Þjóðviljinn - 30.07.1981, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 30. júll 1981 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 3
Súrálsmálið heimsfrétt
Metal Bulletin rekur allýtarlega helstu þætti málsins
Súrálsmáliö svonefnda hefur
vakið verulega athygli á erlend-
um vettvangi. Hér er Ilka á ferð-
inni mál sem marga varðar. Rlki
sem eiga viðskipti við alþjóðleg
fyrirtæki á sviði áliðnaðar eiga
augljóslega hagsmuna að gæta I
niðurstöðu þessa máls. Og fjöl-
þjóðahringar, jafnt I áliðnaði sem
öðrum greinum fylgjast með
framvindu málsins, með tilliti til
þess fordæmis sem það gæti haft.
Hið þekkta timarit Metal
Bulletin, sem þykir fremst rita á
sviði málmiðnaðar og málmvið-
skipta hefur fjallað um málið að
undanförnu.
Hér á eftir fylgir grein sem
þýdd var upp Ur Metal Bulletin,
sem Ut kom 21. júlí sl.:
Yfirverð 16-25 millj.
dollara
,,A fundum sinum að undan-
förnu hefur islenska rikisstjórnin
kynnt sér hinar ýmsu skýrslur
sem unnar hafa verið á vegum
hennar varðandi ásakanir um
yfirverð á sUráli frá Alusuisse til
hins íslenska dótturfyrirtækis
þess Isal, en rikisstjórnin heldur
þvi f ram að þetta hafi leitt til þess
að skatttekjur frá álverinu hafi af
þeimsökum orðiðöeðlilega lágar.
Á blaðamannafundi eftir rikis-
stjórnarfund kynnti islenski iðn-
aðarráðherrann, Hjörleifur Gutt-
ormsson, ályktanir rikisstjórnar-
innar um skýrslurnar.
Niðurstöðurnar voru:
(1) Ríkisstjórnin telur sýnt að
Alusuisse hafi gerst brotlegt við
samninga si'na við rikisstjorn Is-
lands frá 1966 og til dagsins i dag.
Þessi niðurstaða er byggð, segir
rikisstjórnin, á mörgum skýrsl-
um, sem styöja hver aðra, og eru
teknar saman af endurskoðenda-
fyrirtækinu Coopers & Lybrand i
London, lögfræðifyrirtækinu D.J.
Freeman & Co i London, og
skýrslum frá sérfræðingum svo
sem Dr. Carlos Varsavsky, fyrr-
verandi forstjóra Aluar, sem nú
vinnur fyrir Sameinuðu þjóð-
irnar, og Dr. Samuel Moment,
sérfræðingi isúráli og báxiti, svo
og fleirum.
Coopers & Lybrand komust að
þeirri niðurstöðu að Isal hafi
greitt að minnsta kosti $ 16.2
milljón of mikið til Alusuisse fyrir
súrál á timabilinu 1975 til júni
1980 miðað við verð i viðskiptum
óskyldra aðila, svo sem ráð er
fyrir gert i aðalsamningi milli
Alusuisse og islensku rikis-
stjórnarinnar. Endurskoðend-
urnir komust einnig að þeirri
niðurstöðu að Isal greiddi milli $
22.7 og $ 25.5 milljón of mikið til
Alusuisse fyrir súrál á sama
timabili, miðað við skyldu Alusu-
isse að sjá Isal fyrir hráefnum á
bestu verðum og skilmálum sem
fáanlegir væru, svo sem fram
kemur i aðstoðarsamningi.
1 könnun sinni (in coming to
this conclusion) tóku Coopers &
Lybrand til greina margar at-
hugasemdir sem Alusuisse setti
fram, svo sem vissan kostnað i
Ástralfu, sem ekki kom fram i
áströlskum útflutningsskýrslum
og aðra kostnaðarþætti,upp á $ 18
miljónir alls.
(2) Rikisstjórnin áskilur sér
allan rétt varðandi ofangreind
atriði.
(3) Ri'kisstjórnin hefur tekið til
athugunar skýrslu Dr.
Varsavsky, sem i skýrslu sinni
bendir á að ísal hafi greitt Alusu-
isse ofhátt verð fyrir rafskaut, og
að sá mismunur getireynst meiri
en yfirverðið á súráli. Rikis-
stjórnin hefur farib fram á að
rannsókn fari tafarlaust fram á
rafskautaviðskiptunum.
(4) Rikisstjórnin hefur i'trekað
ósk sina við Alusuisse frá i
desember um að viöræður verði
hafnar um nýjan aðalsamning,
Evrópuráðstefna FAO verður
haldin á lslandi árið 1982, en
slikar ráðstefnur eru haldnar í
aðildarlöndunum annaðhvert ár.
