Þjóðviljinn - 26.06.1980, Síða 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 26. júnl 1980.
MINNING
Jóhanna Elín Ólafsdóttir
F. 27. september 1889 D. 20. júni 1980
Viö sem höfum komiö til starfa
I stjórnmálahreyfingu fslenskra
sósialista á undanförnum árum
gerum okkur áreiöanlega ekki
ljóst sem skyldi hve fórnfús og
erfiö barátta var háö fyrr á öld-
inni af þeim einstaklingum sem
gengu fram undir merkjum
sósialismans. Viö höfum heyrt af
vörum Einars og Brynjólfs
hvernig þessi barátta var háö.
Hitt þekkjum viö áreiöanlega sfö-
ur hvert líf þær áttu, fjöl-
skyldurnar, sem hiklaust lögöu
allt i sölurnar i sókn og vörn fyrir
málstaö okkar um nýtt þjóöfélag.
betta fólk sætti ekki einasta aö-
kasti utan frá; hin daglegu kjör
þess voru einnig þrengri en ann-
arra og var þó vlöa naumt skor-
inn kosturinn. Hitt bættist og viö
aö þessir hugsjónariku félagar
deildu daglegum kjörum með
hreyfingunni I bókstaflegri merk-
ingu. Flokkurinn, málstaöur hans
og blaðiö hefur vissulega ætiö sótt
allt sitt til þessara félaga, en
aldrei jafnafdráttarlaust og á
fyrstu áratugum sósialiskrar
baráttu á ísiandi. Þetta fólk taldi
þaö sjálfsagöa skyldu sina aö ætla
hreyfingunni hluta af naumum
framfærslueyri. Jóhanna Elin
ólafsdóttir lét ekki þar viö sitja;
hún starfaöi hjá blaöinu i áratugi
viö ræstingar. Hún var hugsjóna-
maöur, eldhugi, skapheit og
skaprik, en hjartahlý og vinur
vina sinna.
Þaö var 1964 aö ég settist fyrst
viö ritvél hjá Þjóöviljanum, i
júnimánuði. Ég man enn i dag aö
Elinu leist miölungi á þennan pilt
og voru samskipti okkar lengi i
merkilegum farvegi sem hún
markaöi fjölskyldu minni úr Döl-
um vestur, en þaöan áttum viö
bæöi rætur. Þegar VL-ingar
stefndu mér fyrir meiöyröi þjóö-
hátiöarsumariö sæla haföi Elin
frumkvæöi aö þvi aö undirstrika
samstööu okkar. Sú saga er ekki
til þess aö fara meö hana á prenti,
en ástæöan til þess aö ég set þess-
ar linur á blað nú á kveöjustund
er sú aö mér þykir vænt um þá
minningu sem ég á eftir Elinu.
Hún var drengur góöur.
Jóhanna Elin var fædd á
Kvennhóli i Klofningshreppi.
Ung flutti hún meö foreldrum sin-
um aö Stóru-Tungu á Fellsströnd.
Bæjarstæöiö I Stóru-Tungu er vel
valiö undir háu, ekki bröttu fjalli,
Tungumúla. Þar sér fyrir Breiöa-
fjaröareyjar, og er hvergi viö-
sýnna af Fellsströndinni. Þar er
einstök náttúrufegurö og sólar-
geislarnir eiga til skemmtileg
uppátæki i eyjaklasanum úti á
Hvammsfiröinum. Ekki allfjarri
er bærinn Vogur sem nú hefur
veriö I eyöi um árabil. Við þann
bæ var kenndur Bjarni frá Vogi.
