Þjóðviljinn - 30.08.1980, Blaðsíða 10

10 StÐA — ÞJÓÐVILJTINN Helgin 30.-3Í. ágúst 1980
Ég treysti því að þú hafir þann pólitíska þroska
til að bera að þú spyrjir ekki frekar. Til dæmis
hvort Adda Bára sé líka Zoéga? Raunar má ef
í harðbakkan slær benda á, að Adda Bára er
ættuð úr Svarfaðardalnum.
Siguröur G
Tómasson:
Elítukenningin
og heita vatnið
í Reykjavík
ba6 er gó6 kenning elftukenn- lensk stjórnmál. Ef þú spyr6 til
ingin. Hún svarar öllum spurn- dæmis: Er það rétt að á meðan
ingum sem spurja þarf um is- landinu stjórnar róttæk rikis-
stjórn og róttæk borgarstjórn er i
Reykjavik þá þurfi Hitaveita
Reykjavikur að hækka hjá sér
vatnið, þá svarar elitukenningin:
1 grundvallaratriðum þarf Hita-
veita Reykjavikur ekkert að
hækka vatnið. En svo er mál með
vexti að forstjórinn er Zoega og
hann er frændi Geirs Hallgrims-
sonar. Geir Hallgrimssyni er illa
við Gunnar Thor sem er eins og
þú veist i stofufangelsi hjá
kommunum. Kommarnir ætla að
reyna að berja niöur veröbólguna
með þvi að hætta að hækka allt og
þessvegna biður Geir Jóa Zoega
frænda sinn aö hækka nú heita
vatnið.
Ég treysti þvi að þú hafir þann
pólitiska þroska til aö bera að þú
spyrjir ekki frekar. Til dæmis
hvort Adda Bára sé þá lika
Zoega? Raunar má ef i harðbakk-
ann slær benda á að Adda Bára er
ættuð úr Svarfaðardalnum. Þaö-
an eru margir, þeir oft mikiö
skyldir og sumir afar skuggaleg-
ir. Nú þorir þú áreiðanlega ekki
aö spyrja meira þvi ekki má vitn-
ast að þú sért eitthvað sérstak-
lega að fiska mig um einhverja
vafasama frændur öddu Báru.
Nú getur verið aö þú vitir að fleiri
kommar hafa komið nálægt þessu
fyrirtæki Zo3ga-ættarinnar. Þar
má til dæmis nefna þann sem
þetta skrifar. An þess að út i ættir
blekberans sé fariö aö nokkru
ráði má geta þess aö i þeim úir og
grúir af prestum og slikt kann
ekki góöri lukku að stýra. Þá má
nefna Sigurjón Pétursson sem er
Skagfirðingur en að ööru leyti
hafa ættatengsl verkalýðselitunn-
ar ekki verið tekin til greiningar
og er þvi allt hugsanlegt i þeim
efnum.
Ég veit að sem góður flokks-
maöur muntu ekki rata i þá villu
að spyrja þeirrar ómerkilegu
spurningar hvort Hitaveita
Reykjavikur hafi þurft á hækkun
að halda, eða hvort framkvæmdir
Hitaveitunnar séu arðminni en
annaö sem við tökum okkur fyrir
hendur. Þaö er nefnilega algjört
aukaatriði, hvort reka þarf arð-
bærasta fyrirtæki landsins á er-
lendum lánum, meöan haldiö er
áfram af þrótti að fjárfesta i
veiðiskipum sem liggja bundin i
höfnum stóran part af árinu. Það
er lika algjört aukaatriði að
hækkun á heitu vatni i Reykjavik
um 58-60% er ekki tilfinnanleg
fyrir neinn þvi veröið er svo lágt
fyrir. Ég vona lika aö þú afhjúpir
ekki pólitiskt ábyrgðarleysi þitt
með þvi að spyrja hvað Þjóðvilj-
anum og Alþýðubandalaginu
gangi til að verja visitölukerfi
þar sem hitunarkostnaður al-
mennings er metinn eftir þeim
stað þar sem hann er lægstur.
Snúum okkur frekar aftur að
ættfræðinni. Þú ert örugglega vel
að þér i Aragötuættinni og Skútu-
staðaættinni og þarf ekki að eltast
við það frekar. Snúum okkur
frekar að Alþýðubandalaginu. Ég
veit að þú spyrö núna illyrmis-
legrar spurningar. „Hvernig má
það vera að eftirlætisgoð alþýð-
unnar Kjartan ölafsson skyldi
ekki ná kjöri á Vestfjörðum i sið-
ustu kosningum, þrátt fyrir stór-
an og góðan frændgarð?” Þvi er
til að svara að það voru ekki
frændur Kjartans fyrir vestan
sem brugðust heldur voru ætta-
tengsl kjósenda vorra i öörum
kjördæmum ekki nógu sterk og
þvi fékkst ekki nóg fylgi þar til
þess að Kjartan yrði landskjör-
inn. Þú spyrð kannske lika:
„Hvernig eru þeir aftur skyldir
Ölafur Ragnar og Hjalti?”. Svar-
ið viö þessari spurningu færðu
áreiðanlega á næsta flokksþingi
okkar. Ég vona aö við hittumst
þar i ættanefndinni sem væntan-
lega fær það verkefni að velja
okkur nýjan formann.
