Þjóðviljinn - 04.12.1980, Blaðsíða 4

Fimmtudagur 4. desember ' 1980
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjódfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag ÞjóBviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstiórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
O’c'fsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Olafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Guöjón Friöriksson.
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson.
Blaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristln Astgeirsdóttir, Magnús H. Glslason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Útlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsla: Kristín Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir,
Bára Sigurðardóttir.
S'mavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgreiösia og auglvsingar: Siöumúla 6,
Reykjavik, slmi 8 13 33.
Prentun : Blaöaprent hf.
Hnejinn og
augað
• Ástandið í Póllandi nú minnir um margt á dagana
fyrir innrás Varsjárbandalagsins í Tékkóslóvakíu í
ágúst 1968.
• Þeim héruðum í Austur-Þýskalandi sem liggja að
landamærum Póllands hefur verið lokað og fréttir ber-
ast af vígbúnaði í þeim héruðum Sovétríkjanna, sem
liggja að pólsku landamærunum.
9 Auðvitað getur þarna verið um hótanir einar að ræða
og vona verður í lengstu lög að ekki komi til innrásar.
Hitt er augljóst að sjálfsagt er að vera viðbúinn því
versta.
9 Valdhafarnir í Kreml sýndu það á óyggjandi hátt
með innrásinni í Tékkóslóvakíu, að þeir svifast einskis ef
þeir telja mannréttindabaráttu og lýðræðisþróun ógna
forræði sínu í Austur-Evrópu. Og ekki hafa viðhorfin
breyst til hins betra frá 1968. Það sýnir m.a. innrás
Sovéthersins í Afganistan.
• Hitt má vera að Kremlverjar hugsi sig tvisvar um
áður en þeir senda skriðdrekasveitir inn í Pólland vegna
þess að þar vænti þeir mun harðari andstöðu en raun
varð á í Tékkóslóvakíu á sínum tíma.
• Það er ekkert spaug f yrir Sovétherinn að eiga von á
langvarandi skæruhernaði í hjarta Evrópu, þótt þeir
þykist hafa mátt til að murka lífið úr f jallabændum í
Afganistan án þess að heimurinn veiti því mikla athygli.
• Pólverjar skáka nú í því eina skjóli að þeir eru reiðu-
búnir að leggja líf sitt að veði. Þeir hafa barist f yrr með
vopn í hönd gegn of uref li og sigrað. Sagan lif ir í blóðinu
og býður pólskri alþýðu enga mjúkláta kosti, heldur
þrotlausa baráttu með lífið sjálft að veði.
• Engin þjóð í Evrópu hef ur á síðari öldum mátt þola
harðari kosti en Pólverjar úr hendi erlendra land-
ræningja. Aftur og aftur var Pólland þurrkað úr af opin-
berum landakortum og því skipt upp milli rússneskra og
prússneskra landræningja.
• En Pólverjar lifðu af, pólska þjóðin geymdi sjálfrar
sin, og ænn stóðu Pólverjar í báða fætur með land sitt
allt í rústum árið 1945, þóttallir eldar síðustu heimsstyrj-
aldar hefðu á þeim brunnið.
• Eftir gyðingamorðin í Varsjá eftir, Auswitsch, reis
nýtt líf úr rústum í langhrjáðu landi.
• Lífið er dýrt. Sagan gerir það dýrara. Eigi nokkur
þjóð rétt á að lif a á þessari jörð og kjósa sér sjálf kosti þá
eru það Pólverjar. Þeir hafa til þess unnið.
• I Póllandi er nú barist fyrir einföldum mannréttind-
um, fyrir því að verkalýðsfélög fái að starfa án íhlut-
unar stjórnvalda, fyrir því að hægtséað ræða deilumál á
opnum vettvangi, líka þótt slík umræða kunni í ýmsum
tilvikum að koma stjórnvöldum illa. Flestir vilja þó fara
með gát, sem sjálfsagt er>til að egna ekki risann í austri
til óhæfuverka.
• En það er sagt að sóstalisminn sé í hættu. AAættum
við þá segja hér einu sinni enn: Sá sósíalismi sem ekki
þrífst nema í skjóli rússneskra skriðdreka er miklu verri
en alls enginn sósíalismi. Pólverjar eiga sjálfir og einir
að segja til um það, hvort þeir kjósi sér einhvers konar
sósíalisma, og þá hvers konar sósíalisma.
• Það er sagtað gagnbylting vof i yfir. Séu óháð verka-
lýðsfélög gagnbylting, séu frjálsar umræður gagn-
bylting, sé það gagnbylting að Pólverjar ráði málum sín-
um sjálfir án erlendrar íhlutunar, þá skulum við biðja
um þá gagnbyltingu.