Þaö var sá stjórnmálaleiötogi
sem Elin dáöi mest framan af
öldinni rneöan hún var enn
vestra i föðurhúsum. Kenndi þar
mest áhrifa fööur hennar, Ólafs
Péturssonar. Elin var elst syst-
kinanna — nú lifa þau tvö Inga á
Ytra-Felli og Pétur i Stóru-
Tungu. Hin sem komust til ára
voru Kjartan, bóndi í Stóra-Galt-
ardal, fóstri fööur mins, og Guö-
mundur ólafsson, oddviti á Fells-
strönd um áratugi, bóndi á Ytra-
Felli. Systkinin fjögur hafa sett
mikiö mark á Fellsströndina i
hálfa öld og haft áhrif á allt um-
hverfi sitt.
Elin fór aö heiman, til Reykja-
víkur. Þar var þessi heiti aö-
dáandi Bjarna frá Vogi einn af
liðsmönnum róttækrar verka-
lýöshreyfingar, Kommúnista-
flokksins og Sósialistaflokksins
og allt til siðustu ára var hugur
hennar vakandi i þágu þess mál-
staðar sem hún gekk á hönd ung:
Baráttan fyrir sósialisma og sú
glóö sjálfstæöisbaráttunnar sem
hún kynntist snemma á öldinni
kveiktu hugsjónaeld sem logaöi
skært. Vonandi munu komandi
kynslóöir bera þann eld fram meö
vaxandi þrótti.
Vonin er fólgin i nýjum kyn-

Jarðarför móður okkar önnu Oddsdóttur Hagamel 22 verður gerð frá Fossvogskirkju föstudaginn 27. júni kl. 13.30. Flosi Ólafsson ólafur F. Stephensen Þuriöur F. Stephensen Guölaug F. Stephensen

Viö þökkum af alhug hlýjar samúðaróskir vegna andláts og jarðarfarar Tómasar Sigvaldasonar Brekkustig 8 Guð blessi ykkur öll. Dagmar Siguröardóttir Eria Tómasdóttir Stefán Stefánsson Siguröur Tómasson Valdis ólafsdóttir Inga Valdis Tómasdóttir Helgi Rafn Traustason Magnea Tómasdóttir Rúnar Þórhallsson og barnabörn

Eiginkona min, móðir okkar og tengdamóöir Bergijót Guðmundsdóttir, Hraunbæ 56, áöur Torfabæ I Selvogi. sem lést 19. júni veröur jarösungin frá Fossvogskirkju mánudaginn 30. júni kl. 13.30. Blóm vinsamlegast af- þökkuöi Eyþór Þóröarson Guömundur Pétursson Asdis Steingrimsdóttir Ingibjörg Eyþórsdóttir Gaukur Jörundsson Sigriöur Eyþórsdóttir Jón L. Arnalds Þóröur Eyþórsson Aöalbjörg Stefánsdóttir Eydis Eyþórsdóttir
slóöum sem eru reiöubúnir til
þess aö leggja á sig baráttu og
starf, sem vilja deila kjörum meö
hreyfingunni. Minningu Jóhönnu
Elínar ólafsdóttur og annarra
góöra og genginna félaga heiör-
um viö best meö þvi móti.
SvavarGestsson
Tengdamóöir min, Jóhanna
Elin ólafsdóttig er látin, rúmlega
90 ára gömul. Hún var fædd 27.
september 1889 aö Kvennhóli I
Klofningshreppi og voru for-
eldrar hennar Guöbjörg Helga
Jóhannesdóttir og Ólafur Péturs-
son bóndi aö Stóru-Tungu, Fells-
strönd.
Þaö telst tæplega til tiöinda þó
svo öldruö kona deyi, en meö
henni hverfur svo margt I móöu
fjarlægöar. Mér varö hún per-
sónugervingur mikilla örlaga I
sögu þjóöarinnar og bar margt
til: brennandi áhugi hennar á
samfélagsmálum og þjóömálum
frá unga aldri, aldamótapólitikin
sem hún lifbi og hræröist i, seinna
varö hún gagntekin af hugsjónum
sósialismans sem tengdust I vit-
und hennar við betra lif, þaö rétt-
læti sem hún vildi berjast fyrir.
