Þjóðviljinn - 18.09.1981, Blaðsíða 9

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 18. september 1981
Föstudagur 18. september 1981 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
„Verkalýðshreyfingin í útnorðri’
á ráðstefnu í Ölfusborgum
Lögþingshúsift i Þórshöfn
Guðrún Helgadóttir: Afstaða
Grænlendinga og Islendinga
skiptir Færeyinga miklu.
„Formfegurð eyjanna hlýtur að hafa þessi áhrif á fegurðarskyn landsmanna.'
//Þeim, sem ekki hefur
áður til Færeyja komið,
verður fljótlega Ijóst,
hversu flest það sem sýnt
er og sagt um þessa þjóð,
er villandi. Margt af því
sem er í frásögur fært, er
fyrst og fremst um gamla
timann, forna þjóðhætti og
sögu Færeyinga, en lítið
sinnt um að segja frá þvi,
að færeyska velferðar-
þjóðfélagið gefur ekkert
eftir öðrum norrænum
þjóðum."
Þetta eru viðhorf Guörúnar
Helgadóttur alþingismanns eftir
stutta heimsókn til Færeyja, en
þangað fóru sex islenskir
alþingismenn i boði færeyska lög-
þingsins og dvöldust þar dagana
10,—13. september sl. I sendi-
nefnd Alþingis voru auk Guörún-
ar, Jón Helgason, Sverrir Her-
mannsson, Salóme Þorkelsdóttir,
Stefán Guðmundsson og Karl
Steinar Guðnason.
„Ég hygg að viö séum öll sam-
mála um, að ferðin hafi tekist
prýðilega i alla staði enda mót-
tökur Færeyinga höföinglegar.
Okkur gafst kostur á að feröast
um landiö, jafnframt þvi sem viö
skoðuðum mannvirki af ýmsu
tagi.”
Áhyggjur vegna EBE
Þjóðviljinn ræddi stuttlega viö
Guðrúnu um feröina og spurði
fyrst hvað henni þætti um stöðu
Færeyinga með tilliti til tengsla
þeirra viö Dani?
— „Eins og kunnugt er, fengu
Færeyingarheimastjórn árið 1948
eftir mikii átök. 1 þjóðaratkvæöa-
greiðslu árið 1946 samþykktu
Færeyingar sambandsslit viö
Dani, en þeir siðarnefndu voru
ekki á þvi að láta færeysku þjóö-
ina ráða. Þeir töldu samþykktina
brjóta i bága við ákvæöi i dönsku
stjórnarskránni, þar sem segir,
að „kóngurinn megi ekki láta af
hendi hluta af danska rikinu án
samþykkis þingsins”. Eftir mikl-
ar deilur um réttarstööu Færey-
inga og aö lokum hótun um
hernaðarlega ihlutun af hálfu
Dana varð niðurstaöan sú, sem
hún er enn, það er heimastjórn en
ekki fullveldi.
Enn eru Færeyingar hluti af
danska rlkinu. Þó að þeir stjórni
sinum málum sjálfir á þinglegan
máta, ráða þeir alls ekki
mikilvægum þáttum færeysks
þjóðlifs. Danir hafa úrslitavald i
innflutningi þeirra og útflutningi,
gjaldeyrismál þeirra eru háð
gjaldeyrisákvörðunum Dana, og
færeyska krónan er algjörlega
undir stjórn danska rikisbankans.
Hækki eða lækki gengi i Dan-
mörku gerist slikt hiö sama sjálf-
krafa i Færeyjum. Allar erlendar
lántökur veröa að berast undir
herraþjóðina og siöast en ekki sist
hafa Færeyingar litil völd i utan-
rikismálum sinum. NATO rekur
tvær loranstöðvar og eina radar-
stöð, sem eru liður i hernaðar-
keðjunni á Norður-Atlantshafs-
svæðinu, skammt fyrir utan
Þórshöfn, en hana annast um 140
Danir. Um þetta hafa Færeyingar
ekkert að segja. Færeyingar hafa
hingað til hafnað þátttöku i Efna-
hagsbandaiagi Evrópu og þeir
binda mikiar vonir við að Græn-
iendingar geri slikt hið sama i
þjóðaratkvæöagreiöslu i febrúar
n.k., en óttast nú mjög að hugar-
farsbreyting sé að veröa þar. Af-
staða Grænlendinga ekki siður en
tslendinga skiptir miklu máli fyr-
ir Færeyinga.”
Laxadeilan
og landsstjórnin
— Þjóöv.: Þið rædduð við fær-
eysku landsstjórnina. Bárust ekki
ágreiningsmál I tal eins og t.d.
