Þjóðviljinn - 30.08.1980, Blaðsíða 18

18 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 30.-31. ágúst 1980
I
Skrúftganga dönsku stúdentanna á Austurvelli. Koma þeirra vakti mikla athygli I Bankastræti. Einn dönsku stúdentanna á tali viö islenska stúlku sem kölluö er
bæjarlifinu, enda Reykjavik smábær þá Helga. T.v, sér I Bernhöftsbakari en húsiö Ui er bankinn sem gatan var kennd viö
Helgu, islenskri stúlku, bregöur oft fyrir á myndum dönsku stúdentana. Garaan Þjöölifsmynd frá Reykjavíkurhöfn. Heybátur viö bryggju
væri aö vita hver þessi Helga var. Hér stendur hún á Skölavöröuholti
Páll Skúlason lögfræðingnr skrifar:
Kátir stúdenlar á leiö til tslands um
borö I Botniu. Knud Rasmussen ei
meö stúden shúfu f lúkaropinu
A sl. ári voru liöin 100 ár slöan
heimskautafarinn Krud Rasmussen
fæddist. Þess var minnst i Danmörku á
ýmsan hátt, m.a. meö veglegri sýningu i
Konunglega bökasafninu. Bækur og rit-
geröir voru birtar um hann en hér á landi
var þessa afmælis ekki minnst opinber-
lega. Hann kom þó hingaö til lands I hópi
stúdenta fyrir áttatiu árum og sú ferö
haföi veruleg áhrif á Iff hans og áhrif á
þaö aö hann helgaöi heimskautalöndun-
um Hf sitt.
Hver var Knnd?
Þeir sem lesið hafa bókina Sleöaferöin
mikla eftir Knud Rasmussen hafa vafa-
laust fundið hve mjög hann unni þvi fólki
sem hann umgekkst og heimsótti i Græn-
landi og i noröurhéruöum Kanada. Skýr-
ingin er m.a. sú, aö Knud var af græn-
lensku bergi brotinn i móöurætt. Faöir
hans hét Christian og var prestur i
Jacobshavn i Grænlandi þar sem Knud
fæddist 7. Júni 1879. Faöir hans kunni
grænlensku og samdi hann m.a. græn-
lenska málfræöi. A bernskuheimili Knuds
var jöfnym höndum töluö danska og
grænlenska. Tólf ára gamall fór ^hann
fyrstu sleðaferö sina meö fööur sfnum,
sem i húsvitjunarferö sinni þurfti aö ferð-
ast yfir sjöhundruö kilómetra. Ég hef oft
þakkað fööur minum, sagði Knud seinna,
hve hann lét mig ungan finna til ábyrgðar
og vera þátttakandi i lifsbaráttu hinna
fullorönu.
Heimskantaferðir
Knud Rasmussen haföi ástriöu feröa-
mannsins. En feröir hans höföu tilgang,
eftir aö Fridtjof Nansen haföi gengiö á
skiðum yfir þveran Grænlandskjökui voru
Noröurlandabúar heillaðir af hinum
ókunnu og ókönnuöu landsvæöum sem
norðriö geymdi. Sumir þessara landkönn-
uða lögöu aðaláhersluna á nátturuvis-
indalegar uppgötvanir auk þess sem þeir
voru á stundum mjög hreyknir af aö skilja
fána þjóöar sinnar eftir á hæsta hólnum
og skýra jafnvel hlutaöeigandi iandsvæöi
i höfuö rikjandi konungs eöa drottningar.
Knud Rasmussen feröaöist til aö hitta
fólk. Þaö, aö hann var alinn upp i Græn-
landi og kunni grænlensku gaf honum ein-
staka yfirburöi til þess aö kynnast þvi
fólki sem hann hitti og til aö fá þaö til aö
segja frá án þess aö verða feimið eöa til-
gerðarlegt. Knud haföi lika einstaka
eiginleika til þess aö umgangast allt fólk,
hvort sem þaö voru eskimóar eöa aörir,
eins og siöar mun sagt verða.
