Þjóðviljinn - 29.08.1980, Blaðsíða 5

Föstudagur 29. ágúst 1980 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Þróunarríki krcfjast nýskipanar
— en idnvædd ríki streitast á móti
Leiötogar öflugustu vestrænu iönaöarrikjanna — Japans, Kanada, Vestur-Þýskalands, Frakklands, It-
allu, Bandarikjanna og Bretlands — ráöa ráöum sinum. Þessirikitelja sér hag I þvl aöndverandi skip-
an efnahagsmála i heiminum haldist óbreytt.
Þessa dagana er aö hefjast I
New York aukaþing Sameinuöu
þjóöanna um nýja skipan mála i
efnahagskerfi heimsins. Þingiö er
haidiö aö kröfu rlkja þriöja
heimsins, sem vilja gerbreyt-
ingar á skipulagi efnahagsmáia I
heiminum. 1974 höföu Sameinuöu
þjóðirnar einnig aukaþing um
þessi mál, en þaö bar litinn ef
nokkurn árangur og var þingtim-
anum sóaö i heiftarlegar deilur
milli iönaöarrlkjanna og
þróunarlanda.
Aukaþingið 1974 var einnig
haldiö aö kröfu þróunarlandanna.
Þá voru oliuútflutnigsríkin farin
aö finna þaö mikiö til máttar sins
aö þau tóku til sinna ráöa, stofn-
uöu meö sér hagsmunabandalag
(OPEC) og stórhækkuöu oliu-
veröiö. Vesturlandarikjunum,
sem til þessa höföu sjálf getað
ákveöiö á hvaöa veröi þau keyptu
oliuna brá illa viö.En fyrir önnur
þróunarlönd varö þetta framtak
oliurikjanna hvatning og fóru þau
einnig aö gera kröfur um hag-
stæöari sölukjör á sinum útflutn-
ingsvörum. Þaö leiddi til þess aö
aukaþingiö var haldiö 1974.
Margar ráðstefnur
Siðan hafa margar ráöstefnur
veriö haldnar um þessi mál á
vegum ýmissa stofnana
Sameinuöu þjóöanna, yfirleitt aö
frumkvæöi þróunarlandanna, án
þess aö þeim hafi oröiö nokkuö
sem helst ágengt i þessari viöur-
eign sinni viö iönvæddu ríkin.
(Hér er einkum um aö ræöa hin
iönvæddu Vesturlönd: Sovetrikin
og Austur-Evrópurikin teljast aö
visu einnig til hins iðnvædda
Noröurheims, en koma minna viö
þessi mál, vegna þess aö þau
hafa, þegar á heildina er litiö,
miklu minni verlunarviöskipti viö
þróunarlöndin en Vesturlönd
hafa.) Fyrir þriöja heims rikin er
hér viö ofurefli aö etja, vegna
þess hve illa flest þeirra eru á sig
komin efnahagslega og hvaö þaö
snertir á valdi iönaöarrikjanna og
fjármálastofnana, þar sem
vestrænu rikin ráöa mestu eöa
öllu.
Yfirlýsing sem litlu breytti
A aukaþinginu 1974 var aö visu
samþykktviljayfirlýsing um nýja
skipan efnahagsmála i heim-
inum. I henni var þvi lýst yfir, aö
hvert riki ætti ab ráöa eigin
auðlindum, aö þróunarlöndin
skyldu fá leiðréttingu viöskipta-
mála sinna, ab gjaldmiðlakerfi
heimsins skyldi breytt þróunar-
löndunum i hag, aö ráöstafanir
skyldu gerðar til þess að auka
iðnaðarframleiöslu þróunar-
landa, aö eftirlit skyldi haft meö
starfsemi fjölþjóölegra fyrir-
tækja og aö stuölaö skyldi aö
bandalögum hliðstæðum OPEC.
Hinsvegar var engu alveg
slegiðföstu á þinginu og öflugustu
iðnaöarrikin — Bandarikin,
Vestur-Þýskaland og Japan —
sem töldu hagsmunum sinum
ógnaö meö yfirlýsingunni, þver-
tóku fyrir aö samþykkja nokkrar
verulegar breytingar á um-
ræddum sviöum.
Helstu ráöstefnur um þessi mál
siðan 1974 hafa verið sem hér
segir:
UNCTAD — ráðstefna
Sameinuöu þjóöanna um verslun
og þróun. Þar hefur verið fjallað
um hráefni, verslunarkjör,
flutning á tækni milli landa og
afskriftir lána. Innan UNCTAD
hefur ein helsta krafa þróunar-
landanna verið, aö veröinu á hrá-
efnum skuli haldiö stööugu, i
þeim tilgangi aö riki, sem fram-
leiða einkum hráefni, verði ekki
svo illa úti af sveiflum á hráefna-
veröinu sem veriö hefur. Þessi
krafa hefur ekki leitt til neins
nema þá helst þess aö halda hrá-
efnaverðinu niöri, sem hefur auð-
vitað komiö til góöa rikjum, sem
fiytja inn hráefni — þaö er aö
segja iðnaöarrikjunum.