áhrif laxveiöa Færeyinga i sjó á
standveiði hérlendis?
— „Viðræður okkar við lands-
stjórnina voru ákaflega opinská-
ar og hreinskilnar. Það var rætt
hispurslaust um laxveiðar Fær-
eyinga, sem námu um 7—800
tonnum á siöasta ári. Ljóst er aö
visindamenn greinir á um, hvort
léleg laxveiði Islendinga upp á
siðkastið eigi rót sina að rekja til
athafna Færeyinga á þessu sviði.
Við héldum i sjálfu sér engu fram
um, hverjir hefðu á réttu að
standa, en niðurstaðan varð sú,
aö halda bæri áfram rannsóknum
og vissulega væru hagsmunir
beggja aðila þeir, að stofninn
væri tryggður. I fyrstu ræddu
menn af hita á fundinum um þjóð-
erni þessa umrædda lax. Færey-
ingar sögðu m.a. að 3000 laxar
hefðu verið rannsakaðir I Færeyj-
um, en einungis 2 fundist með
merki Islenskra rannsóknar-
manna.”
— Þjóöv.: Væntanlega hefur
fleira borið á góma i þessum við-
ræðum. Það hefur stundum verið
um það rætt tam. að verulegur
akkur væri i að auka menningar-
samskipti eyþjóðanna I
N-Atlantshafi.
Margt af þvf sem sagt er af Færeyingum, snýst um gamla timann.’
Menningartengsl og
afvopnun
— „Menningarleg samskipti
voru að sjálfsögðu ofarlega á
baugi. Eg minntist m.a. á hug-
mynd mina um prentskilaskyldu
á frumsömdum islenskum bókum
til Færeyja, en ég hef unnið litið
eitt að hugsanlegu frumvarpi
þess efnis. Þá er átt við, að eintak
af hverri frumsaminni bók sé sent
færeyska landsbókasafninu sem
framlag Islendinga til aukinna
menningartengsla. Einnig minnt-
ist ég á, að báðar þjóðirnar gætu
kennt skólabörnum undirstööuat-
riöi þess að lesa og skilja tungu-
mál hvor annarrar, þar sem mál-
in væru svo skyld. Mikil eining
var um aukin samskipti þessara
tveggja eyrikja.
Loks lagði ég áherslu á það á
fundinum með landsstjórninni, að
Islandi, Færeyjum, og Grænlandi
yröi ekki haldið utan við umræð-
una um kjarnorkuvopnalaus
Noröurlönd. Þá var einnig fjallaö
um ferjumálið, hvalveiöar og
margt fleira. Þetta voru ákaflega
gagnleg samtöl, þó að flokka hér
og þar greini mjög á um mörg
þeirra. 1 fundarlok var forseta
sameinaðs þings og formanni lög-
þingsins falið að ganga frá álykt-
un, sem væntanlega birtist i dag-
blööum.”
— Þjóðv.: Nú hefur Alþýðu-
bandalagið litið til Þjóðveldis-
flokksins I Færeyjum sem skoð-
anabróðurs i flestu tilliti. Ræddir
þú eitthvaö við þá Þjóðveldis-
menn.
Ein kona á lögþinginu
— „Ég átti þess kost að hitta
þingflokk Þjóðveldisflokksins, en
fyrir hann sitja nú sex manns á
þingi. Það var afar fróðlegt að
kynnast viöhorfum þeirra og
áhuga á nánari tengslum viö okk-
ur. Fyrst skal þá frægan telja
góðvin okkar Erlend Patursson,
sem jafnframt er formaöur
flokksins, þá einu konuna á lög-
þinginu Karin Kjölbro og siöan þá
Pétur Reinhart, Finnboga Isak-

sen, Ove Mikkelsen og J. Joen-
sen.
Ekki var verra aö koma til
Kirkjubæjar og njóta gestrisni
þeirra Erlendar og Morid konu
hans á yndislegu heimili þeirra,
og skoða þennan merkilega stað,
sem er einhvernveginn hluti af ís-
landssögunni.”
— Þjóöv.: Hvað fannst þér at-
hyglisverðast að lita með gest-
auganu í Færeyjum i fyrsta sinn?
