Þjóðviljinn - 28.08.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 28. ágúst 1980
MOÐVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Útgáfufélag ÞjóBviljans
Framkvemdastjóri: EiBur Bergmann
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson. Kjartan Olafsson
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir.
• Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaóur Sunnudagsbiaös: Þtírunn Sigurðardóttir
Rekstrarstjóri: Úlfar Þormóösson
Afgreióslustjóri: Valþór Hlööversson
BlaOamenn: Alfheiður Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón Friöriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Gíslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
Iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elísson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Safnvöröur:Eyjólfur Árnason.
Auglýsingar: Sigrföur Hanna Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa :Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Húsmóöir: Jóna Siguröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
útkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6, Reykjavfk, slmi 8 13 33.
Prentun : Blaöaþrent hf.
Verkefnaröðun
og orkunýting
• Mjög er nú eftir því rekið að hugað verði að stóriðju-
kostum á íslandi og sem fyrr er nokkur hópur manna
þeirrar skoðunar að bestséað þar séu yfirráð, f jármagn
og áhætta öll í höndum erlendra aðila. Þetta grunn-
hyggna sjónarmið er þó á undanhaldi, enda eru Islend-
ingar betur í stakk búnir til þess en áður að takast á við
stórverkefni í virkjunar- og iðnaðarmálum af eigin
rammleik. Á það bæði við um f járhagsgetu, þekkingu og
skipuleg vinnubrögð.
• I stjórnarsáttmála er sagt „að ríkið skuli stuðla að
uppbyggingu meiriháttar nýiðnaðar er m.a. byggi á inn-
lendri orku og hráefnum, enda verði slikur nýiðnaður og
frekari stóriðja á vegum landsmanna sjálfra." I stað
þess að hugsa eingöngu til viðræðna við útlendinga um
mál af þessu tagi og gera ráð fyrir að þeir komi færandi
hendi með f jármagn og alla þekkingu á frumstigi er nú
kappkostað í iðnaðarráðuneytinu að leggja sjálfstætt
matá einstaka kosti og heildarþróun á sviði nýiðnaðar og
orkunýtingar. Það er afar mikilvægt að íslensk stjórn-
völd geti staðið á eigin fótum í þessum efnum.
• Vert er að vekja athygli á því að slík stórverkefni eru
nú i gangi hér innanlands að erfitt er að sjá hvernig
koma eigi stóriðjuáformum inn í framkvæmdaramma
isienska ríkisins á næstu árum. Sömu aðilar og býsnast
mjög yf ir vaxandi f járfestingu hins opinbera, sem fyrst
og fremst má rekja til orkuframkvæmda, eiga það hins
vegar til að kref jast tafarlausrar uppbyggingar stór-
iðjuvera.
• Meginverkef nið í ráðstöfun orku og f jármagns á allra
næstu árum hlýtur áf ram að verða það, að koma í notkun
innlendum orkugjöfum i stað innf luttrar oliu i húsahitun
og atvinnurekstri. Að þessu átaki er nú unnið með hita-
veituframkvæmdum, nýlagningu og styrkingu stofnlína
og dreifikerfis fyrir raforku, en þar er Vesturlína
stærsta verkefnið í ár. Finnst víst mörgum að ekki gangi
nógu hratt en sá rammi sem efnahagslífinu er settur
reisir við því skorður. Þó er það mat iðnaðarráðherra i
viðtali við Þjóðviljann að á næstu 3-4 árum takist að ná
því marki að útrýma að mestu olíu við húsahitun, þannig
að aðeins 3-5% landsmanna búi þá enn við oliuupphitun
hýbýla sinna.Þá má ekki gleyma að í athugun eru nokkr-
ir minni nýíðnaðarkostir, svo sem framleiðsla á steinull,
saltvinnsla, stálbræðsla o.fI. Þessir meðalstóru og orku-
freku nýiðnaðarkostir falla innan framkvæmdaramma
næstu þriggja ára, ef hagkvæmir teljast.
