Þjóðviljinn - 18.09.1981, Blaðsíða 4

4 SLÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. september 1981
Múonum
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
(Jtgefandi: (Jtgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Olafsson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir
Umsjónarmaöur sunnudagsblaös: Þórunn Siguröardóttir
Afgreiöslustjóri: Vaiþór Hlööversson
Blaöamenn: Álfheiöur Ingadóttir, Ingibjörg Haraldsdóttir,
Kristin Ástgeirsdóttir, Magnús H. Gislason, Sigurdór Sigurdórs-
son.Jón Guöni Kristjánsson.
iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Cltlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Björn Br. Björnsson .
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Eliasson.
Handrita- og prófarkaiestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Auglýsingar: Unnur Kristjánsdóttir
Skrifstofa: Guðrún Guövaröardóttir, Jóhannes Haröarson.
Afgreiðsla: Kristin Fétursdóttir, Bára Siguröardóttir.
Simavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriður Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: Sigrún Bárðardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
(Jtkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Sföumúla 6,
Reykjavik, simi 8 1S 33.
Prentun: Blaöaprent hf..
Raunviröi innlána
hœkkar um 25%
# Um þessar mundir má víða sjá greinileg batamerki i
efnahagsmálum okkar islendinga og þjóðarbúskap.
Þar er þriðjungslækkun verðbólgunnar úr 60% í 40% á
einu ári aðeins eitt auðkennið af mörgum. Eitt af sjúk-
dómseinkennunum í efnahagslíf i okkar á undan förnum
árum hafa verið miklar og tíðar gengislækkanir, eða
hratt gengissig. Þannig hækkaði meðalverð erlends
gjaldeyris um yf ir 50% á síðasta ári. Nú standa mál hins
vegar þannig að allar horfur eru á að meðalverð erlends
gjaldeyris hækki aðeins um svo sem 10% á því ári sem nú
er að líða, og mega það kallast mikil og góð umskipti.
# Á undanförnum árum hefur það verið mörgum
áhyggjuefni að innlendur sparnaður hefur farið minnk-
andiog heildarinnistæður í bönkum og sparisjóðum hafa
lækkað séu þær mældar sem hlutfall af okkar þjóðar-
tekjum. Þessi þróun á liðnum árum hefur að sjálfsögðu
takmarkað útlánagetu bankanna og aukið þörfina á er-
lendum lántökum.
# Nú hafa þessi mál hins vegar líka snúist til réttrar
áttar.
# Það eru einkar athyglisverðar upplýsingar sem
fram koma um þessi efni i septemberhefti af Hagtölum
mánaðarins, tímariti Seðlabanka (slands. Þa r segirorð-
rétt:
# „Að undanförnu hefur ráðstöfunarfé innlánsstofn-
ana aukist mjög mikið. Á tólf mánuðum til júlíloka jókst
peningamagn og sparifé um nær 80% þegar með eru
taldiráfallnirvextirsemfærðir verða um áramót. Þetta
er meiri aukning en dæmi eru um á heilu ári".
# Og nú skulum við skoða þetta svolítið nánaj;. Á blað-
siðu 5 í sama hefti af Hagtölum mánaðarins kemur f ram
að í júlilok sl. höfðu heildarinnlán hjá innlánsstofnunum
aukist um 86,8% Á sama tima hafði hækkun framfærslu-
kostnaðar hins vegar ekki verið nema 49,2% Samkvæmt
þessu hefur raunvirði heildarinnlánanna í innlánsstofn-
unum landsins vaxið um 25% eða fullan f jórðung, á að-
eins einu ári frá júlílokum 1980 til júlíloka 1981.
