Þjóðviljinn - 19.01.1982, Blaðsíða 7

Þriöjudagur 19. janúar 1982 ÞJÓDVILJINN — SIÐA 7
Flokkunarreglur á hrámjólk island, fram tií 1. flokkur II. flokkur III. flokkur
(gerla innihaids siðustu aramóta island, eftir 0 - 500.000 1500.000 - 800.000 800.000 og yfir
pr. ml.) á íslandi siðustu áramót.. .0 - 250.000 250.000 - 600.000 600.000 og yfir
og í Noregi Noregur . 0 - 100.000 100.000 - 500.000 500.000 og yfir

MJOLK I MAL

Svar
við skrifum
Guðna
/
Agústssonar,
mjólkur-
eftirlitsmanns
Þann 12. janúar s.l. birt-
ist hér í blaðinu ritsmíð
ein, mikil at vöxtum en
minni af gæðum eftir
Guðna Ágústsson mjólkur-
eftirlitsmann á Selfossi.
Bar greinin yfirskriftina
„Sjónvarpiðá villigötum",
og er þar f jallað um sjón-
varpsþátt sem var á dag-
skrá sjónvarpsins 9. des-
ember s.l. undir heitinu
„Mjólk í mál", en þáttur-
inn var sá fyrsti í nýrri
þáttaröð undir heitinu
„Starfiðer margt".
1 þessari grein ræðst Guðni af
mikilli heift aö stjórnanda þáttar-
ins, Baldri Hermannssyni og und-
irrituðum sem þarna kom fram
sem fulltrúi Neytendasamtak-
anna. Ekki er ástæða til aö eltast
við allan þann reiðiflaum sem
þarna birtist, en óhjákvæmilegt
þó að svara nokkrum atriðum.
Gæði mjólkur
hérlendis
Guðni virðist telja sig sjálfkjör-
inn málsvara bænda og er þvi
mjög óánægður með, að i þættin-
um var örlitill minnihluti þeirra
gagnrýndur fyrir að senda of oft i
mjólkursamlag lélega mjólk, sem
svo aftur vegna fyrirkomulags
mjólkurflutninga, blandast ann-
arri mjólk og dregur þar með úr
gæðum allrar mjólkurinnar.
Guðni tekur samt undir þessa
gagnrýni i grein sinni, þegar hann
skýrir frá þvi að 1,6% framleið-
enda mjólkur (13 af 800) „féllu
fimm sinnum eða oftar” við
gæðamat mjólkureftirlitsins. Er
þá ljóst að hann er sammála und-
irrituðum um að örlitill minni-
hluti skemmi talsvert fyrir hin-
um. Stóryrði hans i garð undirrit-
aðs hljóta þvi einnig að vera
sjálfslýsing. En með tilliti til
þeirrar sérkennilegu rökfimi og
skarpskyggni sem einkennir
grein Guðna, áttar hann sig
sennilega ekki á þessari stað-
reynd.
Ég setti fram þá skoðun i áður-
nefndum sjónvarpsþætti að þeir
framleiðendur sem itrekaö senda
II. og III. flokks mjólk, ættu að
hafa lifibrauð af ööru en mjólkur-
framleiðslu og að mjólkursam-
lögum ætti að vera heimilt að
neita móttöku mjólkur frá þess-
um framleiöendum. Undir þessa
skoðun tók Hörður Sigurgrims-
son, bóndi að Holti i Flóa, sem
einnig var rætt við i þættinum.
Að þvi hafi verið haldið fram i
þættinum ,,að bændur væru svona
upp til hópa drullusokkar, sem
framleiddu vonda mjólk” svo
notuð séu orð Guðna, eru að sjálf-
sögðu hans eigin imyndanir og
hafa hvergi komið fram, nema þá
i huga hans sjálfs. Ég er ekki i
minnsta vafa um að flestir bænd-
ur, sem og forráðamenn mjólkur-
iðnaðarins eru sammála þvi við-
horfi sem fram kom hjá okkur
Herði, að bæta megi hráefnið á
Jóhannes Gunnarsson
Jóhannes
Gunnarsson
skrifar
þennan hátt og þá um leið hina
fullunnu vöru. Enda er mjög
óréttlátt, aö örlitill minnihluti
framleiðenda skuli þannig geta
komið óorði á alla stéttina.
Guðni er einnig mjög óhress
með að i þættinum vitnaði ég i
samanburðartölur á gæðum
mjólkur i Noregi og á samlags-
svæði I (þ.e. suður og vestur-
land), en þessar tölur voru fengn-
ar úr skýrslu starfshóps sem heil-
brigðisráöherra skipaði s.l. sum-
ar, þegar súr nýmjólk var sem al-
gengust á borðum neytenda.
