Þjóðviljinn - 22.10.1980, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐ'VILJINN Miövikudagur 22. október 1980.
DJOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: O gáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: EiBur Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó'.sfsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaftur sunnudagsblafts: Guftjón Friftriksson.
Afgreiftslustjóri: Valþór Hlöftversson.
Biaftamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
lþróttafréttamaftur: Ingólfur Hannesson.
Otlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guftbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvörftur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guftrún Guftvarfta'rdóttir, Jóhannes Harftarson
Afgreiftsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Sigurðardóttir.
S'mavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriftur Kristjánsdóttir.
Bilstjóri: Sigrún Bárftardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla, afgreiftsla og auglýsingar: Slftumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun: Blaftaprent hf.
íslenskt forræði
í atvinmlífinu
• Engin vissa er fyrir því að lífskjör myndu batna á
íslandi ef ákvörðunarvald í efnahagsmálum væri tekið
úr höndum stjórnvalda og sett í vald alþjóðlegra mark-
aðsaf la, og forræði í atvinnulífinu afhent erlendum auð-
hringum. Hitt er víst að ef farið væri inn á slíka braut
með þeim hætti sem ýmsir prédika^væri sjálfsákvörð-
unarréttur fslendinga í efnahagsmálum úr sögunni.
Kjósendur höfnuðu leiftursókn gegn efnahagslegu sjálf-
stæði í síðustu kosningum, og þeim hefur fækkað stór-
lega sem mæna á erlent áhættuf jármagn sem einu leið-
ina til uppbyggingar stórreksturs í iðnaði og hagnýtingar
auðlinda.
# Sú viðhorfsbreyting sem orðið hefur í afstöðu til
f jármögnunar hugsanlegra stóriðjuvera helgast af því
að við eigum í orkulindum landsins slikan bakhjarl, að
við höfum lánstraust til þess að reisa einir og óstuddir
stóriðjufyrirtæki á borð við þau, sem fyrir eru í landinu.
Ný stóriðjuver má reisa án þess að teljandi mengun eða
umhverfisröskun fylgi, ef strangasta eftirlits érgættog
nýjustu tækni beitt með lokuðum úrgangskerfum og
endurvinnslu aukaefna. Umræða um stórrekstur í iðnaði
hlýtur því fyrst og fremst að snúast um atvinnustefnu,
eignaraðild, aðgang að mörkuðum, tækniþekkingu,
orkuverð, byggðaþróun og félagsleg áhrif.
• Ýmislegt hefur verið dylgjað um stefnu Alþýðu-
bandalagsins í stóriðjumálum síðustu vikur. Á flokks-
ráðsfundi 1976 markaði Alþýðubandalagið stefnu sína í
þessum málum með svofelldum hætti:
•„Semja ber langtimaáætlanir um fjármögnun orku-
vera og stóriðjufyrirtækja með tilliti til þess að opinberir
islenskir aðilar eigi öll orkuver að fullu og a.m.k. veru-
legan meiri hluta í orkufrekum iðnfyrirtækjum. Gæta
ber þess að f járfestingum á þessu sviði sé í hóf stillt,
þannig að þær hafi hvorki háskalega erlenda skulda-
söfnun í för með sér né teljandi áhrif erlends auðmagns í
íslensku atvinnulífi.
• Ýmiss konar orkufrekur iðnaður á fyllsta rétt á sér
og getur fallið með eðlilegum hætti inn í atvinnulíf lands-
manna. Þess þarf hins vegar að gæta, að hann sé í hönd-
um landsmanna sjálfra, og sé byggður upp innan ramma
víðtækra þjóðhagsáætlana, þar sem ríkt tillit verði tekið
til skynsamlegrar auðlindanýtingar, svo og æskilegrar
atvinnu- og byggðaþróunar i landinu."
# Og áfram segir í þessari stefnumörkun: „Aðeins
koma til greina fyrirtæki, sem greiða viðunandi verð
fyrir orkuna, sambærilegt við það sem öðrum iðnaði er
ætlað að greiða er tekið hef ur verið tillit til nýtingartima
og lægri orkuflutningskostnaðar í stórnotkun."