P.S.
Ég átti einu sinni bröndóttan
kött, sem var sonur ömmu sinnar
og bróðursonur sinn. Hann var af-
bragö annarra katta en hann hat-
aði vatn.
Kjartan Ólafsson:
Ritstjórnargrein
Til eru þeir sem segja að litlu
skipti þótt nokkrir hreppar i við-
bót aleyðist, en við hin sem er-
um á öðru máli þurfum að skipa
okkur til sameiginlegrar varnar
gegn ráðstöfunum sem leiða til
byggðaeyðingar.
Einstakar jarðir munu að visu
halda áfram að fara i eyði. Sú
þróun verður ekki að öllu leyti
hindruð. Margar bújarðir eru
nú setnar af gömlu fólki og ekki
miklar likur á að yngra fólk taki
þar við. En sú landbúnaðar-
stefna sem haldið er uppi af
stjórnvöldum á hverjum tima
með eða án samvinnu við
bændasamtökin má ekki virka
sem hvati til byggðaeyðingar,
heldur ber aídráttarlaust að
miða stefnuna við landvarnir
við að verja og styrkja þær
byggðir sem höllustum fæti
standa.
Þeir eru margir i okkar landi,
sem segja aö býlum þurfi hér að
fækka stórlega og landbúnaðinn
sé best að reka á fáum en þeim
mun stærri búgörðum. Sist af
öllu má þessi „hagspeki” móta
þærráðstafanirsem gripið er til
vegna framleiðsluvandans. Or
röðum bænda heyrast nú raddir
um nauðsyn þess, að setja lög er
takmarki bústærð eins og dæmi
eru um i nálægum löndum.
Sannarlega er sú hugmynd ekki
út i bláinn. Það eru stóru búin
sem mestu valda um fram-
leiðsluvandann. Þeirra fram-
leiðslu þarf að takmarka en
forðast byggðaeyöingu. Krafan
um kjarajöfnun á við innan
bændastéttarinnar ekkert siður
en annars staðar i þjóöfélaginu.
Kjör þeirra lakast settu má
engan veginn skerða hvorki i
sveitum landsins né annars
staðar.
Verði fóðurbætissskattur
áfram notaður sem tæki til að
draga úr framleiöslu, þá er lág-
markskrafa að fram fari verð-
jöfnun á aökeyptum fóður-
vörum, þannig að kostnaður við
fóöurbætiskaup sé hinn sami
um allt land á hvern poka kom-
inn heim i hlað. Einnig væri þá
eðlilegt að sérhver bóndi gæti
keypt ákveðið lágmark af fóður-
vörum skattfrjálst, sem svaraði
þvi er næmi eðlilegri notkun
litils bús, en skattgreiðslan
kæmi siðan á það sem umfram
væri keypt.
Veröi hins vegar haldið fast
við kvótakerfi, þá ber að hafa
ríkt i huga að hllfa smærri bú-
unum, þannig að þeir sem að-
eins hafa 300-400 ærgilda bú og
þaðan af minni sleppi alveg eða
nær alveg viö skerðingu.
Að verja landið
Nú um þessa helgi er haldinn
aðalfundur Stéttarsambands
bænda. Þótt viðast á landinu
hafi rikt sérstök árgæska það
sem af er þessu ári, þá fer vist
ekki milli mála, að islensk
bændastétt stendur nú frammi
fyrirmiklum og stórum vanda i
sinum framleiðslumálum.
Sá vandi stafar ekki af þvi að
framleiðsla búanna sé almennt
of litil, heldur af hinu að bændur
íá ekki fyrir sinar vörur innan-
lands eða utan það verð sem
þarf til að standa undir
rekstrarkostnaði búanna og
tryggja sveitafólki um leið full
laun fyrir sina vinnu.
Vandamál landbúnaðarins
eru mál allrar þjóðarinnar, það
ber öllum að muna. Þótt bændur
og búalið séu ekki lengur meiri
hluti ibúa landsins, þá er land-
búnaðurinn svo stór þáttur i
okkar þjóðarbúskap, að ætla má
að fyrir hverja fjölskyldu sem
fæst við landbúnað. þá hafi tvær
eða þrjár fjölskyldur i þéttbýli
lifsviðurværi sitt af þjónustu-
störfum við sveitirnar eöa við
úrvinnslu á landbúnaðaraf-
urðum.
Með tilliti til þessa og af fleiri
ástæðum þá hefur mátt kalla
sjálfsagt að rikiö greiddi sem
útflutningsbætur allt aö 10% af
heildarverðmætí landbúnaðar-
framleiðslunnar til að tryggja
bændum viðunandi verð fyrir
sina framleiðslu til að meðal-
bóndi nálgaðist þau laun sem
honum ber að lögum til jafns við
svokallaðar viðmiðunarstéttir.
