Þjóðviljinn - 20.08.1980, Blaðsíða 7

MiOvikudagur 20. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SÍDA 7
A HLIÐARSPORI
SÓSÍALISMANS
Einar Baldvin Baldursson, fé-
lagi I dönsku deild fjóröa Alþjóöa-
sambandsins, skrifaói grein i
dagskrá ekki alls fyrir löngu og
sendi þar undanvillingum sósial-
iskrar baráttu föóurlegan um-
vöndunartdninn. Finnast honum
hliöarsporin i grasgaröi
sósialismans oröin ansi mörg og
gera sér og öörum marxistum,
eöa „verkfræöingum umbreyt-
inganna” eins og hann nefnir hóp-
inn, erfitt aö athafna sig viö aö
koma þeirri lest af staö sem þeir
hafa dröslaö upp á þaö spor sem
leiöir til byltingar.
Viö. sem þessa grein skrifum,
höfum fram til þessa staöiö i
þeirri trú aö viö værum marxist-
ar og sósialistar en nú hefur grein
Einars komiö okkur á kaldan
klakann þvi viö erum greinilega
staddar á einhverju hliöarspori
viö sannleikann og vafi leikur á
hvort viö höfum leyfi til aö velja
okkur nafngiftir. Viö erum þó
ekki alveg döngunarlausar þvi
viö teljum okkur lika vera aö ýta
á eftir fyrrnefndri lest þó viö sé-
um ekki gæddar þeirri dul aö vita
nákvæmlega hvaöa leiö hún á aö
fara. A meöan viö vitum þaö ekki
fyrir vist þá þreifum viö fyrir
okkur á hinum ýmsu sporum til
aö sjá hvert þau leiöa. Þessar
þreifingar, sem fleiri en viö hafa
gerstsekir um,eru Einari eins og
hvert annaökukl og kýs hann ým-
istaö kalla þær árás á marxism-
ann og verkalýösbaráttuna,
einkalifssósialisma eöa annaö
álika fallegt.
Nýsköpun
Fjóröa Alþjóða-
sambandsins
Þaö fer ekki á milli mála aö
Einar er marxisti og getur beitt
þjóöfélagsgagnrýni fræöanna
eins og til er ætlast. Svo ánægju-
lega vill lika til aö Einar er
heiðarlegur og viöurkennir aö
þær væntingar sem fólk hafði um
viðgang marxismans hafi ekki
ræst sem skyldi og hugsanlega sé
einhverrar nýsköpunar þörf. En
þaö er öllu sorglegra aö hann
skuli ekki reyna aö gefa nein svör
viö þvi hvers vegna svona fór og
fræða okkur óupplýsta og villu-
ráfandi sauöina um „heilbrigö-
ustu heföir og reynslu” fjóröa Al-
þjóöasambandsins og þá nýsköp-
unarumræöu sem þar á sér staö.
Ef þar er verið aö ræöa um fram-
tiö samfélagsins þá væri fengur i
þvi aö heyra um hvaö umræöan
snýst en ekki aöeins hvaö aörir
eru ómögulegir og illa á vegi
staddir.
„Einkalifssósial-
istar” og aörir
vinstri menn
I grein sinni flokkar Einar
vinstri menn niöur i fjóra hópa og
er ekki annaö aö skilja en allir séu
þeirillaá vegi staddir nemaeinn.
Þessir hópar Einars eru (og viö
eftirlátum lesendum þá iöju aö
finna þann hóp sem Einar telur
sjálfan sig til og ekki er iUa
staddur): 1) Þeir sem týndust i
einkalifinu, þ.e. „einkalifssósial-
istar. 2) Þeir sem starfa i
baráttuhreyfingum, sem ýmist
hafa eflst eöa oröiö einkaróttækn-
inni aö bráö (væntanlega fyrir til-
stilli einkalifssósialista). 3) Þeir
sem af „þolinmæöi og þraut-
seigju” reyna aö tengja verka-
lýösbaráttuna viö hinn endur-
vakta marxisma og eftir öllum
sólarmerkjum aö dæma starfa i
flokkum. 4) Þeir sem hafa snúiö
baki viö marxismanum og verka-
lýösbaráttunni og dunda sér nú
. viö aö kynda katla borgaranna og
ráöast á marxismann.
„Einkalifssósialistarnir” eru
Einari freistandi skotmark og
eyöir hann töluveröu púöri á þá.
Eins og góöum konum sæmir ætl-
um viö nú aö taka málstaö hinna
fáuog smá þvi viö erum þess full-
vissar aö hópur „einkalifssósial-
ista” á islandi er ekki stór. Aö
visu veröur þessi varnarbarátta
háö á okkar eigin forsendum en
ekki Einars og þaö vill segja aö
viö föllumst ekki á aöskilnaðar-
stefnu hans. Viö litum nefnilega
svo á aö hægt sé aö sameina þátt-
töku i pólitiskri baráttu og ein-
hvers konar „einkalifssósial-
isma.”
