Þjóðviljinn - 05.07.1980, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 5. — 6. júll.
„Góðir hálsar, komið
nær, leikarinn er kominn.
Leikarinn það er ég... ég
stekk og ég snýst, ég fæ
ykkur til að hlæja. Ég
kenni ykkur að hæða hina
ríku og voldugu, ég sýni
ykkur hvað þeir eru
ímyndunarveikir. Otblásn-
ir eins og blöðrur ana þeir
um og f ara í stríð, þar sem
okkur er slátrað. Ég af-
hjúpa hina riku, ég tek
tappann úr og þá hvissast
loftið úr þeim. Komið nær,
það er hér og nú sem ég
leik fyrir ykkur og opna
augu ykkar...."
Þessi orð eru tekin úr
þættinum „Fæðing leik-
arans". Textinn er frá
miðöldum, en Dario Fo
hefur tekið hann upp og
notar í sýningum þeim sem
hann kallar Misterio
Buffo. Leikarinn ávarpar
áhorfendur sína, alþýðuna
sem á leið um stræti og
torg, en þessi orð má til-
einka Dario Fo sjálfum og
þeim boðskap sem hann
vill koma á framfæri.
Þeir eru áreiöanlega fáir sem
ekki hafa heyrt minnst á Dario
Fo. Hann er leikari, leikrita-
höfundur, semur lög og grúskar i
leikhúsfræðum miðaldanna.
Hann tekur þótt i pólitiskri
baráttu á Italiu, ferðast um með
leikhóp sinn og sýnir. Hann er að
verða ein af goðsögnum
nútimans, vinstri menn i Evrópu
dá hann og öfunda i aöra röndina
af þvi að honum hefur tekist það
sem pólitiskum hreyfingum hefur
mistekist: aö ná til fólksins með
boðskap sinn.
„Þegar ég hitti leikhúsfólk hér i
Noröur-Evrópu andvarpar það og
stynur: Já það eru allir svo rót-
tækir þarna suöur á Italiu, þið
eigiö svo langa baráttuhefö, það
er von að þið náið til fólks með
róttækri leiklist. En ég svara:
Hamingjan sanna, ef einhvers
staðar er sterk og rotin borgara-
stétt og skortur á stéttarvitund,
þá er það á Italiu. Það aö ná til
fólks er ekki spurningin um rót-
tækar hefðir, heldur hvernig þú
ferð að þvf að nálgast fólkið.
Hvort þú þekkir lif alþýðunnar og
reynir að sýna það eins og það er,
hvort þú reynir um leið að
skemmta, eða hvort þú talar mál
sem enginn skilur og predikar
yfir hausamótunum á fólki, það
er meginmunurinn.”
Að ná til til
fólksins
Þessi orð lét Dario Fo falla á
fundi i Kaupmannahafnarhá-
skóla. Þau lýsa vel stefnu hans og
mættu vera öðrum leiðarljós i
baráttunni fyrir betri heimi.
Dario Fo var á ferð um Norður-
lönd f vor og kom viða við. Hann
hélt námskeið fyrir leikhúsfólk á
heimaslóðum þess fræga Odin-
leikhúss i Holsterbro i Danmörku,
sýndi og rabbaði við fólk á
fundum.
Sem einlægur Fo-aödáandi fór
ég til fundar viö meistarann þar
sem færi gafst og hér fylgir frá-
sögn af þvi sem fyrir eyru og
augu bar.
Lengi stóð ég I þeirri trú að
Dario Fo væri fyrst og fremst
fyndinn og skemmtilegur, en svo
fóru að berast fréttir af kapp-
anum og leikhópi hans La
Comuna sem stóöu i ströngu þar
syöra: lögreglan truflaöi og
bannaði sýningar þeirra, hóp-
urinn lenti f fangelsum vegna
þess að hann tók þátt i verkföllum
og aðgerðum, tróð upp meö götu-
leikhús og sagöi borgarastéttinni
til syndanna.
En hver er Dario Fo? Hann er
kominn af verkafólki, ólst upp á
Noröur-Itallu, byrjaði aö stúdera
arkitektúr, en fór jafnframt að
fást við leiklist. Hann samdi
sjálfur, vegna þess aö hann vildi
koma ákveðnum boöskap á fram-
færi. Arið 1954 kvæntist hann leik-
konunni Fröncu Rame og reyndar
er hann varla nefndur án þess að
Til
fundar
vid
Dario
Fo
og
Fröracu
Rame:.
hennar sé getið um leiö, þvi hún
hefur veriö hans stoð og stytta og
leikið flest-öll stærstu hlutverkin i
verkum hans, enda eru þau bein-
linis skrifuð fyrir hana.
