Þjóðviljinn - 03.10.1980, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 03.10.1980, Blaðsíða 8
8 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 3. október 1980 Föstudagur 3. október 1980 ÞJóÐVILJINN — SIÐA 9 Jón Oddur og Jón Bjarni njóta mikilla vinsælda meðal ungs fólks, og á þessari mynd erhöfundurinn Guðrún Helgadóttir aðlesa um þá félaga f Austurbæjarskólanum Fréttir af Jóni Oddi og Jóni Bjarna Það hafa borist nýjar fréttir a. þeim bræðrum Jóni Oddi og Jóni Bjarna, sem allir krakkar á ts- landi kannast við. Guðrún Heiga- dóttir er búin að skrifa þriðju bókina um þá bræður og kemur hún væntanlega út i þessum mánuði. Guðrún var að þvi spurð hvort þeir strákarnir væru nú ekki orðnir eldri og þroskaðri, en hún sagði að þeir hefðu ekki elst ýkja mikið, væru svona 7 ára gamlir, en hugsuðu margt og gerðu sitt- hvað. Sigrún Eldjárn mynd- skreytir bókina. Bækurnar um Jón Odd og Jón Bjarna náöu miklum vinsældum þegar þær komu út fyrir nokkrum árum og þær hafa nú borist víða. f Danmörku, Finnlandi og Sviþjóð hafa þær verið gefnar út og á næstunni eru þær væntanlegar á hollensku, þýsku og norsku. Guörún sagði að þarna ætti nor- ræni þýðingarsjóðurinn hlut aö máli og það væri þýðingarmikið að einhverjar íslenskar bækur kæmu út erlendis; það væri bók- menntunum alltaf til góða. Það er fleira sem kemur úr penna Guðrúnar en sögur um strákana tvo,- hún er nýbúin aö skila handriti að smábarnabók sem hún sagði vera ævintýri um tröll og „ástarsögu fyrir börn”. Sú saga kemur ekki út fyrr en á næsta ári, en Brian Pilkington er sestur við að myndskreyta hana. Það er Iðunn sem gefur bækurnar út. — ká Alþýðlegt fræði- rit um geðheilsu Ot erkomin bökin Ríki manns- ins, drög að geðheilsufræði eftir norska lækninn Vibeke Engelstad. Skúli Magnússon þýddi á islensku en IÐUNN gefur út. Bók þessi kom út i Noregi 1973 og hlaut þá verðlaun í norrænni samkeppni um alþýðleg fræðirit. — Vibeke Engelstad er fædd 1919 og stundaði almenn læknisstörf i Osló um árabil. Siöan 1972 hefur hún einkum fengist við geðlæk- ingar. Páll Skúlason prófessor i heimspeki skrifar formála að þýðingunni og segir þar meðal annars: „A sfðustu áratugum hafa orðið til ýmsar sérfræði- greinarsemhafa ekki einasta það hlutverk aö auka þekkingu manna og skilning á eigin veröld, heldurerbeinlinis ætlaöaöleysa i raun ýmis brýn lifsvandamál fólks. Engin sérfræöi getur þó komið i stað heilbrigðar sjálfs- bjargarviðleitni... Viöur lifsskiln- ingur fólks og sérfræðiþekking þurfa aö styöja hvort annaö.. Höfundur bókarinnar kappkostar aö skirskota til lifsskilnings les- anda sins, þekkingar hans og reynslu, um leið og hún fræðir hann með þvi aö ræða um mörg einstök atriði sem hún sækir til ýmissa greina mannlifsfræða.” Riki mannsins skiptist i fjórtán kafla. Aftast eru athugunarefni og spurningar um hvern kafla fyrir sig, m.a. ætlaö til umræöna þar sem bókin er lesin i náms- hópum. — Bokin er 149 bls..Oddi prentaöi. Alyktun aöalfundar SIN: Hvalveiðum verði hætt innan 10 ára t ályktun um verndun hvala sem Samband islenskra náttúru- verndarsamtaka samþykkti á aðalfundi sinum á Akureyri ný- lega, er lagt til, aö dregið sé úr öllum hvalveiöum hér við land stig af stigi og þeim alveg hætt innan 5—10 ára. Er lagt til, aö rikisstjórnin lýsi slikri stefnu yfir i Alþjóðahval- veiðinefndinni (IWC). og leggi jafnframt fyrir alþingi og Hval- veiðinefndina áætlun sem miði aö þessu og hafi samráö við hlutað- í eigandi náttúruverndarsamtök um gerö hennar. Þá lagði aðalfundur SIN, til, að rikisstjórnin geröi alþingi árlega grein fyrir störfum islensku sendinefndarinnar á ársfundi IWC og þeim málum sem þar hafa veriö til umræðu og ákvörö- unar. SIN telur sjálfsagt að at- kvæðagreiösla sendinefndar Is- lands I Hvalveiðinefndinni bygg- ist á stefnumörkun alþingis, eins og tiðkast m.a. hjá fulltrúum Is- lands hjá Sameinuðu þjóöunum og Norðurlandaráöi. Mesta poppsýning veraldar var i sumar: Pink Floyd færöu upp yegginn’ Laugardaginn 9. águst s.l. lauk mestu popp-sýningu (pop-show) sem nokkurn timann hefur verið sett uppp. Þetta gerðist i London þar sem hljómsveitin fræga Pink Floyd reif endanlega niður Vegg- inn (The Wall) þó að miljónir að- dáenda brynnu i skinninu aö sjá hann. Kostnaðurinn við sýningu þessa ku hafa verið liðlega tveir miljarðar króna en samt stóð hún bara eina viku I Bandarikjunum 1 og 6 daga i London. Vestur-Þjóð- verjar reyndu ákaflega að fá Pink Floyd til að koma með sýninguna tilsin en án árangurs. Popp-aðdá- endur sem sáu þessa uppákomu vorusammála um aö aldrei hefði neitt likt sést og hljómleikar meö Rolling Stones væru t.d. likastir hjálpræðisherssamkomu á götu- horni miðað við þessi ósköp. Veggurinn minnir á rokkóperu og byggist á nýjustu plötu Pink Floyd með sama nafni. Sú plata — eða plötur, þvi þær erp tvær,— hefur eins og kunnugt er slegið al- gjörlega i gegn eins og það er kallað. A sýningunni voru öll lög- iná plötunum leikin isömu röð og þar er. Venjulega eru aöeins fjór- ir i hljómsveitinni en hljóðfæra- leikurunum var fjölgaö til þess m.a. aðRogerWaters fengi betra tækifæri til að njóta sin i söng og leik en hann er höfundur verks- ins. Veggurinn (The Wall) er mjög svartsýnt verk. Það fjallar um múrinn sem umlykur fólk og smælingjana sem trampað er á af þeim sem ofar eru settir,m.a. for- eldrum, kennurum og „sterku mönnunum” i þjóðfélaginu. Enskt dagblað kallaði sýninguna „mesta örvæntingaróp sög- unnar”. Roger Waters hlýtur að hafa átt mjög ömurlega æsku. I sýning- unni deyr faðirinn og móðirin er sýnd sem afskræmd vera. Teiknarinn Gerald Scarfe gaf hryllingssögunni nýja dýpt með þvi m.a. aö sýna teiknikvikmynd- ir á afarstórum tjöldum á popp- sýningunni og búa til risadúkkur af nokkrum sögupersónum. Kennarinn er einn af risa- dúkkunum, 7 metrar á hæð með lýsandi og stingandi augu og prik sem nemendurnir eru hýddir meö. A kvikmynd má sjá þeim þrýst ofan i kjötkvörn i liki skóla og koma Ut sem eins konar jarð- vegur. Miöpunktur sýningarinnar var þó sjálfur múrinn. Hann er 60—70 metra langur og 12—15 metrar á hæð og var reistur, múrstein fyrir múrstein, á fyrri hluta tónleik- anna— „another brick in the wall”. A hljómplötunum voru mörg ó- kennileg hljóð sem skýring fékkst á meðan á sýningunni stóð. Hljóð- ið I lok byrjunaratriðisins (In the flesh) var sýnt með þvi aö módel af Spitfire-flugvél kom fljúgandi i gegnum salinn og brotnaði á’ vegg num á bak viö hljómsveitina. Hljóð- og ljósasýningin var stórkostleg og varð til þess að aldrei var leiðinlegt að horfa á ó- brotinn múrinn fyrir framan hljómsveitina. Aö siðustu sást hljómsveitin einungis i gegnum holu i múrnum, en