Jóhanna Elin var stéttvis til
hinstu stundar. Til marks um
stórhug hennar sigldi þessi fá-
tæka alþýöustúlka til Noregs sem
I þá daga þótti ekki litill frami;
þar nam hún og starfaði við garö-
yrkjuskólann Ekhög viö Bergen.
Þegar heim kom hóf hún störf
hjá Einari Helgasyni i Gróörar-
stöðinni; minntist hún hans og
fólksins þar meö miklum hlýhug.
Seinna vann hún aö garöyrkju viö
Vifilstaðahælið; þar kynntist hún
manni sinum Þórarni Þóröar-
syni úr Biskupstungum; börn
eignuöust þau þrjú,Ólaf, Valgeröi
og Guöbjörgu Elinu. Mann sinn
missti Jóhanna áriö 1969. Siðustu
ár sln starfaöi hún viö Þjóövilj-
ann, og kynni hennar af fólki þar
uröu henni mikils viröi.
Um Jóhönnu Elinu má segja aö
húnjagði borö um götu þvera”og
var hjá þeim hjónum oft margt
um manninn; eiginlega fannst
mér heimili þeirra veraeitt alls-
herjar ,,Unuhús”,svo gestkvæmt
var þar og margir „Guösboll-
arnir”.
Margur maöurinn heföi mátt
vel viö una aö ráöa yfir aöeins
broti af þeim hafsjó af fróðleik er
hún bjó yfir, og menningararf
þjóðar sinnar geymdi hún og virti
og miðlaði öörum af rausn. Sjálf
var hún vel hagmælt og ættfróö
svo af bar, reyndar þau hjón
bæöi.
Byrðar þær er lifið lagöi á
heröar hennar bar hún meö reisn
og þolgæði sem átti sér engan
endi. Meö henni er gengin stór-
brotin og göfug kona, perla úr al-
þýöustétt.
Veri hún kært kvödd og Guöi
falin.
Ester Benediktsdóttir.
Látin er Jóhanna Elin Ólafs-
dóttir frá Stóru Tungu á Fells-
strönd, siðast til heimilis aö
Mávahllð 2 i Reykjavik, tæplega
91 árs aö aldri. Er þá lokið löng-
um og oft ströngum starfsferli
óvenjulegrar konu er setti sterkt
svipmót á umhvefi sitt.
Hún ólst upp á Fellsströndinni
elst systkina sinna. Ung missti
hún móöur sina og komu heimilis-
störfin snemma i hennar hlut. Er
systkini hennar voru uppkomin
fór hún hingaö suöur og vann hér i
gróörarstöö Einars Helgasonar.
Hún hélt til Noregs að læra garö-
yrkju og dvaldi þar um tima.
Eftir heimkomuna vann hún við
garöræktá Vifilsstööum, þangaö
til hún giftist og heimilsstörfin
tóku aftur við. Eiginmaður
hennar var Þórarinn Þóröarson
verkamaöur, ættaður úr Biskups-
tungum. Hann er látinn fyrir
rúmum tiu árum. Eignuðust þau
þrjú börn sem öll eru á lifi.
Llf verkamannafjölskyldna
hefur aldrei veriö neitt sældarlif
og sist á kreppuárunum. Þegar
frá leiðstækkaöi lika fjölskyldan,
þvi auk barnanna áttu a.m.k.
fjögur barnabörn þeirra hjóna
æskuheimili sitt aö mestu i þeirra
húsum. Heimilið varð þvi stórt og
þurfti margs viö. Jóhanna Elin
hélt þá Ut á vinnumarkaðinn og
nú til aö skúra gólf. 1 aldarfjórð-
ung a.m.k. skúraði hún vinnu-
stofur Þjóðviljans, svo hreint sem
þar var,og lét ekki af þvi starfi
fyrr en á niræðisaldri. Auk þess
skúraöi hún lengi skrifstofugólf
Verkamannafélagsins Dags-
brúnar og Sósialistaflokksins 1
Tjarnargötu 20.
