Þjóðviljinn - 19.01.1982, Blaðsíða 5

Þjóðviljinn - 19.01.1982, Blaðsíða 5
Þriðjudagur 19. janúar 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5 Þjódviljinn birtir útdrátt úr yfirlýsingu Italska kommúnistaflokksins frá 30. desember s.l. vegna setningar herlaga í Póllandi Pólskir skriðdrekar á götu i Varsjá. „Vandamál Pólverja eru fólgin í nauðsynlegum breytingum á stjórnarkerfi landsins”. Friður verður ekki tryggður með pólitískri kúgun Valdataka hersins í Pól- landi hefur orðið vinstri öflum í Evrópu og annars staðar hvatning til upp- gjörs/ þar sem enginn sósíalískur eða kommún- ískur f lokkur kemst hjá því að taka afstöðu með ótví- ræðum hætti. Þannig hefur valdaránið verið fordæmt harðlega meðal annars af kommún- istaflokkum Spánár og ita- líu, á meðan Franski kommúnistaf lokkurinn hefur verið tvístígandi i afstöðu sinni. Yfirlýsing Italska kommún- istaflokksins um atburðina i Pól- landi hefur verið talin marka tlmamót og tákna endanlegt upp- gjör flokksins við arfinn frá hinni kommúnisku heimshreyfingu eins og hann hefur varðveist I hinum sovéska kommúnisma. 1 yfirlýsingunni er gert upp við þá steinrunnu og stöðnuðu fyrir- mynd, sem leiðtogar Sovétrikj- anna hafa sett hinum sósialisku rikjum og hinni sósialisku heims- hreyfingu.„Það er augljóst að sá þáttur i þróun sósialismans, sem hófst með Októberbyltingunni, hefur glatað drifkrafti sinum á sama hátt og það timabil er markaði stofnun og vöxt hinna sósialisku flokka og stéttarfélaga I tengslum við Annað Alþjóða- sambandið glataði lifskrafti sinum. Heimurinn nú er breyttur, og það á m.a. rætur að rekja til þessara atburða. En nú þurfum við að horfa fram á við, út yfir þennan gamla sjóndeildarhring til að mæta þeim miklu vanda- málum sem heimurinn stendur frammi fyrir og kapitalisminn er ekki fær um að leysa...” Frumkvæði úr vestri Jafnframt leggja itölsku kommúnistarnir áherslu á mikil- vægi nýs frumkvæðis frá sósial- istum á Vesturlöndum: „Vöxtur og framgangur sósial- ismans er á þessu skeiði háðari lýðræðislegum og sósialiskum ávinningum I hinum kapitalisku iðnrikjum i æ ríkari mæli, sér- staklega i hinni kapitalisku Vestur Evrópu og jafnframt að vel takist með þær framfarasinn- uðu sósialísku tilraunir, sem nú er verið að gera i hinum ýmsu löndum þriðja heimsins”. I ályktuninni er kreppan i Pól- landi rakin til þess efnahags- módels, sem sovétmenn hafi þvingað upp á Pólverja og til hins ólýðræðislega kerfis, sem það hafi leitt aí sér i stjórnmálunum. Segir i ályktuninni að skortur á lýðræðislegu fulltrúavaldi innan hins pólitfska kerfis hafi annars vegar gert flokknum ókleift að ráðast gegn efnahagsvandanum, en hins vegar hafi tilkoma hinna óháðu verkalýðsfélaga verið nauðsynlegt skref i áttina að lýð- ræðislegri samstöðu um lausn vandans. „Vandinn var og er I raun og veru fólginn i nauðsyn- legum breytingum á stjórnkerfi landsins”. Enrico Berlinguer formaöur ttalska kommúnistaflokksins. Abyrgð Sovétstjórnarinnar Þá er i ályktuninni rakin ábyrgð Sovétstjórnarinnar og Varsjárbandalagsins, sem hafi ihlutast um málefni Póllands með ótilhlýðilegum hætti og ráðist gegn þeim umbótavilja, sem var fyrir hendi meðal stórs hluta flokksféiaga, innan Solidarnosc og hjá kirkjunni. Þessi ihlutun „hefur torveldað það að hægt væri að einangra og afhjúpa þau öfgaöfl, sem jafnframt spruttu upp innan Samstöðu og kirkj- unnar, þau öfl sem stefndu að beinum átökum. Þessi öfl náðu að koma fram kröfum innan Solidar- nosc, sem ekki var hægt að koma til móts við með tilliti til þess efnahagsástands, sem