áður en fyrri hluta hljómleikanna lauk var einnig múrað fyrir hana. Undir tónum „Goodbye Cruel World” var hljómsveitin lokuð frá áhorf- Roger Waters, höfundur Veggsins, hefur tekið út geypilega hefnd á ógnvöldum úr æsku með þessu verki endum og þá loks gafst þeim tækifæri til að virða almennilega fyrir sér hina risastóru Earls Court-höll i London, þar sem hljómleikarnir fóru fram. Ekki var seihni hluti hljóm- leikanna siður áhrifamikill. Griðarstór múrinn var þá notaður sem kvikmyndatjald og á honum komu til áhorfenda martraöar- kenndar persónur. Aftur var horfið til bernsku Rogers Waters með Veru Lynn og fleiri Spitfire- flugélum. Striðið, móöirin og kennarinn hljóta- að vera sálar- nistandi endurminningar fyrir Waters. Og enginn var eins djöfullegur og móðirin. ,,Er nokkur þarna úti?” var hrópað áöur en hluti múrsins féll út i salinn og i ljós kom sjónvarps- krókur þar sem Roger Waters sat i hægindastól undir standlampa. A öðrum stað I múrnum kom gitaristinn David Gilmour i ljós með skærtóna „akustik”-gitar. Tók hann siðan sóló uppi á múrn- um en allan timann var eitthvaö um að vera i hljómleikahöllinni til að minna áhorfendur á söguna. Uppblásinn gris á stærö við strætisvagn kom svifandi beint niður i áhorfendaskarann meö skæld sjálflýsandi augu. Hann vakti meiri kátinu heldur en rauðsvartir hamrar. sem mars- eruðu á veggnum áður en dómari úr einhverri furöuveröld tók völdin i sinar hendur. Siðast uröu ragnarök og múrinn féll saman með braki , brestum og ljósagangi. Upp úr rústunum komu svo einu tónarnir sem á þessum hljómleikum voru i ætt við bjartsýni. Tötrum klæddir tónlistarmenn sungu við undirleik dragspils, flautu og gitars þann boðskap að þrátt fyrir allt borgaði sig að and- æfa. Svo stórkostlegur var hljómur- inn á þessum tónleikum að æst- ustu „stereofrikar” féllu i trans. Hátölurum var komið fyrir um allabygginguna þannig að hljóöin komu úr öllum áttum, að ofan og neðan og þar i miðju. Fjölmargir þekktir tónlistar- menn fylgdust meö i London til að læra af Pink Floyd. Þar á með- Æska Roger Waters er rauði þráðurinn I hinni mögnuðu sýningu. Marsérandi hamrar þrömmuðu yfir smælingjana á múrnum al var Abba þó að þeirra tónlist sé aö sjálfsögðu i allt öðrum dúr. Allt sem kemur frá Pink Floyd er á jaðrinum við að fara yfirum. Sjálfsagt yppa pönkararnir öxl- um meðfyrirlitningu og þeir sem dá hlýja og mannelga tónlist eru heldur ekki meö á nótunum. Pink Floyd eru „perfektionistar” sem vekja aðdáun og hræða i senn. Svo fullkominn virkar Veggurinn að sumir álita aö hann sé enda- punkturinn á ferli hljðmsveitar- innar. (Þýtt og endursagt úr norska Dagblaöinu) á dagshrá Loftur Guttormsson: Um stalinista er vitad fyrirfram ad þeir hugsa eftir pottþéttu skýringarkerfi sem sveigir hvaða staðreynd sem er undir hina Sögulegu nauðsyn — sem er að viðhalda Alræði Flokksins Umræður í sjónvarpi: að gefnu tOefni Leitt er til þess að vita hve möguleikar sjónvarpsins til að gera menn betur læsa á mál og myndir eru einatt illa nýttir. A þetta minnti óþyrmilega sjónvarpsþáttur s.l. föstudags- kvöld þar sem efnt var til umræðu þremenninga i lok sýninga á myndaflokki um Stalin og þróun Sovétrikjanna undir stjórn hans. Maður þurfti ekki að hafa séð alla þættina fjóra til þess að komast að raun um að til „umræðunnar” sem fylgdi i