Undirritaöur kynntist Jóhönnu
Elinu fyrst sem ræstingakonu á
Þjóöviljanum. Ræddum viö þar
um ýmisleg efni, þvi hún var sjór
af fróöleik og vel heima I sögu
þjóðarinnar og bókmenntum
jafnt sem samtiöarmálefnum.
Þvi kynntist ég þó betur siöar, er
er hún varö amma konu
minnar og langamma barnanna
minna. Jóhanna Elin var svo
skapi farin að þeir sem kynntust
henni snauöir og umkomulausir
og unnu hylli hennar, voru ekki
snauöir og umkomulausir eftir
það. Atti þaö jafnt viö um menn
og málleysingja. Hún gat aftur á
móti veriö óvægin viö þá sem hún
taldi gera sér eða slnum i móti
eöa þvi sem henni var heilagt eöa
fannst rétt. Sást hún þá stundum
ekki fyrir. Þó að Jóhanna Elin
væri ekki efnuð aö veraldarauöi
var hún þó af ýmsu rik. Eitt vissi
ég hana þó aldrei eiga, en þaö var
hálfvelgja. Jóhanna Elin bar
mikla reisn I fari sinu hvar sem
hún fór og á vinnustööunum naut
hún virðingar og batt vináttu og
tryggö viö samstarfsfólk sitt. I
þeim hópi voru flestir helstu for-
ystumenn verkalýðs og sósialista,
en einnig ýmsir rithöfundar og
listamenn. Sjálf orti hún visur og
ljóö og átti i vasabókum en hélt
sliku litiö á lofti og vissu fáir.
Mesturhöfðingi var Jóhanna Elin
þó I eldhúsi sinu. Hún átti stóra
potta og miklar kaffikönnur og
aldrei man ég til þess aö þau ilát
væru tóm og var þó óviöa veitt af
meiri rausn. Þessa naut ekki ein-
göngu hennar stóra fjölskylda,
vinir og vandamenn, heldur lika
gestir og gangandi sem oft voru
margir. Undraðist ég oft hvernig
alþýöuheimili meö svo smáar
tekjulindir fékk risiö undir þeim
veitingum.
Þrennt var Jóhönnu Elinu heil-
agt öðru fremur. Fjölskylda
hennar, kristinn dómur og sósial-
isminn og verkalýðsbaráttan.
Hér má þó trúlega bæta þvi fjórða
við.sögu og bókmenntum þjóðar-
innar. Hún naut þeirrar gæfu aö
veröa um langa ævi buröarás
sinnarfjölskyldu og fá að veita liö
þrem ef ekki fjórum kynslóöum
afkomenda sinna. Ekki aöeins
barnabörnin, heldur einnig
bamabarnabörnin senda henni
kveðjur og þakkir við leiöarlok
fyrir óvenjulega ræktarsemi.
1 viötali sem Þjóöviljinn birti
eitt sinn viö Jóhönnu Elinu á af-
mælisdegi hennar, lét hún þess
getiö aö hún vænti þeirra tima er
þvottakonan stjórnaði rikinu.
Ekki náöi hún aö lifa þá tiö og
aldrei stjórnaöi hún neinu þjóð-
riki, en þaö eldhús sem hún
stjörnaöi gleymist ekki þeim sem
þangaö komu og sjálf mun hún
heldur ekki gleymast þeim er
hana þekktu.
Jón frá Pálmholti.
Jóhanna Elin var fædd aö
Kvennhóli i Dölum en ólst upp
i Stóru-Tungu og kenndi sig viö
þann bæ æ sfðan. Þegar hún
var á átjánda ári missti hún móð-
ur sina og varö þá aö taka á sig
erfitt húsmóöurstarf þótt ung
væri svo helst má likja viö unga
sem vart er búinn aö yfirgefa
hreiöriö.