# Um forgangsverkefni á þessu sviöi segir svo: „For-
gang hafi orkufrekur iðnaður, sem byggir á innlendum
aðföngum (hráefni og orku). Iðnaður, sem er sem
minnst háður einokunarhringum um framleiðsluaðföng
og sölu afurða; sem fellur að æskilegri þróun byggðar;
sem unnt er að byggja upp í áföngum með tilliti til f jár-
hagsgetu þjóðarbúsins; sem fellur að mótaðri stefnu um
umhverfisvernd."
# Meirihlutaeign íslenska ríkisins þegar um stórrekst-
ur er að ræða er lágmarkskrafa Alþýðubandalagsins, en
það útilokar ekki samstarf við erlenda aðila, hvorki um
minnihlutaeignaraðild né markaðsmál. En slíkt sam-
starf er hvorki regla né óhjákvæmileg forsenda stór-
rekstrar og virkjana, heldur matsatriði hverju sinni.
• ( sáttmála ríkisstjórnarinnar segir að ríkið skuli
stuðla að uppbyggingu meiri háttar nýiðnaðar, er m.a.
byggi á innlendri orku og hráefnum, „enda verði slíkur
nýiðnaður og frekari stóriðja á vegum landsmanna
sjálfra." Hér er því slegið föstu að um íslensk fyrirtæki
verði að ræða, fyrirtæki, er lúti íslenskum lögum og
dómstólum og séu undir ótvíræðu forræði Islendinga.
Þetta er í samræmi við stef numörkun Alþýðubandalags-
ins um uppbyggingu orkufreks iðnaðar í landinu, og í
ætt við þær samþykktir sem Framsóknarf lokkurinn hef-
ur gert á þingum sínum.
—ekh
klippt
J Þingskjöl eiga að
| vera á íslensku
í fyrradagr var lögft fram á
Alþingi skýrsla samgönguráö-
I herra um málefni Flugleiöa.
Aöur en vikift er hér aft efnis-
! atriftum er óhjákvæmilegt aft
I vita samgönguráöherra fyrir aö
I leggja fram þingskjöl á Alþingi
' Islendinga á erlendu tungumáli
J án þess aö þýfting fylgi, en veru-
I legur hluti fylgiskjalanna meft
I skýrslunni er á ensku, án
1 islenskrar þýftingar, og sum
! meira aft segja þýdd af frönsku
I á ensku, eins og enska væri
I mófturmál Islenskra alþingis-
1 manna! Auftvitaö er þetta til
J marks um alvarlegan skort á
I sjálfsvirftingu, en snúum okkur
I aft öftru.
Alveg sérstaka athygli hljóta
Jaft vekja þær upplýsingar, sem
fram koma i álitsgerft hinna
■ stjórnskipuöu eftirlitsmanna
I rikisins, Baldurs Óskarssonar
I og Birgis Guöjónssonar, en
, álitsgerö þeirra er eitt af fylgi-
| skjölum meft skýrslu sam-
I gönguráftherra.
: Flugleiðir töpuðu
I nær miljarði
j á mánuði
„Bókfærö staöa eiginfjár
, Flugleiöa hf., pr. 30. júni 1980
• þar meö taliö hlutafé var
fyrir nýju láni til aö grynna á
rekstrarfjárvandanum.
Samkvæmt reglum rikis-
ábyrgöasjóös er ekki hægt aö
veita slika ábyrgö nema aö
vissu marki, og má veö i
fasteignum ekki fara yfir 60% af
sérstöku matsveröi sjóösins.
Eins og fram hefur komiö þá
hefur fjármálaráöherra nú
skipaö sérstaka matsmenn til
aö leggja mat á eignir Flugleiöa
meö tilliti til þess hvort hugsan-
leg ný rikisábyrgö geti komiö
heim viö almennar reglur rlkis-
ábyrgöarsjóös, en á þvi sýnist
leika fullkominn vafi.