kjölfarið var af hálfu sjónvarpsins stofnað með þeim hætti að alvarleg rökræða á grundvelli myndarinnar var úti- lokuö fyrirfram. Fyrst svo var i pottinn búið hlýtur maður að spyrja hver tilgangurinn hafi veriö. Margt er tilefnið Augljóslega gefast margvisleg tilefni til opinberrar umræðu um merkileg efni i sögu og samtið, stalinisma eða annað. Kveikjan getur t.d. verið atburðir liðandi stundar eins og nú nýverið uppsteytur pólsks verkalýðs gegn stjórnkerfi stalinismans. Um það efni var raunar rætt i sjónvarps- sal fyrir ekki margt löngu á til- tölulega málefnalegum grund- velli: nokkrir einstaklingar af óliku pólitisku sauðarhúsi voru leiddir saman til.þess að vega og meta eðli og hugsanlegar afleiðingar atburðanna. Annars konar tilefni var gefið s.l. föstu- dagskvöld; mönnum hafði veriö boðið uppá að fylgjast i nokkur skipti með heimildarmynd um Stalin — og skiptir minnstu máli i þessu samhengi hvort menn kjósa að kenna hana við fræðslu eða áróöur. Verður að ætla að áhorfendur hafi að sýningum loknum verið með hugann bund- inn við myndefnið sem hefur trúlega náð þeim tilgangi að skilja eftir einhvers konar heildaráhrif i hugskoti þeirra og þá styrkt eða hróflað við fyrri hugmyndum þeirra um efnið. Umræða til hvers? Hver sýnast nú vera eðlileg viðbrögð sjónvarpsstjórnenda við slikum aöstæðum? Standa þeir hér ekki frammi fyrir viðlika úrlausnarefni og kennari sem hefur valið mynd til sýningar i skólabekk i þeirri von að hún veki áhuga á viðfangsefninu og veiki umræður sem gætu, ef vel tækist til, stuðlað að þvi að efla dóm- greind áhorfenda og gagnrýnan skilning á efninu. Nú veit hver kennari harla vel að fræðslumynd um viðburði liðins tima sem hann hefur komist höndum yfir verður að meðhöndla sem hverja aðra sögulega heimild. T.d. geymir söguleg heimildarmynd einhverj- ar „leifar” af fortiðarlifi og jafn- framt myndræna frásögn sögu- manns, i þessu tilviki kvik- myndahöfundar, af sögulegri atburðarás sem er visvitandi eða óafvitandi lituð af skoöunum hans á viðfangsefninu. Alla jafna ræður huglægni höfundar miklu um hvaða leifar hann velur til þess að sýna fram á samhengi fyrirbæranna. Eigi vitræn umræða að byggjast á slikri heimild hlýtur hún að snúast m .a. um samspiliö milli þessara tveggja grunnþátta heimildar- innar og kennari reynir þvi eðlilega að beina umræðunum i þann farveg. Hann reynir m.ö.o. að hvetja þátttakendur til að meta heimildagildi myndarinnar, að hvaða marki megi byggja á henni vel rökstudda dóma um viðfangsefnið. Spurningum sinum hagar hann þá eftir þvi; þær eru helsta stjórntækiö sem hann beitir til aö halda mönnum „viö efnið”. Talsmenn rétttrúnaðar I áðurnefndum sjónvarpsþætti var umræöunni haslaður völlur með allt öðrum hætti. Stjórn- andinn hafði komið sér niður á spurningar sem visuðu ekki til neinna áþreifanlegra efnisatriða i myndaflokknum eða samteng- inga milli þeirra; yfirleitt voru þær svo rúmar að þær gáfu þremenningunum frjálsar hendur um að upphefja hið sérkennilega eintal sem mönnum virðist svo tamt að eiga við sjálfa sig i „umræðuþáttum” okkar (það má stjórnandinn þó eiga að hann reyndi að hafa stjórn á þvi hvenær hver fengi að koma sinum eftirlætiseinþáttung á framfæri). Valið á þátttakendum bendir lika eindregið til að hann hafi ekki haft i hyggju að fá málefnalega umfjöllun um