O Sé hins vegar til samanburðar litið á næsta 12 mán-
aða tímabilá undan, það er frá júlílokum 1979 til júlíloka
1980 þá er myndin önnur. Á því tólf mánaða tímabili
hækkuðu heildarinnlán innlánsstofnana að vísu um
52,1% en þá hækkaði framfærslukostnaður um 57,7% svo
að raunvirði heildarinnlánanna fór þá enn minnkandi
svo sem verið hafði flest árin á undan um langt árabil.
# Það þarf vart að taka fram, að auðvitað er það
ákvörðun ríkisstjórnarinnar um opnun verðtryggðra
sparireikninga með bindingu fjárins í aðeins sex
mánuöi, sem hvað mestan þátt hef ur átt í hinni hagstæðu
þróun, en í júlílok voru um 617 miljónir króna komnar inn
á verðtryggða innlánsreikninga í stað 35 miljóna sjö
mánuðum fyrr.
# Sú 25% aukning raunvirðis heildarinnlána innláns-
stofnana sem átt hefur sér stað nú á aðeins einu ári er
eitt augljósasta batamerkið í íslensku efnahagslffi. Þar
kemur fram skýr og ótvíræður árangur af stefnu ríkis-
stjórnarinnar, og þegar þetta helst í hendur við þriðjungs
lækkun verðbólgunnar, þá er augljóst, að við erum á
réttri braut, þótt betur megi ef duga skal.
# Eitt helsta böl verðbólgunnar á undanförnum árum
hef ur verið það, að hún hef ur brennt upp sparif éð, en ýtt
undir hvers kyns bruðl og skipulagslausa sóun. Enginn
hefur viljað leggja peninga í banka, vegna þess að þar
hafa þeir brunnið upp í verðbólgunni. Þetta hefur svo
takmarkað mjög útlánsgetu innlánsstofnana til nauð-
synlegra framkvæmda og kallað á erlenda skulda-
söfnun.
# Nú er verið að snúa blaðinu við. Það sýnir lækkun
verðbólgunnar um fullan þriðjung og aukning heildar-
innlána um fullan f jórðung að raunvirði, hvort tveggja á
einu ári.
# Hér þarf að halda áf ram á sömu braut, þótt stökkin
geti að sjálfsögðu ekki orðið jafn stór og nú í fyrsta
áhlaupinu. Mestu skiptir að tryggja örugga þróun til
réttrar áttar í þessum efnum, þótt eitthvað hægar miði,
og gæta verður þess að baráttan fyrir minni verðbólgu
og auknum innlendum sparnaði tef li ekki atvinnuöryggi í
tvísýnu.
# Sé litið.til lengri tíma er reyndar ekki vafamál að
minnkandi verðbólga og aukinn innlendur sparnaður
ættu að geta orðið til þess að treysta atvinnuöryggið og
bæta lífskjörin. k.
Hlippt
Frjáls verslun
Hverjir eru á móti frjálsri
verslun? Ætli þeir hjá timarit-
inu Frjáls verslun yröu lengi aö
reiöa fram svar: þaö eru auð-
vitaö andskotans kommarnir
meö sinum höftum og þvingun-
um sem meina góöum kaup-
sýslumönnum aö gera góö inn-
kaup og endanlega koma í veg
fyrir aö neytandinn græöi á
þeirri frjálsu og þroskavænlegu
samkeppni sem tryggir hiö
lægsta vöruverð. Þaö eru sem-
sagt kommarnir. Svavar og
Allaballinn. Og kannski SIS aö
nokkru leyti.
Þetta kannast menn vel við.
Eitthvaö þessu likt höfum viö
heyrt og séö í ótal greinum og
viötölum og umræðuþáttum.
En þvi miður sannast i þess-
um efnum sem mörgum hiö
fornkveöna: aö frændur eru
frændum verstir. Og ekki bara i
gosinu.
