Þjóðviljinn - 15.04.1982, Side 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 15. aprll 1982.
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Ctgefandi: Otgáfufélag Þjóðviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ólafsson.
Fréttastjóri: Þórunn Siguröardóttir.
L'msjónarmaður sunnudagsblaös: Guðjón Friðriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiðslustjóri: Filip W. Franksson.
Blaðainenn: Auöur Styrkársdó'tir, Helgi Ólafsson
Magnús H. Gislason, Ólaiur Gislason, Óskar Guömundsson,
Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson, Valþór Hlööversson.
iþróttafréttaritari: Viöir Sigurösson.
L'tlil og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guöjón Sveinbjörnsson.
I.jósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Ilandrita- og prófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglvsingar: Hildur Hagnars, Sigriöur H. Sigurbjörnsdóttir.
Skrifstofa: Guörún Guðvaröardóttir, Jóhannes Harðarson.
Afgreiösla: Bára Siguröardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: Sigriöur Kristjánsdóttir, Sæunn óladóttir.
Húsmóöir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Innheimtumenn: Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar
SigUrmundsson.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen
Jónsdóttir.
Utkeyrsla. afgreiösla og auglýsingar: Siöumúla 6,
Reykjavik, simi 81553
Prentun: Blaöaprent hf.
Að sigrast á kreppunni
• Á siðasta ári jókst einkaneysla hér á landi um 5%,
kaupmáttur ráðstöfunartekna á mann jókst um 3%,
en skattbyrði beinna skatta mæld sem hlutfall af tekj-
um greiðsluársins fór minnkandi.
• Þessar upplýsingar og fjölmargar fleiri koma
fram í riti Þjóðhagsstofnunar— úr þjóðarbúskapnum
— framvindan 1981 og horfur 1982, sem stofnunin
sendi f rá sér i gær.
• Við nefnum hér fyrst þessar upplýsingar Þjóð-
hagsstof nunar um vöxt einkaneyslu, aukinn kaupmátt
ráðstöf unartekna og minnkandi skattbyrði, og minn-
um á hve því fer víðs f jarri, að niðurstöður Þjóðhags-
stofnunar staðfesti kórsöng stjórnarandstæðinga um
versnandi lífskjör og skattpíningu.
• l skýrslu Þjóðhagsstof nunar kemur f ram að á síð-
asta ári haf i um 25 miljónir manna verið atvinnulaus-
ar i ríkjum OECD. Að jafnaði haf i atvinnuleysið num-
ið um 7% af mannaf la og talið að á þessu ári muni at-
vinnuleysið enn fara vaxandi í iðnríkjum Vestur-
landa.
• Það væri verðugt verkefni fyrir talsmenn stjórn-
arandstöðunnar á Alþingi og í f jölmiðlum að hef ja nú
leit að þeim ríkjum í veröldinni þar sem atvinnu-
ástandið er ekki lakara en á (slandi, og þar sem kaup-
máttur ráðstöf unartekna, þeirra tekna sem heimilin
halda eftir þegar skattar hafa verið greiddir, jókst á
síðasta ári meira en hér.
• Það er alvarleg efnahagskreppa allt f kringum
okkur, og við spáum þvi að slík leit stjórnarandstöð-
unnar út um heim muni bera harla takmarkaðan
árangur. i þjóðarbúskap okkar islendinga er við
margvislegan vanda að glíma, og mörg verkefni
óleyst, en hjá því fer vart, að sérhver sanngjarn mað-
ur verði að viðurkenna að um flesta þýðingarmestu
þætti hafi hér tekist betur til að undanförnu, en hjá
nær öllum nálægum þjóðum.
• Á síðasta ári varð kaupmáttur ráðstöf unartekna
heimilanna hærri en nokkru sinni fyrr samkvæmt
upplýsingum Þjóðhagsstofnunar. Þær tekjur sem
menn héldu eftir, þegar allir skattar höfðu verið
greiddir, voru að raungildi 67% hærri á hvert nef,
heldur en á síðasta heila ári viðreisnarstjórnarinnar,
einum áratug f yrr.