Einkalif i
biðstööu
En hverjir eru þessir „einka-
lifssósialistar”? Skilgreining
Einars litur svona út: „Fjöl-
margir vinstri sinnar týndust í
eigin umhverfi og misstu sjónar á
mikilvægasta liö „sósialiskra”
tilrauna i einkalifi sinu. Innan
fjögurra veggja „kollektivanna”
var reynt aö upphefja félagslega
undirokunkvenna, hómósexúella,
ala böm upp á sósialiska visu,
rækta vinstri sinnaöar kartöflur
og svona mætti lengi telja”.
Þarna höfum viö skólabóka-
dæmiö um þá áráttu margra
sóslalista aö fjandskapast út i þaö
fólk sem reynir aö búa sér til skit-
sæmilega tilveru meöan þaö
„blöur” eftir sósialismanum en
lætur sér ekki nægja aö lifa
pislarvættistilveru byltingar-
mannsins eina og sanna.
Þaö getur varla talist galli á
sósialistum aö haga einkallfi slnu
i einhvers konar samræmi viö
markmiö þeirra I pólitisku starfi
og þær hugmyndir sem þeir gera
sér um lif I sósfalismus. Þaö er
deginum ljósara aö jöfn verka-
skiptingáheimilum eöa sambýli i
ætt viö „kollektiv” leiða ekki
sjálfkrafa til byltingar eöa sóslal-
isma en þessi lifsmáti getur
a.m.k. gefið fólki og þá fyrst og
fremst konum aukinn tima til aö
taka þátt i pólitisku starfi. Þaö er
Sólrún Gisladóttir
ljóöur á sósialista eins og Einari
aö vera aö agnúast út i nýjungar
og tilraunastarfsemi I einkalifinu
og kjósa þess i staö aö halda
ihaldssömu krampataki i gamlar
heföir og mýtur. Orö Einars um
aö hann og aörir marxistar séu
ekki „prestar umbreytinganna”
heldur „verkfræöingar” þeirra
veröa ansi vafasöm I þessu sam-
hengi þvi hann talar eins og sá
sem veit hvaö er Guöi þóknanlegt
og fólki fyrir bestu.
Hvaö viltu
byggja, hverju
viltu breyta?
En þaö er lika annar ljóöur á
ráöi þessa ágæta Einars og hann
er sá aö álasa „einkalifssósialist-
um” fyrir aö gera sér einhverjar
hugmyndir um hvernig
sóslalisminn eigi aö lita út. Þaö er
undarlegt af framsæknum „verk-
fræöingi umbreytinganna” aö
vera aö fjargviörast yfir þvi þó
fólk geri sér hugmyndir um hvaö
þaö vill byggja. Þó þaö kunni aö
vera rétt hjá Einari aö aldrei hafi
Marx gamla dottiö i hug aö eyöa
tima sinum I slika fásinnu þá fá-
um við ekki séö aö þaö mæli i
sjálfu sér á móti slfkri hugarleik-
fimi. Enginn er fullkominn.
Sólrún
Gísladóttir
og Svala
Sigurleifs-
dóttir
skrifa
Varlatelur Einar sjálfan sig til
„einkalifssósialista” og samt
viröist hann hafa einhverja leik-
fimi i frammi. Ot úr grein hans
veröur ekki annaö ráöiö en aö
hann ali drauma i' brjósti um aö I
sósialismanum veröi hver ein-
staklingur læs, njóti góörar heil-
brigöisþjónustu, eigi kost á góöri
fæöu, lifi i heilbrigöu umhverfi,
andiaösér heilbrigðu lofti, drekki
hreint vatn og siðast en ekki sist
aö hann vinni styttri vinnudag en
nú gerist. Og nú spyrjum viö fá-
visar hvort „einkalifssósialist-
um” sé þá láandi þó þeirgeri sér
einhverjar hugmyndir um
hvernig þeir vilji aö lif i sósial-
ismanum liti út. Viö stöllurnar
gerum t.d. þá kröfu til hans aö
hann veröi manneskjunni hliö-
hollari en kapitalisminn, hann af-
nemi arörán og kúgun og skapi
forsendur fyrir betra mannlifi.
Og hvaö er betra mannlif ? Hvaöa
gæöi viljum viö aö sóslalisminn
feli I sér? Þau gæöi sem viö vild-
um t.d. gjarnan aö sósialisminn
fæli i sér er félagsleg frelsun
kvenna, og þaö þykjumst viö vita
aö grundvallarbreyting á efna-
hagskerfinu feli hana ekki sjálf-
krafa i sér. Ef hún á aö nást fram
i sósialismanum veröum viö kon-
ur aö gera okkur einhverja hug-
mynd um hvernig þaö veröi best
gert, og varla er okkur láandi þó
viö viljum fá einhvern smjörþef
af lausninni þó viö lifum og hrær-
umst i kapltalisma.