Hótanir
keppinauta
Dagblaðið hefur komist i fróö-
legt mál. Fyrirtækið „Fæði fyr-
ir alla h.f.” sem tengt er ind-
verskættaðri hreyfingu, sem
m.a. trúir á heilsufæði, hefur
flutt inn ferska ávexti fyrir (Jti-
markaðinn sem og Kornrhark-
aðinn og fengið frá þýsku
ávaxtasölufirma, Fruco h.f. Nú
ber svo við að hið þýska firma
tilkynnir „Fæði fyrir alla”, að
þessum viðskiptum verði að
hætta. Astæðan var látin uppi
hreinskil nislega i skeyti sem
var á þessa leið:
„Okkur þykir það leitt en þvi
miöur neyöumst viö til aö hætta
viðskiptum viö ykkur. Ástæöan
er sú að aðrir viöskiptavinir
okkar og vinir í Reykjavik hafa
kvartaö yfir samskiptum okkar
viö ykkur. Viö höfum skipt viö
þessa aöila i fjöldamörg ár og
um umtalsverö viöskipti hefur
veriö aö ræöa allan ársins hring.
Þeir hafa gert okkur Ijóst að ef
við ekki hættum aö selja ykkur
ávexti muni ekki veröa um frek-
ari viöskipti aö ræöa af þeirra
hálfu”....
Maýia
skal hún heita
Hver var svo ástæöan yfir þvi
aö heildsalar i Reykjavik kvört-
uöu yfir umræddum viöskipt-
um? Höföu þeir hjá „Fæöi fyrir
alla” kannski komiö sér uppi
einhverjum bolabrögöum úr
gosstriöi til aö einoka sölu á
vissum stööum? Nei — ööru
nær. Þeir höföu ekki gert annað
en afsala sér umboðslaunum af
hugsjónaástæöum og gátu þar
meö selt ávexti hér i Reykjavfk
á allmiklu lægra verði en aörar
verslanir. Meö öörum oröum:
„Fæöi fyrir alla” tók, þegar á
allt er litiö, minna til sin en
aðrir innflytjendur ávaxta — og
neytendur fengu að njóta góðs
af, eins og vera ber samkvæmt
boðskap Hinnar Frjálsu Versl-
unar.
Þetta mátti ekki. Og þaö er
ekki aö undra þótt jafnvel hinir
hógværu ihugunarsinnar úr
Ananda Marga sem reka heilsu-
fæðisverslun kalli þá meöferö
sem þeir fá Mafiuaöferöir.
Mafia er hún og Mafia skal hún
heita, sagöi dómsmálaráö-
herra.
20-30% Fleiri maðkar
ódýrari / mysunni
Um þetta mál farast einum
talsmanna „Fæöis fyrir alla”
svo orö i viðtali i Dagblaðinu i
fyrradag:
„Ég tel aö þaö sé hin svo-
nefnda „commission” eða þaö
sem kallaö er þóknun og er-
lendur seljandi bætir ofan á
vöruverð til tslánds, sem er rót-
in aö þvi, aö nú á aö reyna að
útiloka okkur, sem stöndum aö
„Fæöi fyrir alla hf”. og höfum
m.a. keypt beint erlendis frá
ávexti til sölu á Útimarkaðin-
um, frá innkaupum hjá hag-
stæöustu seljendum erlendis”,
sagöi Guttormur Sigurösson,
einn þriggja forsvarsmanna
„Fæöis fyrir alla”. Þessi þókn-
Guttormur Sigurðsson gefur
einnig þær upplýsingar i viötal-
inu, að hann hafí traustar
heimildir fyrir þvi aö „á ótal
fundum matvörukaupmanna
hafi verið rætt með hvaða leiö-
um væri hægt aö stööva inn-
fiutning „Fæðis fyrir aila” og
smásölu Kornamarkaöarins.
Þaö er m.ö.o. ekki aðeins heild-
salan sem svíkur goð Frjálsrar
Verslunar heldur smásölumenn
einnig.