Þessi 10% regla hefur lika
verið i gildi allmörg undanfarin
ár. Á siðasta ári vantaði hins
vegar nokkra miljarða króna
umfram lögboönar útflutnings-
bætur til að tryggja bændum
eölilegt verö fyrir framleiðslu
sina, og varð rikiö að hlaupa
undir bagga með sérstökum
ráöstöfunum. 1 þessum efnum
eru horfur sist betri nú en á sið-
asta ári.
öllum er ljóst að ekki er hægt
að gera ráð fyrir ótakmörk-
uöum greiöslum úr rikissjóði i
þessum efnum. Þótt sjálfsagt sé
að rikið ábyrgist allt að 10%
framleiðsluverömætis land-
búnaöarvara á ári sem út-
flutningsuppbætur og þótt
vissulega komi til greina að
inum, endi leiddi slikt til yfir-
þyrmandi kjaraskerðingar hjá
sveitafólki og uppflosnunar
fjölda bænda. Hver einstakur
bóndi á hér út af fyrir sig alls
enga „sök” að gjalda, heldur
má segja að ráðamcnn þjóð-
félagsins hafi verið of seinir á
sér að grlpa til viðeigandi
stjórnunaraðgerða og þvl hafi
það ástand skapast sem upp er
komið.
Samfélagið allt verður að
taka á sig nokkurn skell nú og á
allra næstu árum vegna þess
vanda, sem upp er kominn i
landbúnaðinum,en á móti þurfa
að fást tryggingar fyrir þvi að
framleiðsluvandinn haldi ekki
áfram að vaxa ár frá ári, heldur
verði smátt og smátt dregið úr
honum með þeim hætti þó að
lifskjör bænda skerðist sem
allra minnst. Auðvitað fer þó
ekki hjá þvi að afleiðingar „of-
framleiðsluvandans” lendi með
einum eða öðrum hætti þyngra á
bændastéttinni en öðrum þegn-
um.
En þá er þaö spurningin
hvernig jafna á byrðunum
niöur, þeim sem bændurnir
veröa að bera. I þeim efnum
reynir á og ekki litið.
Þjóðviljinn telur að við þá
niðurjöfnun þurfi að hafa eitt
sjónarmið i huga rikar en öll
önnur. Þaö sjónarmið er að
verja hagsmuni þeirra bænda
sem lakast eru settir annað
hvort vegna smárra búa, verri
landkosta eða af öörum ástæð-
um. 1 þessum efnum á grund-
vallarsjónarmiöiö að vera hið
sama, hvort sem beitt er fram-
leiöslugjaldi, fóðurbætisskatti
eða öörum aðferöum. Þeir
bændur sem verst eru settir,
sem búa við erfiðastar aðstæður
haldast augljóslega ekki við bú
ef þeir verða enn fyrir einhverri
umtalsverðri skerðingu á sinum
kjörum. A hinn bóginn eru lika
til þeir bændur sem þó nokkra
skerðingu þola án þess i óefni
stefni. Hér hefur veriö og er háð
erfið og tvisýn barátta fyrir þvi
aö viöhalda byggö um land allt.
þetta hlutfall verði eitthvað
hærra meðan verið að brjótast
út úr vandanum, — þá er hitt
jafn ljóst að ekki er hægt að
gera t.d. 30% útflutningsupp-
bætur að reglu.
Þess vegna verður að koma til
ákveðin stjórnun framleiðsl-
unnar á landbúnaðarvörum,
stjórnun sem óhjákvæmilega
miöar að þvi að takmarka
félagið sem heild að taka á sig
af þeim kostnaði sem af „of-
framleiðslunni” leiðir og hvað
mikið á bændastéttin að bera
sjálf og ein?
önnur spurningin er sú
hvernig á að jafna niður á
bændur þeim byrðum, sem
óhjákvæmilega koma i hlut
bændastéttarinnar sjálfrar.
Um þessi efni hefur veriö
framleiðsluna meö einum eða
öðrum hætti meðan ekki gengur
betur en raun ber vitni að selja
„umframframleiðslu” fyrir það
verð sem á þarf að halda.
A siðasta ári voru Fram-
leiðsluráði landbúnaðarins
veittar ákveðnar lagaheimildir i
þessum efnum og á þessu ári
hefur verið gripið til kvótakerfis
og siðan fóðurbætisskatts, en
allt er reyndar enn i fullkominni
óvissu um það, hverjar endan-
legar niðurstööur verða i þess-
um efnum nú i ár.
Fyrsta spurningin hlýtur að
vera sú, hvaö mikið á þjóð-
fjallaö og verður vafalaust
fjallað nú á aðalfundi Stéttar-
sambands bænda og á miklu
veltur, að bændur geti sjálfir
orðið sæmilega sammála inn-
byrðis um leiðir, þótt hags-
munir fari ekki að öllu leyti
saman innan stéttarinnar, og þá
er hitt ekki siður mikilsvert að
góð samvinna geti þróast milli
bændasamtakanna og rikis-
valdsins, sem óhjákvæmilega
hlýtur aö koma hér við sögu.
Þjóöviljínn telur af og frá að
ætla bændum landsins einum að
bera afleiöingar þess vanda,
sem skapast hefur I landbúnað-