UNIDO — iönþróunarstofnun
Sameinuöu þjóðanna. A siöustu
ráöstefnum þeirrar stofnunar,
sem haldin var á þessu ári i Nýju-
Delhi, fóru þróunarriki fram á, aö
stofnaður yröi sjóöur til fram-
þróunar iönaöi i þriöja heims
löndum. Iönaöarrikin voru ekki
til viötals um þá tillögu. Þá neit-
uöu þar aö auki sum stærri iön-
aðarrikin aö viðurkenna áður
gert samkomulag um verslunar-
viðskipti, tilfærslu á tækni og
eftirlit með fjölþjóðlegum fyrir-
tækjum.
Brandtnefndin
í þriðja lagi má nefna viðræöur
þær i Paris, sem kenndar voru við
norður og suður. Þær hófust 1976,
en fóru út um þúfur 1977 án þess
aö nokkur árangur hefði náðst.
Þar voru einkum rædd orkumál.
Enn skal getið Brandt-nefndar-
innar svokölluðu, sem mynduö
var 1977 að frumkvæði Roberts
McNamara, yfirbankastjóra
Alþjóöabankans og varnarmáia-
ráöherra Bandarikjanna 1961-
1968. Var tilgangurinn sá, aö
nefndin hleypti nýju lifi i hinar
stööugu viöræöur iönaöarrikja og
þróunarlanda, norðurs og suöurs.
Nefndin, sem Olof Palme, leiötogi
sænskra sósialdemókrata, á
meöal annarra sæti I, hefur lagt
fram áætlun til aögeröa á fyrri
hluta niunda áratugsins, og er þar
sérstök áhersla lögö á aö gera
eitthvað I vandamálum þeirra
allra fátækustu af þróunar-
löndunum.
Hætta á gjaldþroti
Mikilvæg ástæöa til þess, aö
McNamara gengur i þetta mál, er
aö riki þriðja heimsins eru hrika-
lega skuldug bönkum iönvædda
heimsins. Iönaöarrikin eru af
þeim sökum farin aö óttast, aö
þróunarlöndin veröi unnvörpum
gjaldþrota, sem þýddi ekki aðeins
aö bankarnir töpuöu þvi, sem þeir
hafa lánaö rikjum þessum, heldur
kæmi þaö og illa niöur á út-
flutningi iönaöarrikjanna.
A næstu ráðstefnum um þessi
mál vilja iönaöarrikin helst
ekkert ræöa nema orkumálin,
sem stafar af mikilvægi oliunnar
fyrir þau. Þróunarrikin vilja
hinsvegar aö engu siður skuli
fjallaö um önnur hráefni,
versknarviðskipti, þróunarað-
stoö, gjaldeyris- og fjármál. Og
þau vilja aö bindandi samkomu-
lag sé gert um heimsskipan
þessara mála allra.
Það veikir stööu þróunarrikj-
anna að klofnings gætir i rööum
þeirra. Hagsmunir auöugra oliu-
rikja, eins og Saúdi-Arablu, fara
ekki saman við hagsmuni fátækra
þróunarlanda, sem verðhækkan-
irnar á oliu hafa I mörgum til-
fellum slegiö miklu haröar en
Vesturlönd.
Vegna veikrar stööu sinnar i
efnahagsmálum er hætt viö aö
rikjum þriöja heimsins reynist á
næstunni sem hingaö til erfitt að
knýja fram i þessum efnum veru-
legar breytingar sér I hag. Kröfur
þróunarlandanna eru fyrst og
fremst og i fáum orðum sagt þær,
aö verðlag á hráefnum hækki og
að það haldist stööugt. Hvorugt
telja iönaðarrikin, sem kaupa
hráefnin, að sé sér { hag. dþ.
Kosningabaráttan í Vestur-Þýskalandi:
„Austurpólitík” sósíaldemókrata aðalmálid
Schmidt (til hægri) ræöir viö sovéska valdhafa I Moskvu — hægrimenn vilja ekkert nema hörkuna i
samskiptunum viö Sovétrikin.
Baráttan fyrir kosningarnar til
vestur-þýska sambandsþingsins
5. okt. n.k. er nú hafin af fullum
krafti og þegar allhörö oröin. SI.
mánudag uröu heiftarlegar óeirö-
ir i Hamborg, er ungir sósial-
demókratar mótmæltu komu
Franz Josefs Strauss, frambjóö-
anda hægriflokkanna til embættis
sambandskanslara, til borgar-
innar. Um hundraö lögreglumenn
og margir úr hópi mótmælafólks-
ins slösuöust, þar af einn lifs-
hættulega, og um 30 lögreglubilar
og nokkrir einkabilar voru eyöi-
lagðir eöa skemmdir.
