheimili Rafveitunnar við Elliöaár. Dagskrá hefst kl. 9 stundvlslega og verður þetta til skemmtunar m.a.: 1. Vilhjálmur Hjálmarsson, fyrr- verandi menntamálaráðherra, flytur ávarp. 2. Sigurður Blöndal, skógræktar- stjóri, talar I tilefni af ári trés- ins. 3. Þorvaldur Jónsson frá Torfs- stöðum og félagar hans Ur Lindarbæ leika fyrir dansi og hefst leikur þeirra kl. 10. Atthagasamtök Héraösmanna hafa starfað i tæp átta ár og halda að jafnaði þrjár samkomur ár- lega. Auk þess hafa samtökin gengist fyrir skemmtiferðum á sumrin og hin siðari ár haldið ár- legt kaffiboð fyrir eldra fólk af Héraði við góðar undirtektir. Stjórn samtakanna skipa tiu menn, einn Ur hverjum hreppi á Héraöi. Formaður er Helga Sig- björnsdóttir. Þar af hafa Ný-Sjálendingar þegar afgreitt 45 þús. lestir og ir- anir neytt samningsréttar sins til að leita eftir hækkun afgreiðslu upp f 57 þús. lestir. Sérstakir iranskir slátrarar voru sendir til Nýja-Sjálands til þess aö aflifa lömbin i samræmi við reglur MUhameðstrúar- manna. Og ekki nóg með það, heldur varð MUhameðstrúar- prestur aö ferðast á milli slátur- húsanna og ákvarða hvernig slátrararnir ættu að snúa þannig að þeir snéru andlitinu til Mekka á meðan þeir aflffuðu féö. Mörg arabalönd hafa stóraukiö eftirspurn sina eftir kindakjöti, sem stafar af hagstæðum við- skiptajöfnuði og bættum efnahag þessara oliurlkja. Auk þess neyta þessar þjóðir aðallega kindakjöts vegna bannhelgi þeirra á svina- kjöti. Búvörudeild hefur fengiö allmargar fyrirspurnir um af- greiöslur til þessa heimshluta, ýmist beint frá aðilum þar eða frá fyrirtækjum í Vestur-Evrópu. Hafa sumar þeirra verið ærið stórar i sniðum. Til dæmis var I einu tilvikinu um að ræða af- greiöslu á 1 milj. fjár á fæti og tugþúsundum lesta af kjöti. Slikar afgreiðslur stranda þó alfarið á kröfum þessara aðila um skurð kinda og bænalestur við slátrun i samræmi viö trúarbrögð þeirra. —mhg

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.