Fyrstu heimskautaferö sina fór hann
áriö 1902 og hann lýsir þannig fundi sln-
um og eskimóanna: „Við skildum hvor
annan án erfiöleika þótt samband heim-
skautaeskimóanna viö Vestur-Grænland
hafi veriö rofið um aldaraðir. Viö vorum
ekki búnir aö tala lengi saman áöur en viö
fórum aö skellihlæja.” Hvar sem Knud
kom á ferðum sinum vildu Eskimóarnir
allt fyrir hann gera og þeir sögöu honum
frá siöum sinum og háttum, kenndu hon-
um kvæbi og sögur sem eru og verða
ómetanlegur skerfur til vitneskju um
menningararf þeirra.
Skólaárin
Knud Rasmussen gekk ekki vel i skóla,
þótt hann væri vinsæll af félögum sinum
og vinum. Eftir þvi sem Herluf Möller
vinur hans og skólabróöir segir i bókinni:
Bogen om Knud — skrevet af hans venn-
er, var hann þegar um tvitugsaldur orö-
inn svo heillaður af iifinu og svo fullur af
hugmyndum, aö fágætt mátti telja. Um
skeið haföi hann hug á aö veröa óperu-
söngvari eða leikari og hann var um þær
mundir all tiöur gestur hjá hinum fræga
leikara Emil Poulsen og myndin sem birt-
ist hér á siðunum er máiuð á þessum ár-
um af tendgadóttur Emils, Margrethe
Svenn-Poulsen Hjálpsemi hans gat geng-
ið út i öfgar á stundum, t.d. er sagt aö
hann hafi, á leiö sinni til herbergis sins i
Nýhöfninni gengið fram hjá heimilislaus-
um Kaupmannahafnarbúum sem fengu
sér næturgistingu á bekkjum þar viö höfn-
ina. Nú kom honum til hugar, aö nokkrir
sporvagnar stóöu viö Kongens Nytorv, og
það gat ekki verið neinum til skaöa þótt
þessir útilegumenn fengju aö liggja I
þeim yfir nóttina. Honum tókst aö opna
vagnana og bjóöa selskapinu inn, en lög-
reglan kunni ekki aö meta þessa
manneskjulegu hugmynd og veitti honum
einhverjar kárinur fyrir vikiö.
Heriuf Möller var í Isiandsferöinni og
segir i sömu grein, aö Knud hafi tæplega
verið stiginn um borð, þegar hann varö
ein af aöalpersónunum. Embættismönn-
unum fannst aö svona ætti ungur stúdeni
aö lita út,það var eitthvab framandi vib
andlitsfall hans og framkomu. Þarna um
borö mun hann hafa fengið fyrstu hug-
myndina um aö ferðast til Grænlands og
förunautum hans þarna á skipinu fannst
hann vera til þess kjörinn. „Hann var
málhreifastur allra, var forsöngvari er
við æföum söngvana sem viö hugöumst
syngja viö komuna til Reykjavikur,” seg-
ir Herluf Möller.
Þegar viö höföum stigiö á land, riöum
við til Þingvalla og Geysis. Viö vorum
tæplega eitthundraö, aö fararstjðrunum
meötöldum. Okkur fannst viö vera land-
námsmenn þegar viö riöum dag eftir dag
þetta aldamótasumar. Hver og einn
hugsaöi sitt, en ég er viss um aö allir
fundu, að þessari ferö myndum viö aldrei
gleyma. Sólskinsdagur á Þingvöllum,
regnboginn yfir Gullfossi, móttökur og
kveöjuathöfnin — allt var svo óvenjulegt
og fagurt.
íslandsferð
stndentanna
Þaö var glatt yfir okkur þegar viö stig-
um um borð i Botniu, segir Knud i fyrstu
grein sinni i Kristeligt Dagblad. Frændur
og vinir stóöu á bryggjunni og veifuöu
okkur þegar skipið lagöi frálandi. Söngur
okkarog músikin voru siðasta kveöja okk-
ar til þeirra, sem eftir stóöu. Um borö
slógum viö unglingarnir á öxlina á göml-
um borgarstjórum og embættismönnum
og innan skamms var búiö aö stofna kór.
Gleðin skein i kapp viö sólina.
Daginn eftir, segir svo i greininni, var
kátinan ekki alveg jafn mikil. Bæöi voru
menn eftir sig og auk þess var komin
nokkur gola þannig að sjávarguöunum
voru færðar fórnir. En þegar leið á daginn