Svala Sigurleifsdóttir
Af andstœðingum
marxisma og
verkalýðsbaráttu
Þeir eru margir einstakling-
arnir sem láta sig dreyma um
betra og innihaldsrikara mánnlif
og bera jafnframt ugg I brjósti
vegna þeirrar firrtu tækniþró-
unar sem á sér staö i dag. Kristin
Astgeirsdóttir tók upp á þessum
óskunda i almanaksgrein fyrir
nokkru siöan og veröur þaö Ein-
ari tilefni til aö útnefna hana sem
andstæöing marxisma og verka-
lýösbaráttu. Einari finnst grein
Kristinar lykta af iönvæöingar-
andúö sem hann hefur ýmislegt
viö aö athuga oghann segir m.a.:
„Iönvæöingarandúöin leysir
engan vanda. í sósialiskri bylt-
ingu veröur verkalýöur heimsins
aö leysa úr læðingi alla þá iön-
væðingar-og tækniþróunarmögu-
leika sem tök eru á til aö leysa
þau vandamál sem auövaldiö
hefur skapaö og gerir sifellt verri
viöureignar. Þaö er ekki hlutverk
marxista aö fjandskapast viö
tæknina heldur hvernig henni er
beitt i auövaldskerfinu”. Viö
þessi orö hans höfum viö svo
aftur ýmislegt aö athuga eins og
t.d. aö þaö er hreint ekki sama
hvaöa iönvæöingar- og tækniþró-
unarmöguleikar eru leystir úr
læöingi i hinu sósialiska samfé-
lagi og þaö er hreint ekki nóg aö
vera á varðbergi gegn þvi
hvemig tækninni er beitt heldur
veröum viö lika aö setja spurn-
ingamerki viö hvaöa tækni.
Aö kunna tökin
á tœkninni
1 vali á tækni felst lika aö vissu
marki val á samfélagsgerö. Ef
viö t.d. veljum kjarnorkuna þá
veljum viö um leið miöstýrt,
skrifræöislegt samfélag. Tæknin
felur i sér vald og sú tækni sem
viö búum viö i dag felur einmitt I
sér fámennisvald og þróast hröö-
um skrefum i átt aö æ meiri miö-
stýringu og siauknu eftirliti með
lifi einstaklinganna. An baráttu
fyrir nýrri og annars konar tækni
er baráttan fyrir annars konar
samfélagi til litils. Ef sósialism-
• inn á ekki aö veröa skynvilla eöa
óaölaöandi framhald af
kapitalismanum veröum viö aö
nota tækni sem hægt er aö stjórna
innan þess „ráöalýöræöis” sem
Einarlætur sigdreyma um. Þessi
tækni má ekki vera eyöileggjandi
fyrir umhverfiö eöa ganga of
nærri þeim auölindum sem ekki
veröa endurnýjaöar og siöast en
ekki sist veröur aö vera hægt aö
samtvinna hana þvi valdi sem
framleiöendur og neytendur l
sameiningu eiga aö hafa yfir
framleiöslunni. Þvi ekki viljum
viö aö sósialisminn veröi
„teknokratiskt”, miöstýrt samfé-
lag, eöa hvaö?
1 dag er svo komiö fyrir
kapitalismanum að hann er far-
innað mæta efnislegum takmörk-
unum, sem felast i þvi aö hann
hefurgengiö svo nærri auðlindum
jaröar aö honum er hætta búin
veröi ekki gripiö i taumana. Hrá-
efnisvinnsla veröur stööugt erfiö-
ari og dýrari og fjárfestingar i
nýrri tækni meiri. Tilkostnaöur-
inn viö framleiösluna er oröinn
þaö mikill' aö kapltalisminn
veröur aö fara aö passa upp á
sjálfan sig. Hreinsun á lofti og
neysluvatni er t.d. einungis til-
kostnaöurenenginn gróöi. Þaöer
þvi ekki fjarri lagi aö nú sé svo
komiö aö kapitalisminn sé aö
vissu marki tilbúinn til aö taka
umhverfisverndarbaráttuna upp
á sina arma og gera hana aö
sinni. Yröi þaö fáum til góös þvi
hætt er viö aö útkoman úr þvi
faðmlagi yröi n.k. „teknofas-
ismi” þar sem sérhver mannleg
athöfn væri undir eftirliti. Sé
þetta haft i huga veröur nokkuö
ljóst aö nauösynlegt er aö heyja
umhverfisverndarbaráttu á
sósialiskum grunni og þaö veröur
einnig ljóst aö engin ástæöa er
fyrir sósíalista aö hleypa þeirri
tækni sem kapitalisminn hefur
búiötilupp irúm til sin án þess aö
setja henni ákveöin skilyröi. Þvi
ef viö gerum þaö, þá getum viö
veriö viöbúin þvl aö byltingin af-
skræmist og fari aö éta börnin
sin.
Kaupmannahöfn 11. ágúst.