• Það er mat iðnaðarráðherra að þegar því marki sé náð
að olíuupphitun húsa sé að mestu útrýmt og dreifikerfi
raforkunnar komið í viðunandi horf muni svigrúm auk-
ast til meiriháttar f járfestinga í iðnaði, enda gæti það
fallið saman við aukið orkuframboð frá nýjum virkj-
unum síðar á níunda áratugnum.
• í þessu sambandi er rétt að ítreka að Alþýðubanda-
lagið hef ur eitt f lokka á landinu lagt í það veruíega vinnu
að meta orkubúskap íslendinga og móta sér stefnu í
orkumálum. Stefnumótun Alþýðubandalagsins í orku-
málum birtist í bókinni (slensk orkustefna sem út kom
haustið 1976. Þar er tekið skýrt fram að ýmis konar
orkufrekur iðnaður eigi fyllsta rétt á sér og geti fallið
með eðlilegum hætti inn í atvinnulíf landsmanna.
• Alþýöubandalagíð leggur þó megináherslu á að um sé
að ræða íslensk fyrirtæki með ótvíræðu meirihlutaeign-
arhaldi íslenska rikisins. Það er einnig talið brýnt að
stóriðjuver rísi í tengslum við áætlanir um þróun ann-
arra atvinnuvega og að fullt tillit sé tekið til byggða-
sjónarmiða og umhverfisverndar. Samstarf við útlend-
inga er á engan hátt útilokað i stefnu Alþýðubandalags-
ins en til þess ætlast að ef komi til slíks séu islendingar
ráðandi en ekki undirlægjur. Eins og iðnaðarráðherra
tekur fram í Þjóðviljaviðtalinu hefur þessari stefnu Al-
þýðubandalagsins verið að aukast fylgi og nú eru þeir
fáir sem vefengja að það geti verið á færi okkar (slend-
inga einna að byggja upp myndarleg fyrirtæki á
þessu sviði.
—ekh
klippf
Þreföld verðbólga
1 öllu veröbólgutalinu og þeim
endalausu „efnahagsmálaum-
ræöum”, sem hér eru iökaöar ár
og sfö, þá verður þaö heldur
sjaldan aö menn beri ástandiö á
Islandi saman viö þaö sem uppi
er f öörum löndum.
Flestir þekkja aö um mjög
langt árabil þá hefur veröbólga
hér á landi verið svona þrisvar
sinnum meiri en samsvarar
meöaltalinu i helstu iönrikjum
heims.
Þannig var þaö til dæmis á
árabilinu 1963 til 1972 að þá
hækkaöi neysluvöruverö á Is-
landi um 12% á ári aö jafnaöi,
Geir Hallgrimsson
en á sama timabili var árleg
veröbólga í Evrópulöndum
OECD 4 og 1/2% og f Bandarikj-
unum 3 og 1/4%. A árunum 1974
og 1975 var árleg hækkun
neysluvöruverðs 43% fyrra áriö
og 49% sföara áriö hér á Islandi.
A þeim árum hækkaöi neyslu-
vöruverö í Evrópulöndum
OECD um 13 og 1/2% hvort ár
og f Bandarikjunum um 10% á
ári.
Sem sagt þama var verö-
bólgan á Islandi allt frá 1963
þrisvar til fjórum sinnum meiri
heldur en svaraöi meöaltali i
helstu iönrfkjunum i kringum
okkur. (Heimild: Alit verö-
bólgunefndar þáverandi rfkis-
stjórnar frá febrúar 1978).