Vissulega er þaö rétt aðekki gilda
sömu gæðakröfur hér á landi og i
Noregi. En ef bera á saman tölur,
þá verður sá grundvöllur sem að
baki talnanna liggur, að vera sá
sami. Gæðakröfur á hrámjólk
hafa verið mun vægari hérlendis,
en i nágrannalöndunum, þ.á m.
Noregi. Þær tölur sem bornar
voru saman i þættinum byggjast
á þeim kröfum sem Norðmenn
gera til 1. flokks mjólkur. A það
má benda, að mjólk sem er t.d.
með 400.000 gerla pr. ml. er á eng-
an hátt betri hér á landi en i Nor-
egi, þó svo að -hérlendis hafi slik
mjólk til skamms tima verið
flokkuð sem I. flokks mjólk, en i
Noregi sem II. flokks, gæðin
gerlalega séð hljóta að vera þau
sömu. Þetta hlýtur jafnvel Guðna
að vera ljóst.
Þvi ber að fagna, að nú um ára-
mótin var gerð breyting á mjólk-
urreglugerðinni og kröfur um
gerlainnihald hrámjólkur hertar.
I töflu hér til hliðar má sjá hvaða
reglur giltu hérlendis fyrir og eft-
ir áramót og einnig norsku regl-
urnar. Vissulega er hér stigið
stórt skref fram á viö og benda
má á að þessi breyting er i fullu
samræmi við þær kröfur sem
Neytendasamtökin hafa sett
fram, enda verður að ætla að
auknar kröfur muni bæta hráefn-
ið.
Mjólkurgall-
arnir á s.l. sumri —
Guðni er mjög ósáttur við að i
þessum þætti voru vandamál sið-
asta sumars rifjuð upp, en ekki
eingöngu rætt um „hina glæsilegu
stööu landbúnaðarins né hið fjöl-
breytta og mikla framboð af úr-
valsvöru, sem mjólkuriðnaðurinn
færir á'borð neytenda”, svo notuð
séu hans orð. Reyndar ber að
taka fram, að ég lét einmitt orð
falla i þessa veru i lok þáttarins
og benti raunar á að mjólkuriðn-
aðurinn stæði sig mjög vel, hvað
varðar þetta atriði, sérstaklega i
samanburði við aðrar matvæla-
framleiðslugreinar. Hins vegar
er það mikill bjarnargreiði við
mjólkuriðnaöinn, að einblina svo
á kosti hans að gallarnir sjáist
ekki.
Það var alls ekki nýtt fyrir
neytendur að á s.l. sumri var
þeim dag eftir dag boðið upp á
gallaða mjólk. Þetta hefur verið
árviss viðburður undanfarin
sumur og einnig t.d. um páska, þó
ekki hafi ástandið verið eins
slæmt og nú. Og það verður að
teljast takmarkaður fræðslu- og
heimildaþáttur ef ákveðnir
þrýstiaðilar koma málum svo
fyrir, að jákvæðu hliðarnar megi
ræða, en alls ekki þær neikvæðu.
Það er mikil einföldun að halda
þvi fram að ástandið s.l. sumar
hafi verið einskær óheppni.
Benda má á, að stóran hluta
vandans má frekar skoða sem
kæruleysi forráðamanna Mjólk-
ursamsölunnar. Eða hvernig ber
að skilja það á annan hátt, að
þessum mönnum var ljóst þegar I
marsmánuði s.l., að gerilsneyð-
ingartæki þar var bilað, en tækið
ekki tekið úr notkun fyrr en 19.
júli s.l., eða fjórum mánuðum sið-
ar? Einnig taldi starfshópur heil-
brigðisráðherra, að hluta vand-
ans væri að leita i lélegu hráefni
sem berst til mjólkursamlaganna
á suður- og vesturlandi. En Guðni
Agústsson er greinilega á annarri
skoðun, en ég læt lesendum eftir
að dæma hvor er trúverðugri,
Guðni eða þeir menn sem mynd-
uðu þennan starfshóp.
Lokaorð
Guðni reynir að gera litiö úr
menntun minni og starfsreynslu
sem mjólkurfræðingur. Rétt er
þvi að upplýsa lesendur um, að
allt fram til vorsins 1980 starfaði
ég samfleytt við þennan iðnað frá
þvi ég hóf mjólkurfræöinám
haustið 1966. Þar á meðal hef ég
starfað i þeim þremur mjólkur-
samlögum sem mest komu viö
sögu s.l. sumar. Ég tel mig þvi
vita nokkuð út frá þessari starfs-
reynslu, hvar skórinn kreppir
helst hjá islenskum mjólkuriðn-
aði.