Jafnvel
NATO-stöðin
smekkleg
— „Eitt hið fyrsta sem vekur
athygli fprðamanns i Færeyjum
er samgöngukerfið. Hver einasti
vegur er bundinn slitlagi og á eyj-
unum eru sex 2—3 kilómetra löng
jarðgöng. Þeir hafa unnið mjög
skipulega að þessum fram-
kvæmdum, enda eiga þeir það
undir samgöngunum, að eyjarnar
haldist i byggö. Og þetta hefur
tekist, þvi að af 18 eyjum eru 17 I
byggð. Mikilvægi þess skilja Fær-
eyingar og mættu sumir islenskra
þingmanna læra þar af.
Annað sem vekur undrun og að-
dáun, er færeysk byggingarlist og
verndun gamalla húsa. Alkunna
er að málaralist stendur með
miklum blóma i Færeyjum og ég
komst aö þeirri niðurstöðu aö
formfegurð eyjanna hljóti aö hafa
þessi áhrif á feguröarskyn lands-
manna. Og eitt er vist að islenskir
ráöamenn ásamt aliri arkitekta-
stéttinni ættu að fara til Færeyja
og sjá hvernig byggja á hús og
halda þeim viö. Jafnvel
NATÖ-stöðin fyrir ofan Þórshöfn
er falleg, byggð i stöllum niöur
eftir hliðinni og þakin grasi, svo
aö hún fellur inn i landslagiö. Þvi
hafa Færeyingar ráðið, en ekki
NATÓ.”
Myndar- og
menningarbragur
— Þjóðv.: Er þessi myndar-
bragur kannski eitt helsta ein-
kennið, sem þér fannst vera á
færeysku þjóðlifi?
— „Við fyrstu sýn og eftir stutta
viðkynningu fer ekki hjá þvi, að
einmitt þetta atriði veröi eftir-
minnilegast. Gestgjafar okkar
vissu eflaust ekki, hversu aum-
ingjaleg við vorum þegar þeir
sýndu okkur hið nýja og glæsilega
útvarpshús i Þórshöfn, tekið i
notkun á 25 ára afmæli færeyska
útvarpsins. Starfsaðstaða þar er
öll eins og best verður á kosið
og harla ólik þvi sem islenskir út-
varpsmenn búa við.
I færeysku deild Fróðskapar-
setursins hittum við forstööu-
manninn Jóhan Hendrik Winther
Poulsen, sem Sverrir Hermanns-
son sagöi réttilega aö talaði feg-
urri islensku en flestir islending-
ar. Hann sýndi okkur orðabókina,
sem unnið er að og safn fær-
eyskra dansa á spólum i
hundraðatali.
Niðri i Þjóðskjalasafninu voru
okkur sýnd færeysk skjöl, sem
Bjarni Vilhjálmsson hafði fundiö
heima og sent safninu. Var
greinilegt að það var mikils met-
ið.
Á veggjum máladeildarinnar
héngu myndir Collingwoods frá
F'æreyjum, sem Kristján Eldjárn
átti frumkvæði um að Færeying-
ar eignuöust. Allt slikt meta þeir
sem vináttu og stuöning, sem þeir
eiga ekki annars staöar en á Is-
landi.
Loks var okkur sýnt náttúru-
gripasafn Þórshafnar og enn
máttu islenskir þingmenn
skammastsin. Margtfleira mætti
nefna, en eitt einkenni er á öllu,
sem Færeyingar gera, það er
hvað þaö er gert myndarlega og
menningarlega.”
— Þjóöv.: Þú vilt þvi halda
fram þeirri skoðun að við eigum
margt aö sækja til Færeyinga?
— „Það kom margsinnis fram i
þessari för, að Færeyingar leggja
áherslu á vináttu og stuöning Is-
lendinga og finnst af okkur margt
hægt að læra. En ég held eftir
þessa fyrstu för til Færeyja að við
eigum ekki siður margt ólært af
Færeyingum.” _ekh
Fjallað um auðllndlr,
lífskjör og menningu
Fulltrúar
grænlenskra og
færeyskra
verkalýðssamtaka
í kynnisför
/,Þaö er okkar skoöun að
svipaðir atvinnuhættir geri
það að verkum að áþekk
viðfangsefni séu hjá
verkafólki á Islandi, í Fær-
eyjum og á Grænlandi.
Þessvegna átti Menningar-
og fræðslusamband Al-
þýðu frumkvæði að þvi að
haldin yrði ráðstefna um
lifskjör, auðlindanýtingu
og félags- og menningar-
mál verkafólks á islandi,
Grænlandi og í Færeyj-
um", sagði Tryggvi Þór
Aðalsteinsson í samtali við
blaðið í gær.