Varð sjöföld verðbólga
Þaö var svo á rlkisstjórnarár-
um Geirs Hallgrimssonar . aö
veröbólgan á Islandi tók nýtt
stökk boriö saman viö
veröbólguþróun i nágranna-
rikjum okkar. A siöustu 12
valdamánuöum Geirs Hall-
grimssonar hækkaöi fram-
færslukostnaöur á lslandi um
51,7% frá ágúst 1977 til ágúst
1978. (Heimild: Úr þjóöarbú-
skapnum skýrsla Þjóöhags-
stofnunar frá 8. júli 1980). A
þessum tima, árunum 1977 og
1978 hækkaöi neysluvöruverö f
Evrópulöndum OECD hins
vegar ekki nema um 7—8% 1977
og um 7% 1978.1 stað þess aö
veröbólguhraöinn á Islandi
haföi um langt árabil veriö um
þrefaidur á viö veröbólguhraöa
i nágrannalöndunum, þá gjör-
breyttist þetta f valdatíð Geirs
Hallgrimssonar. Veröbólgan á
Islandi var ekki lengur „bara”
þrisv'ar sinnum meiri en i við-
skiptalöndunum. HUn var oröin
sjö sinnum meiri, þegar for-
maöur Sjálfstæöisflokksins
hrökklaöist úr forsætisráöu-
neytinu.
Þaö er ekki vandalaust að
komast út úr þeim vitahring
ööaveröbólgu sem viö vorum
tjóöruöf á óstjórnarárum þeirra
Geirs Hallgrimssonar og Matt-
hiasar A. Mathiesen. Þaö var
samt spaugilegast þegar þessir
sömu pólitisku loddarar þóttust
allt i einu i fyrra hafa ráð undir
rifi hverju til aö „beinskera”
niður veröbólguna með leiftur-
sókn.
Af hverju notuðu þeir ekki
þessiráömeöan þeir fóru sjálfir
meö völd?
Þá sigruöu þeir ekki verö-
bólguna. Þeir mögnuöu hana frá
þvi að vera liölega þreföld
miöaö viö veröbólgu nágranna-
landanna upp i þaö aö veröa sjö-
föld!! — Geri aörir betur.
Ekki einir i heiminum
Hérf Þjóðviljanum hefuráöur
veriö á þaö bent, að auövitaö er
margfalt erfiöara fyrir okkur
íslendinga aö brjótast út úr
hring óöaverðbólgunnar meðan
veröbólga magnast allt i kring-
um okkur, heldur en þegar úr
veröbólgu dregur i umheimin-
um. Alveg sérstaklega á þetta
viö um okkur meö tilliti til þess
hve háöir viö erum utanríkis-
viöskiptum. Þannig hefur erlent
verð á innfluttum vörum nú
lækkaö um 15 og 20% á ári ’79 og
’80, en um 4—5% ’77 og ’78.
Nú eru tvö ár liðin siöan ríkis-
stjórn Geirs Hallgrimssonar
hrökklaöist frá völdum viö
herfilega útreiö alþingiskosn-
ingum.
Og aftur „bara” þre-
föld verðbólga
Og hvað hefur gerst i verö-
bólgumálunum. 1 spá Þjóöhags-
stofnunar er ráö fyrir þvi gert
aö hérlendis hækki framfærslu-
kostnaöur frá upphafi til loka
þessa árs um 50—55%. — Sem
sagt sama veröbólgustig og
Geir Hallgrimsson skildi við, og
þó.
Erum viö enn meö sjöfalt
veröbólgustig, eins og var þegar
þá tilvonandi en nú fyrrverandi
„leiftursóknarmenn” gegn
veröbólgu yfirgáfu stjórnar-
ráöiö?
Þetta skulum viö skoða.
Nýlega kom út ágústhefti af
Hagtölum mánaöarins.riti sem
Hagfræöideild Seölabankans
sendir frá sér. Þar segir orö-
rétt:
„1 OECD löndunum hækkaöi
neysluvöruverö aö meöaltali
um tæp 14% frá aprfl 1979 til
jafnlengdar 1980 og á sex
mánaöa tímabili til aprílloka
(1980) samsvaraði hækkun
neysluvöruverös 15% á ári”.