• Kaupmáttur kauptaxta helstu launastéttanna var
hins vegar á síðasta ári 1% lægri en árið áður, en Þjóð-
hagsstofnun telur þó að kaupmáttur dagvinnutekna
einna sér haf i á síðasta ári hækkað lítið eitt meira en
svaraði verðlagshækkunum, og valdi því yfirborgan-
ir.
• Sé taxtakaupið hjá helstu launastéttunum skoðað
eitt sér án allra yfirborgana og flokkatilfærslna þá
þarf kaupmáttur þess hins vegar að hækka um 10% að
jafnaði til að ná því kaupmáttarstigi, sem best hefur
náðst áður, en það var árið 1974. Það er verkefni í
komandi kjarasamningum að keppa að þessu marki.
• í okkar þjóðarbúskap nú er það m.a. tvennt sem
veldur erfiðleikum og takmarkar sóknarmöguleika
okkartil bættra lífskjara. I skýrslu Þjóðhagsstofnun-
ar kemur fram, að á síðasta ári voru viðskiptakjör
okkar í utanríkisversluninni um 12% lakari en þau
voru á árunum 1977 og 1978, og í þeim efnum hafa þrjú
síðustu ár verið hið lakasta þriggja ára tímabil um
mjög langt skeið. — Samkvæmt upplýsingum Þjóð-
hagsstofnunar þyrftu viðskiptakjörin að batna um yf-
ir 16%, frá því sem þau voru að jafnaði tvö síðustu ár,
til að ná þeim viðskiptakjörum, sem við bjuggum við
að jafnaði é árunum 1973 og 1974. Þjóðhagsstofnun
telur hins vegar, að ekki sé hægt að reikna með nein-
um bata á viðskiptakjörum á því ári sem nú stendur
yf ir, og aðengar líkur séu á verðhækkun sjávarafurða
á erlendum mörkuðum.
• Annað áfall í okkar þjóðarbúskap er hrun loðnu-
stofnsins, en í skýrslu Þjóðhagsstofnunar kemur
f ram að verði loðnuveiði engin á næsta hausti og ann-
ar sjávarafli óbreyttur frá síðasta ári, þá fæli það í
sér um 10% samdrátt í sjávaraf urðaf ramleiðslunni.
• l spá sinni fyrir árið 1982 gerir Þjóðhagsstofnun
hins vegar ráð fyrir að áfall í loðnuveiðum vinnist að
nokkru upp með öðrum veiðiskap og samdráttur í
sjávarafurðaframleiðslunni í heild, verði því ekki
nema 3%. —k.
Bókaflóð
ÍUSA
Bókaútgefendur i Banda-
rikjunum eru fljótir að átta
sig á skoðanastraumum sem
fleyta má bókaflóði á og
græða i leiðinni. í þessum
mánuði einum koma út i
Bandarikjunum að minnsta
kosti átta bækur hjá stórum
forlögum, sem fjalla um
hættuna á gjöreyðingu af
völdum kjarnorkustriðs. A
fyrstu sex mánuðum ársins
er gert ráð fyrir að amk. 24
bókatitlar hafi komið út þar
vestra sem fjalla um þetta
efni. Og bókarheitin verða
allt frá „Lokaplágan” til
,,Að iifa af komandi atóm-
stríð: Hvað ber að gera?”
Útrýming
Tvær bækur hafa hlotið
mest opinbert umtal fyrir-
fram. Alfred A. Knopf gefur
út bók Jonathan Schell örlög
jarðar.Hún birtist fyrst sem
greinaflokkur i The New
Yorker i febrúar, og hefur
verið unnið að útgáfu hennar
á methraða, en útgáfudagur-
inn er 26. þessa mánaðar.