Og svo er annað merkilegt i
þessari sögu. Keppinautar i
ávaxtabransa hafa ekki aöeins
lagst á fyrirtæki sem afneitar
kommisjón af siðferöishugsjón
(sem var reyndar einu sinni
nAr.BLADID MIÐ
FRUCO VILL LEYNA NÖFN-
U'M HÖTANAHEILDSALANNA
— gefur þó í skyn að hafa haft samráð við tvo aðila í Reykja vík
itríð Útimarkaðarins og stóru ávaxtainnflytjendanna:
„Við viljum ekki „þoknm
ogþví á að útiloka okkur
® • m I L/._L„ Lá cAll^
- Við munum leita
Kaupmenn vilja
stöðva Kornvöru-
"tarkaöinn
'yrir fiv
'"oomn
'eð"hvX £1" Verið um f’að
•L,rti,i * "r*ðK fyrir illa"
K<l,l|niarlaflaf|ni •
“íðiGuiiormyr Uf Þe»« bók,6,-
U art örmanu
I97A ,n*'b^ar*a' GuÍTi "mvinn<'
'97.6- Siðar heffli "n,au*«<lóiiur ,
■“í 333 i
\yu. „I,...■..™ hmnar J .
un fer svo inn á bankareikning
innflytjandans.
„Það leikur vist vafi á um
hvort og I hvaö miklum mæli má
hækka vöruverð erlendis meö
„þóknun”, en ’79 mun verölags-
stjóri hafa gefiö út skýrslu um
þessi mál og meö henni varö
„þóknunaróskapnaöurinn”
opinber. Hann hefur m.a. veriö
viöurkenndur á þann hátt aö
Seölabankanum er heimilt aö
opna gjaldeyrisreikninga til
innlagningar þóknunarf jár.
Þeir sem hana taka geta siöan
ráöstafað fé af þessum
einka-g jaldeyrisreikningum.
„Enginn veit hve há þóknun
er tekin i hinum ýmsu tilvikum.
Henni er bætt á vöruverðiö og
margfaldast i verölagningar-
kerfinu.
Viö hjá „Fæði fyrir alla hf”.
höfum hafnað hvers konar
þóknun erlendis. Viö teljum
hana ólöglega. A ávextina höf-
um viö hins vegar lagt fulla
álagningu. En vegna þess aö viö
tökum ekki þóknun erlendis,
sem bætist á vöruveröið, eru
ávextir okkar 20—30% ódýrari i
útsölu hér, þó viö setjum fulla
álagningu á þessa vörutegund
jafnvel á Otimarkaðinum”,
sagöi Guttormur”.
viöurkennd i kristnum dómi, en
þaö er vist langt siöan). Þegar
Dagblaöiö fór að leita eftir þvi,
hvaða heildsalar islenskir hafi
hótaö Friico vinslitum út af viö-
skiptum við „Fæöi fyrir alla”,
þá vill náttúrlega enginn gang-
ast viö glæpnum. En einn viö-
skiptaaöili hins þýska firma,
Karl og Birgir s.f. segjast „hafa
orðiö fyrir sömu þvingunum i
upphafi sins innflutnings”!
Þroski
og hógvœrð
Ritstjórar Morgunblaðsins
voru á dögunum aö ræöa við for-
stjóra SIS um mikiö veldi og
umsvif Sambandsins. Þeir
töluöu m.a. um „dugmikla ein-
staklinga” sem heföu tak-
mörkuö fjárráö og ættu I „ör-
væntingarfullri baráttu viö
þetta mikla veldi”. Þeir spuröu
hvort SlS-arar hefðu „ef til vill
ekki þroska og hógværö til aö
beita þessu mikla afli i sam-
keppni viö þessa einstakl-
inga?”.
Viö biöum spenntir eftir þvi,
aö þeir Styrmir og Matthias fari
i svipaöa leit aö þroska og hóg-
værö I samskiptum viö þá, sem
trufla siöareglur heildsala. An
er illt gengi.
— áb.
i__________og skorrið