Þótt Guðni teljiað fulltrúi Neyt-
endasamtakanna eigi ekki erindi
i þátt sem þennan, er ekki vist að
allir séu honum sammála. Ég vil
leyfa mér enn að vitna i orð Harð-
ar Sigurgrimssonar, i þessu sam-
bandi, en hann benti einmitt á, að
þegar i hlut ættu fyrirtæki sem
hefðu einokunaraðstööu, þá væri
afar mikilvægt að neytendur og
samtök þeirra hefðu ennþá meiri
möguleika en ella til að hafa áhrif
á gang mála, en þegar samkeppni
væri fyrir hendi. Undir þessi orð
Harðar vil ég taka og undirstrika
að litill væri landbúnaðurinn ef
ekki væru neytendur til að kaupa
framleiðslu hans. Allavega er
ekki hægt að skilja orð Guðna á
annan hátt en þann að hann telur
að neytandinn eigi ávallt að
kaupa vöruna gagnrýnislaust og
það komi honum ekki við hvort
varan sé i lagi.
Rétt er að enda grein þessa með
einni litilli ráðleggingu til Guðna
Agústssonar. Ef hann vill að i
framtiðinni verði tekið mark á
orðum hans sem einhvers konar
sérfróðs aðila um mjólkurfram-
leiðslu, verður hann að haga orð-
um sinum á málefnalegri hátt en
hann gerði i áðurnefndri grein. Ef
hann telur sig hins vegar fyrst og
fremst vera málpipu þröngsýnna
forystumanna i mjólkuriðnaði og
sumra félagasamtaka dreifbýlis-
ins, vera málsvari þessara heil-
ögu kúa sem ekki þola minnstu
gagnrýni á nokkuð sem þær telja
vera sina bása I sinum fjðsum, þá
heldur Guðni áfram á þeirri braut
sem hann markaði i grein sinni,
það er að nota rangfærslur og
persónunið i stað raka.
Jóhannes Gunnarsson
erlendar
bækur
Egon Friedell:
Kulturgeschichte der
Neuzeit. Band l-ll.
Deutscher Taschenbuch
Verlag 1980
Menningarsaga Friedells kom
út á árunum 1927—31. Aöal þessa
rits er hvað það er skemmtilegt
án þess að vera þunnt. Höfundur-
inn er snjall og hugkvæmur og
skrifar mjög skemmtilegan stil.
Þaö væri hentugt fyrir þá, sem
þykir saga leiöinleg, að lesa rit
Friedells, ef þeim þætti það ekki
skemmtilegt, þá er þeim ekki við-
bjargandi. Þetta er persónuleg
menningarsaga og hann hefur
áreiðanlega haft mjög gaman af
að skrifa hana. Gáfur hans og
þekking samhæfðust menningar-
timabilinu i Evrópu fyrir fyrra
strið og ritið ber auðsæ einkenni
þeirrar menningar.
Þaö er full ástæða til að þýða
þetta rit á islensku, það hefur
veriö þýtt á flest Evrópumál og
viröist alltaf vera jafn eftirsótt.
W.G. Moore: The Penguin
Dictionary of Geography.
Definitions and explanations
of terms used in
physical geography.
Sixth cdition.
Penguin Books 1981.
Eins og undirtitill vottar, er
þetta uppsláttarrit um hin marg-
vislegu fyrirbrigði landafræðinn-
ar i viðri merkingu. Nokkrar
myndasiöur fylgja til skýringar á
texta. Hér eru skýrð fjölmörg
hugtök, sem snerta landafræði,
mótunarsögu landa, veðráttu, haf
oghimin. Þetta er ágæt orðabók.
Adalbert Stifter:
Der Nachsommer.
Deutsche Taschenbuch
Verlag 1981.
Útgáfan er byggð á fyrstu út-
gáfunni 1857 og fylgir henni eftir-
máli eftir Walther Killy og i bók-
arlok er annáll um helstu viðburöi
i lifi höfundar og bókaskrár.
Þessi langi rómani liður áfram
eins og lygn og breiö nióða. Verk-
inu hefur oft verið likt við Wil-
helm Meister Goethes og höfund-
urinn sjálfur, Adalbert Stifter,
talaöi um að sagan væri þeirrar
dýptar, aö aðeins Goethe hefði
betur gert. Þó var Stifter talinn
allra manna hógværastur.
Bókin er gefin út i flokknum dtv
weltliteratur — DOnndruck-Aus-
gabe.
The Pelican Guide to
English Literature.
Vol. 7: The Modern Age.
Edited by Boris Ford.
Penguin Books 1981
Siðasta endurskoðaða útgáfan
af þessu riti kom út 1979. Tima-
biliö sem bókin spannar er frá þvi
nokkru fyrir og um siðustu
heimsstyrjöld og fram yfir miðja
þessa öld. Fjallað er um Hardy,
Virginiu Woolf, Yeats, Shaw,
Eliot, Auden, Green, Sylviu Plath
ofl. ofl. Þessi bókmenntasaga er
nú öll fáanleg og hefur reynst
hentugt og handhægt uppsláttar-
rit. Bókaskrár fylgja. Útgáfurnar
eru orðnar margar og öðru hvoru
eru þær endurskoðaðar.