Greinarnar og hin væntan-
lega bók hafa vakið miklar
deilur. 1 fyrsta hluta hennar
reynir Schell að gefa eins
sannferðuga lýsingu og
kleyft er að gera á sovéskri^
atómvopnaárás á Bandarik-”
in. t öðrum kaflanum veltir
hann fyrir sér siðfræðilegum
og heimspekilegum hliðum á
hugsanlegri útrýmingu
mannkyns, sem hann telur
að sé sennileg afleiðing
atómstriðs. I þriðja kaflan-
um greinir hann frá fæling-
arkenningum og kemst að
þeirri niðurstöðu að um ör-
yggi sé ekki að ræða nema
með allsherjarafvopnun og
heimsrikisstjórn.
Dýr tilraun
önnur bók sem hvað mesta
athygli hefur vakið er Kjarn-
orkustriðið: Hvað getur þú
haft upp úr þvi? Einn af höf-
undum hennar Roger Mo-
lander segir að hún sé nauð-
synleg lesning fyrir þá sem
hyggjast lesa bók Schells.
Bók Ground Zero hreyfing-
arinnar er sögð hressilega
skrifuð og aðgengilega eins
og titillinn bendir til.
Þar er sagt frá gerð atóm-
sprengja, sögu vopnakapp-
hlaupsins, herfræðikenning-
um, banni við útbreiðslu
kjarnorkuvopna o.s.frv.
Grundvallarrit fyrir grasrót-
, arhreyfinguna hefur þessi
bók verið kölluð. Gagnrýn-
endur segja að þessar bækur
séu „sjó-bisness”, en ekki
visindi, og ályktanir margar
hæpnar. En hvað sem þvi lið-
ur verða jafnvel hinir grand-
vörustu visindamenn að við-
urkenna að hvorki þeir né
aðrirvita i raun hvað gerist,
ef til atómstriðs dregur.
Þessvegna hefur Jonathan'
Schell mikið til sins mals er
hann segir: „Við búum ekki
á tveimur jörðum, annarri til
þess að sprengja upp i til-
raunaskyni, og hinni til þess
að lifa á.” Sú eina tilraun
sem getur afsannað kenn-
ingu Schells um útrýmingu
mannkyns er tilraun sem við
höfum ekki efni á, er niður-
staða Newsweek 12. april.
klippt
Sker í hjartaö
Hvarvetna i iðnríkjum Vest-
urlanda er atvinnuleysi um
þessar mundir sist minna ef
ekki meira en i heimskreppunni
miklu. 1 Bandarikjunum er
rúmlega 9% vinnufærra manna
atvinnulaus, eða 9.9 miljónir af
110 miljónum manna á vinnu-
markaöi. „Ekkertsker mig eins
I hjartaö og hinir atvinnu-
lausu”,segir Reagan forseti en
ekki er hann tilbúinn að slita úr
sér hjartað þeirra vegna heldur
visar þeim á að vona uppá betra
i efnahagslifinu.
Ekki er ástandið skárra i rikj-
um Efnahagsbandalagsins niu.
Þar eru 10.7 miljónir manna at-
að atvinnuleysið sé það gjald
sem greiða verði fyrir heilbrigt
efnahagslif.” 1 samræmi við
það berast fréttir um það frá
Bandarikjunum og Bretlandi að
verkafólk I stórfyrirtækjum
gangist inn á beinar launalækk-
anir eða afnám verðbóta á laun
gegn atvinnutryggingu.
Fleiri hópar
Hið nýja i þróuninni er eink-
um tvennt. I fyrsta lagi er ekki
um að ræða timabundnar sveifl-
ur i atvinnustigi heldur viðvar-
andi þróun, sem er afleiðing að-
haldsstefnu i efnahagsmálum
og nýrrar tækni. 1 öðru lagi leið-
ir atvinnuleysið ekki sjálfkrafa
tii félagslegs óróa eða örbirgðar
m.a. vegna atvinnuleysisbóta.