Hægriflokkarnir, Kristilegi
demókrataflokkurinn og CSU,
bróðurflokkur hans i Bæjaralandi
(Strauss er sem kunnugt er odd-
viti þess siöarnefnda), hófu þegar
i sl. viku lokaþátt kosningabar-
áttunnar meö fjöldafundi i
Frankfurt, þar sem fram komu
allir helstu broddar flokkanna.
Fundur þessi var háöur undir svo
öflugri lögregluvernd, aö sliks
eru varla dæmi. Frjálsdemó-
krataflokkurinn, sem er I stjórn
með sósialdemókrötum, er i þann
veginn aö hefja lokaþátt sinnar
baráttu. Er risiö ekki hátt á þeim
flokki, sem ab eigin sögn berst
fyrir lifi sinu. Meö þvi er átt viö,
aö flokkurinn, sem telur sig
standa vörð um hugsjónir frjáls-
lyndisstefnunnar (liberalismans)
og er miðjuflokkur vestur-þýskra
stjórnmála, er alls ekki viss um
aö fá þau fimm af hundraði
greiddra atkvæöa, sem þarf til
þess aö komast inn á sambands-
þingiö I Bonn.
Hætt við fund með Hon-
ecker
Sósialdemókratar, aðalflokkur
stjórnarinnar, hefja lokahriöina,
ekki formlega fyrr en meö stór-
móti I Ruhr-borginni Dortmund 6.
sept. En þaö segir ekki mikla
sögu, þvi að langt er siöan stjórn-
in hætti aö segja eöa gera nokkuö
nema meö tilliti til kosninganna.
Þaö var þannig liöur i kosn-
ingabaráttu sósialdemókrata er
Helmut Schmidt, sambands-
kanslari og leiötogi flokksins,
hætti nýveriö við aö hitta Honeck-
er, leiðtoga flokks og rikis I Aust-
ur-Þýskalandi. Hægrimenn
reyndu eftir bestu getu að út-
leggja þann fyrirhugaða fund
sem daöur viö austantjaldsrikin,
og Schmidt taldi þvi að alíur væri
varinn góöur.
Enda er þaö svo aö sambönd
Vestur-Þýskalands viö Aust-
ur-Evrópu og Sovétrikin hafa orö-
iö helsta mál kosningabaráttunn-
ar. Strauss og hans menn hamra
stööugt á þvi, aö stjórnin sé eftir-
lát við austantjaldsrflún og aö
sjálfur sambandskanslarinn
gangi jafnvel erinda Moskvu-
valdsins. Segja hægrimenn að
slökunarstefna i samskiptunum
viö Sovétrikin hafi misheppnast
og nú skuli meiri harka tekin upp
gagnvart Rússanum. Verkföllin I
Póllandi hafa að sjálfsögöu orðiö
til þess að athyglin hefur i aukn-
um mæli beinst aö samskiptunum
viö Austur-Evrópulönd.
Fer i taugarnar á fólki
Aberandi er sá geysifjölmenni
liösafli lögreglumanna, sem allt-
af er umhverfis Strauss þegar
hann kemur fram. Fyrir utan ótta
við hryðjuverkamenn stafar þessi
gifurlega varðgæsla af óvinsæld-
um Strauss. I Bæjaralandi er
hann að visu feiknavinsæll, að lik-
indum ekki sist vegna þess, aö
hann kann vel aö höfða til sér-
þjóðernishyggju Bæjara, sem
alltaf hafa nokkurt horn i siöu
„Prússanna” (eins og þeir kalla
Norður-Þjóðverja stundum enn),
halda fast viö ýmis sérkenni og
eru kaþólskastir allra Þjóðverja.
Utan Bæjarlands, þar sem stór-
iðnaður og lútherska eru viða
rikjandi i mannlifinu, fer Strauss
hinsvegar svo heiftarlega i taug-
arnar á fólki að oft er eins og það
megi varla sjá hann. Til dæmis
uröu talsverö læti i Essen I haust
leiö, er Strauss kom þangaö fyrir
kosningarnar til fylkisþinganna,
og var þá kastaö I hann eggjum.
Og óeirðirnar I Hamborg nú
benda til þess, að ennþá þurfi
hann varnar viö, ef hann lætur
verulega á sér bera utan Bæjara-
lands.
Aðeins 26% vilja Strauss
Áöur kvörtuöu hægrimenn yfir
þvi aö fundir þeirra væru ekki
nógu vel verndaðir. Nú barma
þeir sér hinsvegar yfir þvi, aö
varnargaröur lögreglunnar um-
hverfis þá sé svo illrjúfanlegur,
aö Strauss nái ekki til fólksins. Og
vitaskuld reyna þeir einnig að
gera þaö aö kosningamáli gegn
stjórninni. Strauss hefur aö lik-
indum ekki á móti nokkrum
óspektum, þvl aö þær eru i hans
augum átylla til þess aö æsa sig
upp á móti sósialdemókrötum og
Framhald á bls. 13