Meö öörum oröum: Hér á Is-
landi er veröbólgustigiö þaö
sama og fyrir tveimur árum
50—55%, en i OECD rikjunum
hefur hraöi verðbólgunnar tvö-
faldast á sama tima til
jafnaðar. Þar er veröbólgan nú
um 15% á ári aö meöaltali I staö
þess aö á árunum 1977 og 1978
var hún 7 til 8%.
Viö erum ekki lengur meö sjö-
falda veröbólgu á viönágranna-
löndin, eins og þegar Geir Hall-
grimsson og Matthias A.
Mathiesen gengu gunnreifir tii
kosninga fyrir rúmum tveim ár-
um, heldur er veröbólgan á Is-
landi nú á nýjan leik „bara” liö-
lega þrisvar sinnum meiri en
svarar meöaltali i helstu iön-
rikjum, llkt og oftast var á sjö-
unda og áttunda áratugnum.
-----------------------------j
Sigandi lukka
Auövitaö erum viö ekkert I
einir i heiminum og það er
barnaskapur ef ekki annaö ■
verra, þegar menn þykjast ætla
aö koma veröbólgunni á Islandi j
niöur undir núll á sama tíma og ■
verðlag æöir upp i nálægum *
löndum. Við þurfum aö þoka j
verðbólgunni niöur rétt er þaö,
enf skynsamlegum áföngum, og
án allra heljarstökka. Og J
sannarlega væri þaö mjög mik-
ill árangur ef á næstu einu til
tveimur árum tækist aö koma
veröbólgunni það langt niður !
hér, aö hún væri „aöeins” helm-
ingi meiri en svarar meðaltali i
OECD—rfkjum, sérstaklega ef 1
ekki hrykki svo allt til baka, en J
haldiö áfram á sömu braut. Það
værióliktástandeöa meöanhún |
var sjöföld hjá Geir. Hitt skul- J
Matthfas A. Mathiesen
um við ekki ímynda okkur aö j
viö náum núllinu meöan hraöi I
veröhækkana tvöfaldast á J
tveimur árum hjá nágrönnun- |
um.
1 Hagtölum mánaöarins sem 1
hér var vitnaö til aö ofan er frá *
greint aö veröbólgustigiö sé nú I
komiö i 15,7% í Bandarikjunum
(var 2,8% aö jafnaöi á sjöunda I
áratugnum) og i 22,5% í Bret- ■
landi (var um 4% aö jafnaöi á I
sjöunda áratugnum).
Veröbólga hér er nU liölega I
fjórfalt meiri en á viöreisnarár- ■
unum, en bæöi i Bandarikjunum |
og I Bretlandi hefur hún meira
en fimmfaldast siðan þá.
Verst er atvinnuleysi |
Viö erum sannarlega ekki |
einirf heiminum. Verðbólgan er ,
slæm, atvinnuleysiö verra. Sem ■
betur fer höfum viö Islendingar j
að mestu veriö lausir viö at- |
vinnuleysi á siöari árum. 1 þeim ■
efnum er ástandiö ólikt i flest- I
um nálægum löndum. 1 j
þeirri timaritsgrein sem hér j
var vitnað til áöan úr ágústhefti ■
af Hagtölum mánaöarins segir I
að á 1. fjóröungi yfirstandandi |
árs hafi fjöldi atvinnulausra |
veriö5,2% af heildarvinnuaflinu •
i OECD—rfkjunum, — 1 Banda- I
rikjunum, Bretlandi og Frakk- |
landi 6% og á Spáni 11% og I
meöal fólks á aldrinum 15—24 •
ára er atvinnuleysiö yfirleitt I
13—17% í þessum rikjum sam- |
kvæmt sömu heimild.
Viö skulum fara meö gát. Viö •
skulum ekki ráöast blindandi á ?
veröbólguna og kalla fram at-
vinnuleysi. k. •
09 skorið