Þetta kom fram á blaöamanna-
fundi Edouard Saouma, hins
libanonska aða lforst jóri Mat-
væla- og landbúnaðarstofnunar
Sameinuðu þjóðanna, en hann
lýkur islandsferö sinni á morgun.
Saouma var hér á ferð i tengsl-
um við fund norrænna FAO-
nefndanna, sem hann hefur fyrir
venju að sitja. Sýnir það vel
mikilvægi Norðurlanda fyrir
stofnunina, þótt okkar hlutur sé
eftilvill ekki til að hæla sér af. Is-
lendingar eiga þó fjórþætt sam-
starf við FAO, um tilraunir i fisk-
eldi ma. i Kollafirði, um grasfræ-
ræktar- og beitarrannsóknir, um
skógrækt, og um kennslu viðfisk-
veiðar, en 19 isl. sérfræðingar eru
nú við þá iðju á vegum FAO viða
um lönd.
Forstöðumaðurinn, sem hefur
með tillititil þeirrar þróunar sem
orðið hefur frá 1966, svo sem
hækkunar á orkuverði.
Neitað um gögn
I sambandi við könnun Coopers
& Lybrand kom það fram á blaða-
mannafundinum, að Alusuisse
neitaði fyrirtækinu um aögang að
frumgögnum, og að það varð að
láta sér nægja yfirlýsingar frá
endurskoðendum Alusuisse i
Svisslandi. Islensku rikisstjórn-
inni var einnig neitað um að sjá
samkomulag Alusuisse og tsal
um kaup á hráefnum.
Islenskir fjölmiðlar sögðu i sið-
rætt við ýmsa isl. ráðamenn,
lagði áherslu áaukna þátttöku is-
lendinga i' starfi FAO, minntist á
mögulega uppfræðslu þriðja-
heimsmanna i fiskveiðum hér á
landi.en ræddieinkum um, að is-
lendingar legðu fram sitt til al-
þjóðleg matvælabirgðastofnunar,
sem kemur tilhjálpari neyðartil-
vikum ýmsum, IEFR, en hingað
tilhafa islendingar ekki skipt sér
af þessari stofnun. Hann kvað
landbúnaðarráðherra hafa tekið
sæmilega i það mál.
Það kom ennfremjur fram á
fundinum, að ef aðeins einum
hundraðshluta þess fjár sem nú
rennur til hergagnaframleiðslu
væri veitttil matvælagjafa mætti
að mestu forða hinum 500 svelt-
andi milljónum i heiminum frá
hungurdauðanum.
1 islensku FAO-nefndinni eru
Björn Sigurbjörnsson, Már Elis-
son og Þorsteinn Ingólfsson.
— m
ustu viku að rikisstjórn tslands
muni setja fram eftirtaldar
kröfur i samningum við Alusu-
isse:
1. Að Alusuisse greiði skatt-
skuldir sinar við rikið.
2. Verulega hækkun á raforku-
verði.
3. Breytingar á skattmeðferð.
4. Að Islendingar eignist meiri-
hluta i Isal i áföngum.
5. Að reist verði rafskauta-
verksmiðja á Islandi.
Alusuisse neitar
Hingað til hefur Alusuisse
stöðugt neitað ásökunum frá Is-
lendingum um yfirverð á súráli
og hefur harkalega fordæmt það
sem það telur árásir á sig á póli-
tiskum forsendum. A nýlegum
hluthafafundi ásakaði stjórnar-
formaður Alusuisse, Emanuel
Meyer, i'slensku iðnaðarráðherr-
ann um að nota málið til að ná
pólitiskri virðingu. Hann gaf i
I viðtali, sem fréttamaður Rik-
isútvarpsins átti við kartöflu-
matsmann i gær, — þó ekki yfir-
matsmann, Eðvald Malmquist, —
kom m.a. fram, að mat á kartöfl-
um hefði heldur verið hert að
undanförnu.
— Þetta er rétt, sagði Jóhann
Jónasson, forstjóri Grænmetis-
verslunar 1 andbúnaðarins, við
blaðið. Astæðan er sú, að kartöfl-
urnar eru nú orðnar ársgam lar og
þvi eðlilega útlitslakari en nýjar
kartöflur. Stafar það fyrst og
fremst af þvi, að hýðið á þeim er
orðið þykkra. Gildir þetta um all-
ar kartöflur, hvar sem er i ver-
öldinni. Þessvegna eru riú felldar
i 2. flokk, vegna útlits, kartöflur,
sem annars gætu verið i 1. flokki
vegna gæða. Hér kemur Utliúð
eitt til. Malsmaðurinn taldi, að
meira færi nú af kartöflum i 2.
flokk af þessum ástæðum en verið
hefði undanfarið, og jafnframt
væri nokkuð um það, að kartöflur
væru sendar aftur til framleið-
enda, sem ósöluhæf vara.