rikti i landinu. En menn skulu þó hafa það hugfast, að þessi öfl, sem stóðu I vegi fyrir þvi að pólskur verkalýður axlaði ábyrgð sina sem hin rikjandi stétt, eru að hluta til ávöxtur þeirrar þróunar sem lengi hefur staðið yfir og leitt af sér ógnvekjandi firringu meöal verkafólks og sérstaklega ungu kynslóðarinnar gagnvart stjórn- málunum. Siðar i yfirlýsingunni spyrja höfundar þeirrar spurningar, hvers vegna allar tilraunir til endurnýjunar i Austur-Evrópu hafi runnið út I sandinn. Þeir segja, að það verði ekki skýrt ein- ungis með þrýstingi frá utanað- komandi óvinum. Þeir nefna sem dæmi, að frumkvæðið að „vorinu i Tékkóslóvakiu” kom ekki frá óflokksbundnum þrýstihópum, heldur frá sjálfri flokksforystunni i kring um Alexander Dubcek. „Innrásin i Tékkóslóvakiu 1968,” segir i yfirlýsingunni, „sýnir að hin knýjandi þörf á endurnýjum á stjórnkerfi Austurevrópurikj- anna er ekki einungis i mótsögn við hina sovésku fyrirmynd að sósialismanum, heldur einnig 1 mótsögn við þann skilning á „hinum sósialiska heimshluta” sem leggur haft á sjálfstæða þróun I þeim löndum, sem innan hans liggja. Friðsamleg sambúð Okkur er mjög ljós sú stað- reynd, að trygging friðsamlegrar sambúðar og varðstaðan um frið- inn verður nú á timum að byggj- ast á þvi að tillit sé tekið til þeirra tveggja blokka, sem fyrir hendi eru i Evrópu, og að röskun sem hótar þessu jafnvægi getur haft alvarlega striðshættu i för með sér. En það getur með engu móti réttlætt að lagðar séu hömlur á þá þörf fyrir frelsi, sjálfstæði og endurnýjun hins efnahagslega, pólitiska og menningarlega lifs, sem svo viða gerir vart við sig i heiminum. Þvert á móti á hin friðsamlega sambúð að vera hvort tveggja i senn trygging og skilyrði fyrir þvi að slik þróun geti átt sér stað i friði og öryggi. Þvi má ekki leggja þann skiln- ing i blokkirnar, — hvort sem er i austri eða vestri, — að þær séu óbreytanlegar stærðir eða eins konar hugmyndafræðilegar her- búðir, sem stýrt sé eftir lögmáli valdsins. Þær eru hins vegar tákn um pólitiskan veruleika, sem ekki verður breytt nema með þvi að efla veg hinnar friðsamlegu sam- búðar. Þvi er það að hin friðsam- lega sambúð getur ekki einungis falist i toppviðræðum stjórnmála- mannanna og diplómatanna, heldur krefst hún virkrar þátt- töku almennings og þá fyrst og fremst sterkrar og öflugrar friöarhreyfingar. Frelsi fyrir öryggi? Þvi afneitum við þeirri rök- semdafærslu, að nauðsynlegum breytingum beri að fórna fyrir ör- yggið, eins og það er skilið og þvingað upp á aðrar þjóðir af stórveldunum. Þetta er forsenda þess, að hægt sé að hefja nýtt skeið I baráttunni fyrir friði og sósialisma, þar sem tekist er á við þær nýju móthverfur, sem eiga rætur sinar I núverandi skipan heimsmálanna. Þetta er jafnframt forsenda þess að hægt sé ab koma til móts við þær nýju þarfir, sem fram koma —■ i öllum þjóðfélagskerfum — með áfram- haldandi þróun visinda, tækni, vitundar og menningarlegs sköp- unarkrafts. Þegar við hugsum þessi mál ofan i kjölinn, án þess að horfa á nokkurn hátt framhjá vanda- málum Austur-evrópurikjanna, þá er fjarri þvi að niðurstaðan verði sú, að framtið sósialismans sé myrk, eða að vandamál þess- ara landa séu forboði um endan- legan ósigur sósialismans. Landamæri sósialismans falla ekki saman viö landamæri Austur-Evrópu. Sósialisminn er söguleg hreyfing sem er I þróun um allan heim. Arfur Október- byltingarinnar Hin sósialiska bylting i Rúss- landi i október 1917 var mesti byltingarviðburður okkar aldar. Sá aflgjafi sem hún varð fyrir baráttu verkalýös og kúgaðra