Ennþá hefur ekki tekist að læsa upphaf og endi
sósíalismans inni í rússneskum skriðdrekum, en dæmin
eru mörg úr sögunni um það að hugsjónabarátta fyrir
frelsi, fyrir jafnrétti, fyrir mannúð,hafi snúist í hræði-
legustu andstæðu sína.
• I þýska timaritinu Der Spiegel birtist i haust viðtal
tekið í Varsfá við Bienkovski, sem varð menntamála-
ráðherra Póllands í hlákunni 1956 og gegndi því embætti í
þrjú ár.
• Hann segir þar réttilega að hið sovéska alræðis-
stjórnarform falli síst betur að evrópskum lýðræðis-
hefðum heldur en hnefi að auga.
• Bienkovski minnir á sögu Póllands, pólskar
lýðræðishefðir og pólskan baráttukjark, og hans spá er
sú að hvað sem í skerst muni Pólverjar aldrei gugna fyrr
en sannast haf i eining sósíalisma og lýðræðis. —J<.
klíppt
Samlyndu
hjónaleysin
Hjá þeim samlyndu hjóna-
leysum Morgunblaðinu og Al-
þýðublaðinu hafa veriö uppi
miklar rangtúlkanir á af-
greiöslu ASt-þings á stuönings-
yfirlýsingu viö baráttu verka
manna i Póllandi. Sú kenning
hefur þar verið sett fram sam-
hljóöa að Eðvarð Sigurðsson
hafi misbeitt fundarstjórnar-
valdi sinu til þess að koma I veg
fyrir samþykkt slikrar yfirlýs-
ingar. Alþýðublaðinu hefur enn
láðst að skýra frá þvi að ASt—
þing hafi yfirleitt samþykkt
nokkuð I tengslum við ástandið i
Póllandi, og hittir sú þögn ein-
mitt aðalflutningsmann þeirrar
tillögu sem i lokin var samþykkt
með lófataki, en það var kratinn
Jón Karlsson á Sauðárkróki,
sem fyrir henni mælti.
„Almennt
orðalag”
Morgunblaðið dramatíserar
málið i leiðara með þessum
hætti:
,,A nýafstöðnu Alþýðusam-
handsþingi komu fram tvær til-
lögur um stuðning við pólska
verkamenn. önnur frá fuiltrúa
undirróðursaflanna, sem vildi
viðurkenna hið sovéska ofur-
vald yfir Pólverjum með visan
til hins sósialiska þjóðskipulags
þeirra. Sú ályktun var i anda
Brezhnev-kenningarinnar um
beitingu Rauða hersins til að
viöhalda sósialisku þjóöfélagi —
kenningarinnar, sem mótuð var
til að „réttlæta” innrásina i
Tékkóslóvakiu 1968. Hin tiliagan
á Alþýöusambandsþinginu var
frá þeim Pétri Sigurðssyni og
Guðmundi H. Garðarssyni og fól
i sér skilyrðislausan stuðning
við frelsisbaráttu pólskra
verkamanna. Þingforseti, Eð-
varð Sigurðsson, fyrrum þing-
maður Alþýðubandalagsins,
greip til þess furðulega ráðs að
stöðva eðlilega meðferð þessara
tillagna með fundarstjóravaldi.
Le
Tillögu um
stuðning við
baráttu
Pólverja þvælt
út af dagskrá
á ASÍ þingi
— skeyti ASÍ frá þvi
í sumar stílað á
ríkisrekna verkalýðs
sambandið
Forsetakjöriö i ASI þlnginu i
fyrrinótt var aö mörgu leyti
sögulegt. Nú voru I fyrata akipti
kosnir fyrrverandi BHM-menn
til að lelóa verkafólk fram til
baráttu gegn alvinnurekendum.
en þetta mun I fyrata sklpti I
sögu verkalýðshreyflngarlnnar
I Vestur-Evrópu icm lUkt ger-
iit. Þetta mun hlni vegar nokk-
uö algengt I rlklireknu verka-
. lýöifélögunum auitantjaldi
| enda ikiptlr þaft ekkl móll þar,
' ef marka md fréttlr itjórn-
valda, aft hafa verkalýftilélög.
i Stéttaiklptlngln er ekkl lengur
til. segja þelr!
En i þínglok tókst þó mcð lófa-
taki og þrátt fyrir atbeina þing-
forseta að fá samþykkta viðun-
andi stuöningsyfirlýsingu ASt
við frjálsa verkamenn I Pól-
landi.”
Alþýöublaðið sagði sl. laugar-
dag að tiliaga Péturs Sigurðs-
sonar hefði veriö „almennt’i
oröuö stuöningsyfirlýsing.
Nákvæm ara væri aö segja að i
henni hafi verið orðalag, sem
var vel til þess fallið að skjóta
rótum undir þá kenningu Sovét-
manna að vestrænir kapitalist-
ar séu að spila upp „Einingu”
verkamanna I Póllandi á móti
sósialiska kerfinu, en þessa
kenningu hafa Sovétmenn notað
sem réttlætingu fyrir afskiptum
af innanrikismálum Austur-
Evrópurikja meö beitingu her-
valds.
