Þjóðviljinn - 13.03.1981, Page 5

Föstudagur 13. mars 1981. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Forseta-
kosningar i
Frakklandi:
Fyrir nokkrum mánuð-
um þót+ust menn vissir
um að Giscard D'Estaing
yrði endurkjörinn forseti
Frakklands með miklum
yfirburðum nú í vor.
Vinstrabandalagið/ sem
hafði næstum þvi komið
Francois Mitterand
sósíalistaforingja að árið
1974,hef ur verið svo ræki-
Giscard messar yfir blaöamönnum — vift lifum viödulbiiift konungdæmi, sagöi Ikeppinauturinn.
Giscard er alls ekki
viss um sigur núna
lega sundrað, að enginn
bjóst við því að unnt væri
að sauma það saman.
Sigur Giscards átti að
vera auðveldur. En ný-
legar skoðanakannanir
benda til þess, að úrslitin
geti orðið næsta tvísýn.
Frambjóðendafargan.
Fyrri umferð kosninganna
verður 26. april og það verður úr
nógu að velja. Hægramegin
stikar forsetinn fram og tveir
Gaullistar, Michel Debré og
Jacques Chirac, fyrrum borgar-
stjóri i Paris. Vinstramegin eru
þeir Mitterand og Marchais,
formaður Kommúnistaflokksins
— og ekki má heldur gleyma
trúðnum Coluche, sem hefur
búið til einskonar „framboðs-
flokk” og hefur að helsta vig-
orði: Þrekkur veriyöar bekkur.
Seinni umferð, þegar kosið er
milli tveggja sterkustu fram-
bjóðendanna, sem verða vafa-
laust Giscard og Mitterand, fer
svo fram 10. mai.
Hallar undan fæti.
Ýmislegt hefur orðið til þess
að draga úr vinsældum
Giscards. Hann hefur flækst i
hneykslismál i sambandi við
demanta sem sá argi blóð-
hundur Bokassa, fyrrum Mið-
afrikukeisari, gaf honum — nú
segist Giscard vera búinn að
selja þessa dýrgripi og verja
andvirðinu til gottgjörelsis.
Efnahagsástandið er með lak-
ara móti, atvinnuleysingjar eru
orðnir 1600 þúsund og hafa
aldrei verið fleiri (nær 7% vinn-
andi manna). Verðbólgan er
13,6%, sem þykir mikið i Frakk-
landi. Hagvöxtur er svo gott
sem enginn.
Giscard byrjaði feril sinn á
þvi að halda á lofti alþýðlegum
stil i framgöngu, en eftir þvi
sem á liður gerist hann konung-
legri: kannski mannkertið láti
krýna sig ef við kjósum hann
aftur! segja gárungar. Eða eins
og helsti keppinautur forsetans,
Mitterand segir: Við búum ekki
við einræði, en heldur ekki
lengur alveg við lýðveldi. Við
FRÉTTA-
SKÝRING
búum við einskonar dulbúið
konungdæmi.
Erfiðleikar Mitterands.
Mitterand sýnist njóta meira
fylgis en talið var þegar hann
skaut sjálfum sér fram yfir
þann 'sósialista sem gerði sig
liklegan til að taka við af hon-
um, Rocard. En hann stendur
um margt erfiðlega að vigi.
Hann verður að fá atkvæði
kommúnista og um leið verður
hann að gæta sin á þvi að miðju-
menn hlaupi ekki i baklás ein-
mitt vegna þess að Mitterand
þarf á kommúnistum að halda.
Marchais, formaður kommún-
istaflokksins, hefur ekki gert
Mitterand lifið létt. Hann hefur
haft hátt um að kommúnistar
verði að fá nokkra ráðherra i
stjórn Mitterands. Þetta er að
flestra dómi gert beinlinis til
þess að spilla fyrir atkvæða-
veiðum Mitterands i miðju, en
kommúnistar sýnast i reynd
heldur vilja áframhaldandi
ihaldsstjórn en sósialista i for-
setastóli: þeir telja að slik
uppákoma muni gefa sósialist-
um alltof mikið forskot sem
forystuafl á vinstri væng
franskra stjórnmála.
áb tók saman.
Menningarmálin séu
undir einum hatti?
Við erum oft að kvarta
yfir því, að opinber fram-
lög til menningarmála seú
ekki aðeins við nögl skorin
heldur verði minna úr
þeim en skyldi vegna
skipulagsleysis. Oft er þá
um það talað að best væri
að koma öllum þeim
málum undir einn hatt, en
reyna um leið að dreifa
úrskurðarvaldi sem mest
til þeirra sem að skapandi
menningu vinna.
t Sviþjóð hefur i sex ár verið til
stofnun sem starfar eitthvað i
þessum anda og heitir
Menningarráð rikisins.
Sósialdemókratar voru við stjórn
og þeir lögðu árið 1974 fram
tillögur um sameiginlegt átak og
samræmingu á frumkvæði opin-
berra aðila i menningarmálum.
Umræðan næstu ár á undan hafði
veruleg áhrif á þá stefnu sem var
tekin. Það átti ma. að taka tillit til
áhugamennsku, sómi skyldi
sýndur sköpunarkrafti hvers og
eins, vinna átti gegn ofurvaldi
markaðslögmálanna yfir menn-
ingunni, það átti einnig að dreifa
valdi sem mest.
Og svo var búin til embættis-
mannastofnun til að annast allt
þetta. Hún situr uppi á sextándu
hæð i húsi einu við Hötorget, við
hana starfa 58 manns og þykir lit-
ið á sænskan mælikvarða.