tilefniö, mynda- flokkinn um Stalin. Að öðrum kosti hefði hann varla talið þjóna tilgangi að leiða saman handhafa tvenns konar rétttrúnaðar i liki Jóns Múla og Hannesar Hólm- steins. Utkoman varð a.m.k. trúarjátningar i einræðustil sem jöðruðu ekki við fleti myndarinn- ar. 1 þessum hóp var Jón Baldvin hálf-utangátta þegar hann vék tali að ýmsum mikilvægum stað- reyndum, hann gat hæglega slappað af og íarið að klappa málsvara Stalins á öxl. Hann þurfti ekki einu sinni að leika hlutverk miðjumanns: tvimenn- ingarnir voru svo kirfilega reyrð- ir á sinn kenningarbás að þeir slettu varla úr klaufunum (nema þegar sagnfræðingurinn vildi eigna einum stjórnmálaflokki i landinu málstað útvarpsþular og Aðalritarans!). Við hverju var að búast? Vandséö er hver tilgangurinn getur verið með sliku sjónarspili; hvaða hlutverk sjónvarpsmenn telja sig vera að rækja með þvi að setja þaö á svið. Vist er að með þvi hafa þeir ekki komið til móts viö þá sjónvarpsneytendur sem vildu gjarnan vinna eitthvað úr þeirri reynslu, sem mynda- flokkurinn hafði gefið. Látum það gott heita. Kannski sjónvarps- stjórnendur hafi ætlað sér að stuðla að skoðanaskiptum um málefni sem skirskotar jöfnum höndum til pólitiskrar vitundar samtimans og sagnfræðilegs áhuga. En hafi sú verið ætlunin hvernig var þá hægt að vænta árangurs með þátttöku manna sem láta sig staðreyndir stalinismans engu skipta? Um stalinista er vitað fyrirfram að þeir hugsa eftir pottþéttu skýringarkerfi sem sveigir hvaða staðreyndir sem er („bortforklarer” mundi danskur- inn segja) undir hina Sögulegu nauðsyn — sem er að viðhalda Alræði Flokksins. Eins veit alþjóð, og þá trúlega stjórnendur sjónvarpsins, að frjálshyggju- postular 4 la Hannes Hólmsteinn aðhyllast nauðhyggju sem er söm i afleiðingum sinum: sögulegum staðreyndum er hagrætt þannig að ljóst megi verða að Frelsi Auðmagnsins er frumskiiyrði þess að heimurinn verði ekki Alræðinu að bráð, Þegar þessum tvihöfða stórasannleik er gefið mál má nærri geta að útkoman verður sú sem menn urðu vitni að i margnefndum „umræðuþætti”. Maður hélt að á vettvangi fjölmiðlunar væru fleiri til að skemmta skrattanum en svo, að rikisfjölmiðillinn sjónvarp sæi ástæðu til að bætast i hópinn. Grundvallarrit um málfræöi Iðunn hefur gefið út bókina Almenn málfræöi. Frumatriði. Höfundur er franski málvisinda- maðurinn André Martinet, en dr. Magnús Pétursson þýddi og stað- færði að nokkru I samráöi við höfund André Martinet (f. 1908) hefur um áratugaskeiö verið prófessor i Paris, og um nokkurt árabil i New York, og áhrifamikill fræði- maöur. Lagði hann sérstaka stund á germanska og almenna málfræði. Þessi bók kom fyrst út árið 1960 og hefur síðan verið þýdd á fjölmörg tungumál og komið i mörgum útgáfum. Höfundur samdi sérstakan for- mála aö islensku útgáfunni og hefur endurskoðað suma kafla vegna hennar. Þýðandi ritar inn- gang um höfund bókarinnar og ritstörf hans, en bókin sjálf greinist 1 sex aðalkafla er svo heita: Málfræði og tungumálj Lýsing tungumáls;Hljóökerfisleg greining; Merkingareindir; Fjöl breytni tungumála og málnotk- unar: Þróun tungumála. Almenn málfræöi, frumatriöi er fimmta bókin i flokknum Rit- röð Kennaraháskóla tslands ogliö 'unnar. Bókin er 176 blaðsiður að stærð. Prenttækni prentaði.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.