Þetta var erfitt hlutverk á fá-
tæku alþýðuheimili og minnis-
stæö uröu henni ummæli fööur
sins: „Viö veröum aö taka llf-
inu meö kjarki, þaö tekur ekki svo
mjúkum höndum á manni.”.
Þetta fékk hún að reyna. Alla
ævi var hún fátæk af veraldarauöi
en þeim mun rikari af hugsjón-
um, hjartagæsku og góðvild. Þar
fór saman einlæg trú á góöan guö,
ættjaröarást og frelsisandi hug-
sjóna félagshyggjunnar. Oft var
gefið af litlum efnum en mest þó
andlegur styrkur þeim til handa
sem skjól áttu undir sterkum
vængjum.
Hér verður æviferill Jóhönnu
Ellnar ekki rakinn, enda kynntist
undirritaður henni ekki fyrr en
hún var komin hátt á nlræðisald-
ur, farin aö heilsu en andlegur
styrkur slikur aö margur sem
yngri er mætti vel viö una.
„Þeir sem guöirnir elska deyja
ungir”, sagöi þessi niræða kona
og hló þá gjarna góðlátlega. Nú
þegar hún er dáin eftir margra
ára heilsuleysi veröur mér fávis-
um að spyrja: Skyldu þeir sem
elska guöina deyja gamlir? Ann-
aö eins hefur nú skolast til siðan á
dögum forngrikkja.
Jóhannes skáld úr Kötlum
sendi Jóhönnu þessa kveðju þeg-
ar hún átti merkisafmæli: „Kýs
þig til aö stjórna landinu.” Nærri
má geta aö skeytið vakti óskipta
kátinu afmælisbarnsins. En Jó-
hannesi brást ekki bogalistin
fremur en fyrri daginn þvi hvar
væru völdin betur komin en i
höndum þeirra sem ekki sækjast
eftir þeim en eiga mannkærleik
og kosti til aö beita þeim I þágu
alþýðunnar.
Fuglinn litli frá Stóru-Tungu er
nú ungur aftur en traustir eru
vængir hans og arnsúgur af flug-
inu. Má og vera aö enn finnist
skjól undir vængjum.
Sigurjón Þorbergsson.
Þaö var notalegt og notadrjúgt
aö koma snemma til vinnu niður á
Skólavöröustig þegar Þjóöviljinn
var þar til húsa. Dagurinn opnaöi
augun asalaust meö slætti
setjaravélanna, kaffi úr eld-
húsinu og hlýlegri kveöju Elinar,
sem hélt skrifstofunum hreinum
hjá þeim örlagasóöum sem
blaöamenn flestir eru.
Hún haföi alltaf eitthvaö gott til
málanna aö leggja, bæöi viö Sig-
urö og Magnús og nýlegar pilt-
skjátur. 1 glensi eöa reiöi geröi
hún ótviræöar athugasemdir um
viöburði dagsins, sendi Kananum
og ihaldinu skeyti, rifjaöi upp þaö
sem góöir menn höföu afrekaö,
hvort sem var Bjarni frá Vogi og
aörar sjálfstæöishetjur eöa þá
oddvitar sósialismans I heim-
inum. Eba þá aö einhvern þjób-
legan fróöleik eöa visnagerð
bar á góma, en Elin var hagmælt
og ljóöaöi m.a. á Jón Rafnsson og
læk einn litinn, sem henni þótti
vænt um 1 bernsku, en siöan haföi
veriöspillt meö laxastiga.
Elin átti sér draum af þvi tagi
sem stækkar mannlifiö. Hún
færöi hann einu sinni i svofelld
orö i samtali viö Guögeir
Magnússon: „Ætli þaö komi ekki
sá dagur aö þvottakonan stjórni
rikinu. Þá veröa gnægöir allra
hluta og þá farnast fólkinu vei:’.
Viö,sem áttum spor um sömu
hús og Jóhanna Elin Olafsdóttir,
minnumst hennar meö þakklæti
og sendum aðstandendum hennar
einlægar samúöarkveöjur.
Arni Bergmann.