Þó telja margir að ástandið sé
að komast á mörk hins þolan-
NO HELP WANTED
vinnulausir, eða 9.7% vinnu-
færra. I töflu sem vikuritið
Newsweek birtir 5. april kemur
fram að atvinnuleysi hefur vax-
ið hröðum skrefum og er yfir-
leitt 2-3% meira á fyrsta árs-
fjórðungi 1982 en á sama árs-
fjórðungi 1981: 12.5% i Bret-
landi,6.9% i Vestur-Þýskalandi,
9% I Frakklandi 10% á ítaliu,
11.9% i Belgiu og 10.6% i Hol-
landi. Þessar tölur segja þó ekki
alla sögu.
Unga fólkið
illa úti
Atvinnuleysinu er misskipt
eftirsvæðum, og þjóðfélagshóp-
ar verða misjafnlega fyrir barð-
inu á þessum vágesti. 30%
launafólks undir 25 ára eru á at-
vinnuleysisskrá i Bretlandi, og
atvinnuleysi meðal æskulýðs i
Frakklandi er nærri 50% og á
Italiu 75%. t Bandarikjunum
eru unglingar 21.9% atvinnu-
lausra. Atvinnumiðlanir i ýms-
um Evrópurikjum hafa helst
gripið til þess ráðs að visa
mönnum milli landshluta, en nú
er atvinnuleysið orðið svo al-
mennt og útbreitt að það stoðar
litt. Og sifellt lengist sá timi
sem hver og einn er atvinnu-
laus, þriðjungur verkamanna i
Bretlandi, það er að segja ein
miljón af rúmlega þremur, hef-
ur verið atvinnulaus meira en
ár og i Frakklandi eru verka-
menn án atvinnu að meðaltali 9
mánuði á ári.
Heilbrigöisgjald?
Einn forystumanna nýja
krataflokksins i Bretlandi,
Shirley Williams, sagði nýver-
ið: „ihaldsmönnum I Bretlandi
hefur tekist furðanlcga að koma
til skila þeim boðskap sinum
lega og viðráðanlega. I þriðja
lagi mætti nefna að atvinnuleys-
ið bitnar á fleiri hópum en áður,
ekki fyrst og fremst á verka-
fólki, eins og á fyrri kreppu- og
samdráttartimum, heldur ekki
siður á fólki i skrifstofu- og
þjónustustörfum.
Stytting
vinnuviku
Hvað er til ráða? Hin alþjóð-
lega verkalýðshreyfing hefur
bent á ýmsar leiðir til þess að
skapa ný störf. Og i Frakklandi
hefur þegar verið tekin ákvörð-
un um að stytta vinnuvikuna úr
40 stundum i 39, sem áfanga að
þvi marki að hún verði 35 stund-
ir 1985. Jafnframt hefur eftir-
launaaldur verið lækkaður úr 65
i 60, bætt við fimmtu sumarleyf-
isvikunni og hámark leyfðrar
yfirvinnu verið lækkað.
A Norðurlöndum er þegar far-
ið að ræða styttingu vinnutim-
ans, og mun danska alþýðusam-
bandið setja þá kröfu á oddinn i
næstu samningum. I Sviþjóö
hefur bandalag opinberra
starfsmanna viðrað svipaðar
hugmyndir um dreifingu vinn-
unnar á fleiri hendur sem neyð-
arúrræði, en sænska alþýðu-
sambandið er aftur á móti
þeirrar skoðunar að slikt megi
ekki gera með launalækkun.
Skapa verði forsendur i efna-
hagslifinu fyrir 35 stunda vinnu-
viku án launaskerðingar.
Hvað sem þessu liður þá eru
það hin mismunandi viðbrögð
við hinni alþjóðlegu kreppu sem
eru hvað forvitnilegust fyrir
okkur íslendinga. Engum blöð-
um er um þaö að fletta að fyrr
eða siðar munu angar hennar
teygja sig hingað.
— ekh
«9 shorML