Dario Fo reynir jafnan að taka
fyrir dægurmál, eitthvað sem
stendur fólki næst, ýmiskonar
baráttu, allt frá verðhækkunum á
nauðsynjavörum til eiturlyfja-
vandamála og morðsins á Aldo
Moro (það leikrit er reyndar læst
niðri i skúffu vegna hins ótrygga
ástands á ttalfu að sögn Fos).
Hann hefur margt að segja og
segir það á skemmtilegan hátt,
með grini, söng og gleði og það
kemur i ljós að fólk þyrpist á leik-
rithans. Um alla Evrópueru verk
hans á fjölunum, hann er að verða
eins konar goðsögn I lifanda lifi og
segir sagan að jafnvel Bretar séu
að taka viö sér, en þeim hefur
hingað til þótt lftið til hans koma.
Bandarikjamenn mega biða
lengur, þvi nýlega var Fo neitað
um vegabréfsáritun til Banda-
rikjanna.
Að þjóna
auðvaldinu
I vetur voru tvö verka hans
sýnd i Kaupmannahöfn, verk sem
höfða mjög til umræðunnar þar I
landi, enda aðsóknin eftir þvi.
Annað heitir Eiturlyfin hennar
mömmu, en hitt kalla Danir
Konur, konur, konur. Hið fyrra
segir frá gömlum karli og dóttur
hans, sem taka upp á þeirri
ósvinnu aö fara að brugga, reykja
hass og selja dóp á gamals aldri.
Sonur konunnar reynir hvað hann
getur til að leiða gamla fólkið inn
á rétta braut, enda lögreglan á
næsta leiti. Þau laða að sér alla
alkana og dópistana, misskiln-
ingurinn vex og vex, þar til I ljós
kemur að þau gömlu eru aö leika
á liöið. Þau vilja sýna með fram-
ferði sfnu hvað það er hættulegt
og slæmt aö vera háöur deyfi-
lyfjum af hvaða tagi sem er, þvf
öll þjóna þau auðvaldinu. Allt
sem sljóvgar dregur úr barátt-
unni fyrir betri heimi og leikurinn
endar á þrumuræöu móðurinnar,
hvatningu til áhorfenda um að
láta ekki hafa sig aö ginningar-
fiflum, auðvaldinu einu til gagns.
Það sjá allir hvað það er ósæmi-
legt að ráðsett og roskið fólk fari i
dópið, en það er horft framhjá
sama vandamáli meöal hinna
ungu.
Ollum hlutverkum er snúið viö
og meinfyndiö að sjá þau gömlu
kyrjandi hippasöngva og reykja
hass, hann I hjólastól, hún I
hippaklæðum aö ýta honum
áfram.
Konur, konur,
konur
Hitt leikritið er framlag þeirra
hjóna til kvennabaráttunnar. Það
heitir upphaflega Konan á að
þjóna heimili, sæng og kirkju.
Það er samsett af þremur ein-
þáttungum sem hver fjallar um
eina konu.
Sá fyrsti segir frá ungri konu
sem rýkur á fætur snemma
morguns og ætlar f vinnu. Hún
þarf fyrst að koma barninu á
barnaheimilið en á meöan dorm-
ar karlinn I rúminu. Hún finnur
ekki lykilinn að Ibúöinni og kemst
ekki út. Hún fer aö rekja atburöi
gærdagsins til að reyna að muna
hvar hún lagði lykilinn frá sér og
þannig kynnumst viö hennar dag-
legalifi. Loks kemur lykillinn i
leitirnar, en þá uppgötvar hún aö
það er sunnudagur og hún getur
aftur lagst út af. Stressið er svo
mikiö að verkakona eins og hún
getur ekki einu sinni notið þess að
eiga fri. Þjónustan við atvinnu-
rekandann og baráttan fyrir
brauðinu svipta hana þeirri
ánægju.
Næsti þáttur fjallar um sam-
band kynjanna og hvernig konan
fer út úr þeim leik með óléttu og
þann arf konunnar að láta alltaf
troða á sér. Sú saga er sögö á
einkar heillandi hátt með löngu
ævintýri, sem endar þar sem
konur eru farnar að safnast
saman til að ræða sameiginlega
Samskipti leikara og kirkju i nútimaútgófu
Dario Fo og Páll heitinn páfi.