Ráðstefnan stendur næstu viku
i ölfusborgum og ber yfirskrift-
ina: Verkalýðshreyfingin i út-
norðri — auölindir, lifskjör og
menning. A þriðja tug þátttak-
enda veröa á ráðstefnunni. Auk
fulltrúa frá Islandi, Grænlandi og
Færeyjum kemur fólk frá verka-
Tryggvi Þór Aðalsteinsson:
Aþekk viðfangsefni hjá verka-
fólki á islandi, I Færeyjum og á
Grænlandi.
lýðssamtökunum i Danmörku,
Noregi, Álandseyjum og Sviþjóö.
Tryggvi Þór sagði að á ráð-
stefnunni yrðu flutt erindi um efni
eins og auðlindanýtingu á norður-
slóöum, úthafsveiðar og siglingar
og áhrif þeirra á félags- og fjöl-
skyldulif, og fræöslustarf og fé-
lagslif i dreifbýli og sjávarþorp-
um. Þá verður fjallaö um skipu-
lag og starfshætti islensku verka-
lýöshreyfingarinnar, um MFA og
islensk stjórnmál. Ennfremur
sagði Tryggvi Þór að rætt yrði um
samstarf verkalýðssamtakanna á
Grænlandi, Færeyjum og tslandi
á næstu árum. tslensku fyrirles-
ararnir á ráðstefnunni veröa As-
mundur Stefánsson og Sigfinnur
Sigurðsson. Aðrir fyrirlesarar
veröa frá Grænlandi og Færeyj-
um. Ráðstefnustjóri verður Helgi
Guömundsson formaður MFA.
Norræni menningarmálasjóöur-
inn styrkir þetta verkefni, en hér
er um norrænt samstarfsmál aö
ræða á vettvangi fræðslusamtaka
verkalýðshreyfingarinnar, —
ABF i Norden.
A dagskrá ráðstefnunnar eru
ýmiskonar kynningar. Sjávaraf-
uröadeild Sambandsins kynnir Is-
lenskan sjávarútveg og farið
verður i heimsókn i frystihúsið
Meitilinn i Þorlákshöfn. A sér-
stöku tslandskvöldi munu félagar
úr Visnavinum m.a. koma fram.
Einnig verða sérstakar kvölddag-
skrár helgaðar Grænlandi og
Færeyjum, sem þátttakendur frá
þessum löndum hafa undirbúiö.
Þá munu ráöstefnugestir þiggja
boö Svavars Gestssonar félags-
málaráöherra.
I framhaldi af ráðstefnunni
munu þrir Færeyingar og jafn-
margir Grænlendingar dvelja hér
á landi i nokkra daga i boði Al-
þýðusambands tslands og kynna
sér sérstaklega ýmsa þætti
verkalýösmála hérlendis. Meðal
annars munu þeir heimsækja
verkalýðsfélögin i Vestmanna-
eyjum og verkalýðsfélög og sam-
bönd i Reykjaviic.
— ekh
Frá Siglufirði
Á Siglufirði:
Vinna fyrir alla
„Hér á Siglufirði er nóg
vinna fyrir alla, sem vilja
vinna", sagði Guðmundur
Pálsson bæjarritari er
blaðamaður hringdi í hann.
„Þó eru nokkrir á atvinnu-
leysisskrá hérna. Þaö er fólk sem
unnið hefur hjá Siglósild. Það
missti vinnuna út af sölutregöu,
en nú ætla Rússarnir vist aö
kaupa meira”.
Hvernig hafa togararnir fisk-
aö?
„Togararnir hafa fiskað vel.
Það eru gerðir út þrir togarar
héöan eins og stendur og þeir hafa
aflaö fyrir frystihúsin, þannig aö
þar hefur veriö nóg vinna.
Ilafið þið ekki fengið sild?
„Jú, en hún hefur öll verið
fryst. Þó hafa nokkrar trillur
verið með reknet og fengib góða
sild, sem Egilssild hefur tekiö til
vinnslu. Ég held þó að það sé eitt-
hvaö að draga úr síldaraflanum”.
En hvað með loðnu?
„Loönan er ekki komin, við
biöum eftir henni”
Svo hafið þið húsaverksmiðju?
„Já, húsaverksmiðjan Húsein-
ingar gengur vel, enda afar
vönduö framleiðsla hjá þeim,
bæði vönduö vinna og valið efni,
sem notað er”.
Stendur bæjarfélagiö ekki i
neinum stórræðum?
„Það er verið aö malbika hérna
núna þessa dagana i fyrsta skipti.
Við malbikum nú þrjár götur og
svo einnig plön og bilastæði. Mal-
bikið fáum við allt frá Akureyri
alls 2400 tonn”, sagði Guðmundur
að lokum. SvKr.