Skipting peninga
Menningarráðið fær til
meðferðar umsóknir um rikis-
styrk frá næstum þvi öllum stofn-
unum á menningarsviði.
Langsamlega mest gleypa þrir
miklir drekar — Dramaten
(Þjóðleikhúsið), Stokkhólms-
óperan og það tónleikahald sem
einu nafni nefnist Rikiskonsertar.
Drekarnir gleypa 840 miljónir
króna, en það er um 80% af þeim
peningum sem Menningarráðið
hefur til umráöa.
Þar fyrir utan er peningum
Sex ára
reynsla af
starfi
Menningar-
málaráðs
sænska
rikisins
úthlutað til bókaútgáfu og
timarita, til bókasafna og frjálsra
leikhópa — milli þeirra er nú
skipt alls 246 miljónum króna.
Meirihlutinn af þessum pen-
ingum, eða um 150 miljónir, fer til
að styrkja leikhúsferðir og
tónleikaferðir og til héraðsleik-
húsa.
(I þeirri greinargerð, sem hér
er stuðst við, kemur ýmislegt
ekki fram um það sem t.d. borg-
irnar leggja fram til leikhúsa
sinna eða bókasafna).
Þrjár nefndir deila út fé þessu
(Leikhús-, dans- og tónlistar-
nefnd, Bókmennta- og bókasafna-
nefnd og Myndlistar- og
sýningarnefnd). í þeim nefndum
sitja fulltrúar listamanna, alls
um 100 „leikmenn”. Nefndar-
menn og nefndarformenn eru
skipaðir af stjórninni (ekki kem-
ur fram hver er réttur lista-
mannasamtaka i þeim efnum).
Menningarráðið er taliö fremur
ódýrt i rekstri: skriffinnska þess
og stjórnsýsla kostar um 1% af
öllum útgjöldum þess.
Sem fyrr segir fer mjög stór
hluti peninganna til leikhúsa.
Þegar allt er saman komið verða
90 miljónir sænskra króna eftir til
stuðnings við timarit, bókmenntir
og frjálsa leikhópa. (Samsvarar
rösklega hálfri fimmtu miljón
islenskra króna, miðað við fólks-
f jölda).
GÆÐAEFTIRLIT
Stuðningur ráðsins við
bókmenntir á að „auka gæði og
margbreytni”. Hann er veittur til
útgáfu tiltekinna bóka samkvæmt
umsóknum og er höfð hliðsjón af
vissu gæðamati. Sá sem bókina
gefur út skuldbindur sig i staðinn
til að selja hana á nokkuð lægra
verði en ella og prenta ljóðabók i
amk. 1000 eintökum og bók i
óbundnu máli i 2000 eint. Styrk-
irnir geta einnig komið fram i
lánafyrirgreiðslum sem sagðar
eru hafa skipt miklu fyrir litil
forlög.
Grein sú (i DB) sem hér er
stuðst við, fjallar ekki hvað sist
um þær niutiu miljónir sem fyrr
voru nefndar. Sá hluti menn-
ingarúthlutunar sem fer til bóka-
útgáfu og timarita sætir þar sér-
stakri gagnrýni, og ýmislegt af
henni könnumst við ofurvel við.
Peningarnir eru of litlir til að
hægt sé að veita það sem kalla
mætti „almennan stuðning” —
þess i stað er reynt að halda uppi
gæðamati, sem aðeins dugi
fáum höfundum eða fáum
timaritum (sem þegar hafa kom-
ið undir sig fótum). Þvi er og spáð
að óánægjan með „úrvalskerfið”
eigi eftir að magnast vegna þess,
að nú eru niðurskurðartimar,
fjárveitingar halda ekki i við
verðbólguna og gildi þeirra
rýrnar.
Greinarhöfundur minnir á það,
að almennur styrkur sé að þvi
leyti auðveldari, að hægt sé að
hlajipa yfir skriffinnskuna, en
hann mundilika kosta rikið miklu
meir. Bókmenntastyrkurinn
kostar rikið núna 20 miljónir, en
rikið hefur 200 miljónir sænskra
króna á ári i söluskatt (virðis-
aukaskatt) af bókum. Þarna er
enn komið að þvi gamalkunna: að
menningin borgar fyrir sig sjálf,
þegar allt kemur til alls.
Ef lagtyrði niður?
Gagnrýnin á Menningarráðið
lýtur, eins og vænta mátti, fyrst
og fremst að þvi hve naumlega
séu skammtaðir peningar. Rikið
ráðstafar alls 1,4 miljarði i menn-
inguna (og þar af fær
þjóðleikhúsið, óperan og
héraðsleikhúsin 70%) og það er
nefnt til dæmis, að kjötniður-
greiðslur rikisins nema 1,2
miljarði á ári. (Þau hlutföll eru
vissulega allt önnur á Islandi).
En Carina Waern, sem gerir
grein fyrir Menningarráðinu i
DN, mælir mjög gegn hug-
myndum sem fram hafa komið
um að ráðið skuli lagt niður. Þrátt
fyrir allt ráði peningar þess einatt
úrslitum um það hvort þeir leik-
hópar og timarit sem ganga fyrir
hugsjónum mestan part lifi eða
deyi. Það er mælt með þvi að
barist sé gegn þeim viðhorfum
sem eru mjög treg til að viður-
kenna að menning megi kosta
nokkurn skapaðan hlut og hafa
heldur sótt á með borgaralegri
stjórn i Sviþjóð.
— áb endursagöi.