1 álitsgerö eftirlitsmannanna
Baldurs Óskarssonar og Birgis
Guöjónssonar, sem fylgdi
skýrslu samgönguráöherra
segir um veösetningar á eignum
Flugleiöa:
„Veösetningar á eignum
félagsins eru mjög miklar. I
endurmati Endurskoöunar hf. á
eignum eru flugvélar (DC-10
undanskilin) metnar á 63,'7
miljónir dollara, en veösetn-
ingar vegna þessara véla eru
rúmar 65 miljónir dollara, efta
yfir 100%. Helstu fasteignir
félagsins, þ.e. hótelin og skrif-
stofubyggingarnar i Reykjavik
eru samkvæmt framreiknuöu
fasteignamati metnar á
17.588.411 dollara, en eru
veösettar á 9.886,561 dollara,
eöa um 56%....—Alls eru eignir
félagsins veftsettar fyrir
79.412.255 dollara.”
Þá kemur einnig fram i álits-
gerö hinna stjórnskipuöu eftir-
litsmanna að samkvæmt
skýrslu endurskoöenda Flug-
leiöa frá 7. sept. s.l., þá sé
endurmetift eigift fé Flugleifta 25
Á hluthafafundinum þann 8. J
okt. s.l. skýrfti forstjóri fyrir- I
tækisins frá niöurstööum endur- I
skoöaörar áætlunar vegna ;
Atlantshafsflugsins. Þar kom i
fram aö áætlaö tap á fluginu nú
á timabilinu 1. nóv. 1980—31.
okt. 1981 er 7.6 miljónir dollara. ,
Eins og dæmiö var sett upp á ■
hluthafafundinum áttu siöan aö
koma upp i þennan halla 5,5
miljónir dollara sem framlag ,
frá islenska rikinu og ■
Lúxembúrgarmönnum og 1,1
miljón dollara sem hagnaöur af
ööru flugi félagsins hér inn- ■
anlands og milli landa. Hinir I
stjórnskipuöu eftirlitsmenn
taka fram aö þeim sé ekki
kunnugt um forsendur þessarar ,
spár og geti þvi ekki lagt efnis-
legt mat á gildi hennar, og má I
þvi vist heita ósannaö aö hún sé
likleg til aö standast neitt betur ,
en fyrri áætlanir.
Plöggin verða \
að fást á borðið I
Um greiðslustöðu Flugleiða
segir m.a. i álitsgerö eftirlits-
mannanna: ■
„Greiöslustaöa fyrirtækisins I
er mjög slæm og greiöslu- 1
stöövun blasir viö...
Eftirlitsmenn hafa hvaft eftir ■
annaft óskaft eftir aft fá fjár-
strey misáætlun á greiftslu- I
grunni, en þvi miftur hefur hún
enn ekki borist.” ■
Forráöamenn Flugleiöa hafa
látiö aö þvi liggja aö þeim gangi I
of hægt aö toga út úr rikissjóöi
ábyrgöir fyrir miljöröum á ■
miljaröa ofan. En þaö ætti þó aö
Hvaft skyldi þessi vera veftsett fyrir mikift?
neikvæft um 8.342.000 dollara.
Einu og hálfu ári fyrr eöa 31.12.
1978 var eigiö fé fyrirtækisins
23.235.000 dollarar og hefur
staðan þvi versnaö um röska 31
miljón dollara á þessum tima.”
Dollarinn er nú skráöur á 545.-
krónur Islenskar, og er þviljóst
aft bókfærð eiginfjárstaöa Flug-
leifta haffti versnaft um nær 17
miljarfta Isl. króna á 18 mán-
uftum, efta um hátt I miljarft á
mánufti. Svo menn átti sig á
hvaö þessar tölur þýöa, þá má
t.d. lita á annan samgönguþátt,
sem eru vegamálin hér heima
fyrir, og kemur þá i ljós aö tap
Flugleiöa á þessum 18
mánuöum nemur mun hærri
upphæö en hér er variö i ár til
allra framkvæmda viö gerö
nýrra þjóövega I landinu, en þaö
eru milli 10 og 11 miljaröar. Og
sé tekin önnur viömiöun þá er
ljóst, aö tap Flugleiöa á hálfu
ööru ári hefur numiö tólffaldri
þeirri upphæö, sem verja á
samkvæmt fjárlögum á þessu
ári til framkvæmda I flugmál-
um hér innanlands — Þarna er
ekki veriö aö spila meö smápen-
inga.