þjóða verður seint metinn. ltalski kommúnistaflokkurinn vanmetur ekki það þýð- ingarmikla hlutverk, sem Sovét- rikin leika I heiminum. Þetta hlutverk er stundum i samræmi við hagsmuni þeirra landa og þjóða, sem eiga I baráttu gegn heimsvaidastefnu og afturhalds- stjórnum fyrir friði og þjóðlegu sjálfstæði. Stundum gengur þetta hlutverk einnig gegn þessum hagsmunum, þegar ekki er um beina árás á þá að ræða, eins og tilfellið er með innrásina i Afghanistan. Þeir sem nú vilja halda þvi fram, að þörfin og nauðsynin á sósialiskum breytingum séu ekki lengur fyrir hendi hafa rangt fyrir sér. Hins vegar er það viss gamall pólitiskur þankagangur og viss gömul hugmyndafræðileg mynstur, sem ekki eiga lengur við: fyrirframákveðinn skiln- ingur á sósialismanum, á skipu- lagningu rikisins og valdsins og á afstöðunni til samfélagsins. Sú fyrirmynd, eða það „módel”, sem Sovétrikin hafa sett upp, og heimfært siðan upp á önnur Austur-Evrópuriki, það verður ekki endurtekið, og það verður ekki hægt að játast undir nokkurn eðlismun á sósialisma og lýðræði, á milli eignarréttar og eftirlits samfélagsins á fram- leiðslutækjunum og lýðræðislegs skipulags hins pólitiska valds. Jafnframt iiggur ljóst fyrir, að það er nauðsynlegt að leita út yfir þá reynslu, sem reynsla sósial- demókrataflokkanna i Evrópu hefur veitt. Þær leiðir sem þeir hafa rutt, og sem hafa leitt til nokkurs árangurs á hinu félags- lega sviði i nokkrum löndum, virðast i dag vera lokaðar af kreppu rikisvaldsins og neyslu- þjóðfélagsins og af nýjum form- um firringar sem bitna á fjöld- anum i siauknum mæli. Sú kreppa sem nú rikir I kapitalism- anum og þær byrðar, sem hún leggur á aimenning, og sú hætta sem hún skapar fyrir heimsfriö- inn krefst þess meira en nokkru sinni fyrr, að allir kraftar hinnar evrópsku verkalýðshreyfingar leitist nú við að finna nýjar leiðir til sósialismans. Ný alþjóðahyggja Italski kommúnistaflokkurinn itrekar, að hann álitur hugsunina um einlita kommúniska hreyf- ingu, sem er aöskilin frá hinni al- þjóðlegu verkalýðshreyfingu og þar með frá friðarhreyfingunni og hinum sósialisku og framfara- sinnuðu hreyfingum vera úrelta. Sú alþjóðahyggja sem af þessu leiðir og PCI fylgir I hugsun og reynd er I krafti sins sögulega og menningarlega arfs, og i krafti sins pólitiska og hugmyndafræði- lega sjálfstæðis nátengd sér-' hverri sósialiskri, byltingarsinn- aðri og framfarasinnaöri hreyf- ingu i heiminum. Við teljum að viðhald slikra tengsla sé mikil- vægt skilyrði þess, að hægt sé vinna aö friðsamlegri sambúö, ■friði og öryggi á milli þjóöa, þar sem haldið er á lofti hugmyndinni um lýöræöi, framfarir og sósial- isma sem sjálfstæðu vali sér- hverrar þjóðar...” Það hefur komiö fram i fréttum að pólsku herstjórninni mun vart hafa sárnað önnur gagnrýni meira, en sú sem kemur fram I yfirlýsingu Italska kommúnista- flokksins. Hafa þeir jafnframt ásakað þá fyrir að vera harðari i afstöðu sinni en evrópska jafn- aðarmenn. Það merkilega við þessa yfir- lýsingu, sem hér hefur verið birtur mjög styttur úrdráttur úr, er hins vegar, að PCI er ekki með yfirlýsingunni að draga fjöður yfir eða afneita sinni pólitisku fortið, uppruna og hefð. Þvert á móti er hún áfram forsendan fyrir hinni fræðilegu umfjöllun og pólitisku afstöðu. Itaiskir kommúnistar hafa hafið leit að nýrri einingu evrópskrar verka- lýðshreyfingar og nýjum formum sósialismans i samræmi við þau vandamál sem nú virðast brýn- ust: striðshættuna og kreppu hins kapitaliska kerfis. ólg.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.