Jóhann Jónasson benti á, að
matið væri ekki á vegum Græn-
metisverslunarinnar heldur væru
matsmenn starfsmenn landbún-
aðarráðuneytisins. Við erum
bara framkvæmdaaðilar, sem
framkvæmum fyrirmæli annarra
um söluna, sagði Jóhann.
Ending kartaflna fer að veru-
legu leyti eftir geymsluskilyrðun-
um. A siðari árum hafa ýmsir
stærri framleiöendur komið sér
upp geymslum með kælikerfum
og hafa því tök á að geyma kart-
öflurnar lengi. Afföllin verða eðli-
lega meiri hjá þeim framleiðend-
skyn að Alusuisse væri að endur-
meta gildi Isal álversins í alþjóð-
legri starfsemi sinni.
Meyer sagði að 18. febrúar i ár
hefði Alusuisse látið forsætisráö-
herra Islands i té niðurstöður
könnunar sem gerð hefði verið af
óháðum endurskoöendum. Niður-
stöður þeirrar könnunar voru
ljósar,sagöi hann, og i þá veru að
það súrálsverö sem Alusuisse
hefði látið tsal borga væri sam-
bærilegt við markaðsverö. „Svo
neyðarlega sem það hljómar”
bætti hann viö ,,þá gætum við
jafnvel verið ásakaöir fyrir að
selja súrál of ódýrt til Islands”.
Enn síðar mun Alusuisse hafa
bent á að súrálsviðskiptin milli
Alusuisse og Isal væri ekki hægt
að skoða einangrað. Þvi var
haldiö fram að Isal fengi hærra
verðen heimsmarkaðsverð Alcan
fyrir ál sem Alusuisse keypti frá
Isal, og aö þetta yrði að metast á
móti yfirverði á súráli, ef um það
hefði verið að ræða”.
um, sem skortir þessa aðstöðu.
Sjálf tekur Grænmetisverslunin
ekki kartöflur tii geymslu um-
fram þaö, sem brýnt er, þvi
færsla á þeim milli geym slustaöa
eykur hættu á skemmdum.
Jóhann Jónasson taldi ástæðu
til þess að benda neytendum á, aö
þar sem þessar gömlu kartöflur,
sem nú eru á boðstólum, kæmu
yfirleitt úr köldum geymslum,
þyldu þærákaflega illa viðbrigðin
sem verða er þærkoma i upphit-
aðar búðirog liggja þar kannski i
stofuhita i'nokkra daga. Hið sama
gilti að sjálfsögðu eftir að þær
væru komnar inn á heimilin. Og
til þessað koma i veg fyrir þetta,
— a.m.k. til þess að minnka lik-
urnar á skemmdum af þessum
sökum, — hefur Grænmetisversl-
unin tekið upp þann hátt, að
pakka kartöflunum mestmegnis i
2 l/2poka i stað 5 kg. áður, svo að
neytendur þurfi ekki að geyma
kartöflurnar eins lengi i heima-
húsum.
Jóhann Jónsson forstjóri, sagð-
ist telja, og ekki vera einn um þá
skoðun, að kartöflurnar frá þvi i
fyrra væru, hvað matargæði
snerti, þær bestu, sem hér hefðu
nokkru sinni fengist og væri
ástæðao hið óvenju góða og hag-
stæða tíöarfar i fyrra sumar.
Hann ætti þess þvi von, að gömlu
kartöilurnar seldust þótt nýjar
kæmu á markaðinn, en þar kæmi
verðm ismunurinn einnig til. Allt
benti til þess, að gamlar kartöflur
entust ágústmánuð út ef
geymsluþolið ekki þryti.
Við spurðum Jóhann forstjóra
Framhald á blaðsiöu 14.
Frá starfi FAO: nýr traktor I Zaire.
Evrópuþing
FAO hér 1982
Verðfelling á kartöflum:
/
Astæðan er
útlitsgaUar
ALLT TIL HELGARINNAR
EINUM STAÐ: OPIÐ TIL4
KL. 22.00 FIMMTUDApS OG FÖSTUDAGSKVÖLD
HACKAUP
— GRILLMATUR — SPORTVÖRUR
— FERÐAFATNAÐUR og margt margt flelrra.
SKEIFUNNI 15