Yfir 100%
veðsetning á
flugvélunum!
Eins og kunnugt er, þá hefur
stjórn Flugleiöa m.a. fariö fram
á 12 miljón dollara rikisábyrgð
miljónir dollara, eöa allmiklu
lægri upphæö en svarar tapi
félagsins á 18 mánuöum frá
ársbyrjun 1979 og fram á mitt
þetta ár. Eftiriitsmennirnir
taka hins vegar fram aö „veru-
legrar bjartsýni” gæti I þessu
endurmati og teija þeir fram
ýmsar röksemdir gegn slikri
bjartsýni 1 mati á eignum
félagsins.
Þrefalt tap — 21
miljarður í stað 7
Atakanlegastur er þósá kafli i
álitsgerö eftirlitsmannanna,
sem fjallar um rekstraráætlanir
stjórnar Flugleiöa aö undan-
förnu og hvernig þær áætlanir
hafa staöist. Þar kemur m.a.
fram þetta:
A árinu 1978 haffti tap á
Atlantshafsfluginu veriö áætlaö
2 miljónir dollara, en varö
þrefalt meira eöa 5 miijónir
dollara. Ariö 1979 var tapiö
áætlað 7 miljónir dollara, en
varö i reynd nær þrefalt meira
eöa 20miljónirdollara. í ár 1980
var tapiö áætlaö 4 miljónir doll-
ara, en veröur sýnilega a.m.k.
þrefalt meira, eöa 12—13
miljónir dollara. — Samkvæmt
þessu er tapift á Atlantshafs-
ftuginu þessi þrjú ár ekki bara
um 7 miljarftar króna eins og
áætlanirnar hljóftuftu upp á,
heldur þrisvar sinnum meira
efta um 21 miljarftur króna.
--------------«9
vera lágmarkskrafa, aö þeir ■
háu Flugleiöaherrar sem nú I
biöja um fleiri og fleiri miljaröa j
láti umbeönar upplýsingar ■
sæmilega greiölega I té til ■
stjórnskipaöra eftirlitsmanna. |
Þaö er ekki aö tilefnislausu aö |
um slikar upplýsingar er beðiö. ■
Og auövitaö á engar rikis- l
ábyrgöir aö veita nema öll plögg
séu lögö á boröiö og fullgild veö |
séu fyrir hendi. ■
1 skýrslu samgönguráöherra I
segirm.a.um Flugleiöir: „Ekki
veröur þvi heldur neitaö, aö |
stjórnunarmistök kunna aö hafa ■
átt sér stað, og sömuleiftis er I
ljóst aö stööugar erjur og ósam- I
komulag viö starfsfólkið hefur |
haft mjög mikil áhrif á rekstur ■
félagsins.”
Hér er hógværlega aö orði
komist.
En er nokkur svo glámskyggn ■
nú, aft hann komist hjá aft viftur- I
kenna réttmæti þeirrar þings- |
álvktunartillögu sem ólafur I
Ragnar Grimsson bar fram á *
Alþingi árift 1978 um opinbera I
rannsókn á rekstri Flugleifta þá
þegar? Marga miljarða heffti I
mátt spara, ef þá hefði strax 1
verift gripift i taumana. Og nú
liggur fyrir skjalfest frá báftum
eftirlitsmönnum rikisins í mál- I
inu m.a. allt þaft sem Baidur J
Óskarsson haffti greint frá i
haust aftspurftur I rikisfjölmiftl-
unum og verift vittur fyrir af '
tveimur þingflokkum !
skorid