Einhugur innan
ASÍ
Tillögur Péturs og Guð-
mundar voru bornar upp milli
atkvæðagreiðslna á þinginu, en
þegar ljóst var að deilur myndu
spinnast um orðalag þessara
tveggja tiilagna gengu menn i
það að semja þriðju ályktunina,
sem til þess væri fallin að þing-
heimur gæti einróma lýst stuðn-
ingi við pólska verkamenn.
Flutningsmenn þeirrar tillögu
voru Jón Karlsson, formaður
Verkalýösfélags Suöárkróks,og
Guðmundur J. Guðmundsson
formaöur Verkamannasam-
bands íslands, og mælti sá fyrr-
nefndi fyrir henni. Hún var
samþykkt með lófataki og fylgir
henni einhugur islensku alþýðu-
samtakanna til réttra aðila i
Póllandi.
„34. þing Alþýöusambands ís-
lands lýsir yfir eindregnum
stuðningi viö baráttu pólskra
verkamanna fyrir frjálsum
samingsrétti og verkfallsrétti.
Þingið sendir frjálsri verka-
lýðshreyfingu I Póllandi stéttar-
kveðjur og lýsir samstööu i ör-
lagarikri baráttu.”
Ekki verður annað séð en að
Alþýðublaðið ætti kinnroðalaust
að geta birt þessa yfirlýsingu,
sem flutt var af einum höfuð-
kratanum á ASt-þingi, og tókst
að skapa einhug þingfulltrúa
um. Þetta var skynsamleg
lausn og meira virði að ein-
hugur fylgi yfirlýsingunni, en
karp um aukaatriði, sem
Morgunblaöi og Alþýðublaði
virðist vera eftirsjá I að skuli
ekki hafa farið fram á Alþýðu-
sambandsþingi.
•3 sKoríð
126 rithöfundar senda alþingi ályktun:
Stjórn Launasjóðs í
höndum rithöfunda
Stjórn Rithöfundasam-
bands íslands hefur sent
alþingismönnum ályktun
varðandi Launasjóð rit-
höfunda. Fyrir alþingi
liggur nú þingsályktunar-
tillaga þar sem gert er ráð
fyrir því að nefnd kosin af
alþingi annist úthlutun úr
sjóðnum. Stjórn Rit-
höf undasambandsins er
I því andvíg og 126 rit-
höfundar hafa skrifað
nafn sitt undir tillögu þess
efnis að lögum um sjóðinn
verði ekki breytt. „Við
teljum að val stjórnar
Launasjóðs rithöf unda eigi
að vera í höndum samtaka
rithöfunda sjálfra eins og
verið hefur", segir í skjali
þeirra.
— en ekki
alþingis
Eins og lesendur minnast ef-
laust urðu mikil blaðaskrif út af
sjóönum i fyrra og sendu 43 rit-
höfundar frá sér bréf þar sem
sagt var aö þeir sem hlytu fé úr
sjóðnum væru ýmist „I eða á
Alþýðubandalaginu”.
Ályktun stjórnar Rithöfunda-
sambandsins fer hér á eftir:
Stjórn Rithöfundasambands
Islands litur svo á að með tiljcomu
Launasjóðs rithöfunda hafi
Alþingi i raun viðurkennt að
rikissjóður hefur miklu meiri
tekjur af störfum rithöfunda en
nemur styrkjum til bókmennta. I
reglugerö launasjóðsins er kveöiö
svo á aö stjórn Rithöfundasam-
bandsins tilnefni þrjá menn i
stjórn sjóösins til þriggja ára i
senn, og má ekki tilnefna sömu
menn aftur. Með þessu er tryggt
aö sami smekkur eða bókmennta-
stefna ráöi ekki feröinni nema
skamman tíma i senn. Þegar litið
er yfir uthlutanir úr sjóðnum þau
fimm ár sem liðin eru frá þvi aö
reglugeröin var gefin út, þá
kemur einmitt i ljós að ekki er
unnt að sjá að neins konar ein-
sýni, listræn eða pólitisk, hafi
verið rikjandi. Þess vegna var
yfirlýsing 43 félaga i Rithöfunda-
sambandi Islands sl. vor, sem
þingsályktunartillagan byggist á,
úr lausu lofti gripin. Núverandi
stjórn launasjóösins nýtur fyllsta
trausts stjórnar Rithöfundasam-
bands Islands.
Stjórn Rithöfundasambandsins
litur á þessa þingsályktunartil-
lögu sem beint tilræði viö Launa-
sjóð rithöfunda, enda reynsla
fyrir þvi aö fylgifiskur þingkjör-
inna nefnda sem úthluta launum
og styrkjum til listamanna, sé
Framhald á bls. 13