Þjóðviljinn - 29.04.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 29. april 1982
Upprunl og
menning
Græn-
lendinga
Grænlenska þjóöin og
grænlenskt samfélag verBur til
umræöu I Norræna húsinu i kvöld
kl. 20.30.
Þaö er Haraldur ólafsson
lektor, sem flytur þetta erindi og
ætlar hann aö rekja uppruna
Grænlendinga og hina sérstæðu
menningu þeirra og tengsl þeirra
viö aðra frumbyggja N-Ameriku.
Þá kemur Benedikta Þor-
steinsson og kennir nokkur orö i
grænlensku.
Sparisjóður
Reykjavíkur og
nágrennis 50 ára:
Samkeppni
um
iðnhönnun
Sparisjóöur Reykjavikurog
nágrennis hefur ákveöiö I tilefni
hálfrar aldar af mælis sins aö efna
til samkeppni um iönhönnun og
vöruþróun. Meö þvi móti hyggst
sjóöurinn minnast frumkvæöis
stofnenda sinna, sem flestir voru
úr Iönaöarmannafélagi Reykja-
víkur og höföu iönaö aö aöalat-
vinnu.
Forsvarsmenn Sparisjóösins
kváöust meö samkeppni þessari
vilja hvetja til aukinnar áherslu á
mikilvægi iönhönnunar og
vöruþróunar i framleiöslu og sölu
iðnaðarvara. Þessari samkeppni
er ætlaö að ná til hvers konar
iönaöarvara sem fullnægja
nokkrum skilyrðum.
Að skilafresti liönum mun dóm-
nefnd, sem m.a. á sæti I danski
hönnuöurinn Jakob Jensen sem
kunnur er fyrir hönnun sina á
Bang & Olufsen hljómflutnings-
tækjum, verðlauna þrjár tillögur
sem skara fram úr. Verðlaunin
eru: 1. verðlaun kr. 50.000,-, 2.
verölaun kr. 25.000,- 3. verðlaun
kr. 10.000.-
Þeim aöilum sem standa að
verðlaunatillögunum verður enn-
fremur gefinn kostur á fjárhags-
legri aöstoö i formi ldna eða
styrkja til frekari undirbúnings
framleiöslu vara þeirra sem til-
lögur voru gerðar um.
Höfundar skili tillögum i formi
teikninga eöa módels til spari-
sjóösins fyrir 15. október. en
nánari upplýsingar um sam-
keppnina veitir Sigurður Þor-
steinsson hjá Sparisjóði
Reykjavikur og nágrennis.
Kennsla í
fjölmiðlun
í kvöld
Samtök áhugamanna um fjöl-
miðlarannsóknir veröa meö fund
i Ásmundarsal i kvöld kl. 20.00
Guðbjartur Gunnarsson segir
frá reynslu sinni af kennslu i fjöl-
miðlun viö Fjölbrautaskóla
Suðurnesja og í Flensborg. Fjöl-
miölun hefur ekki veriö kennd á
þessu skólastigi fyrr. Fundurinn
er jafnframt aöalfundur sam-
takanna.
Eru íslendingar
hlunnfarnir?
Hvert fara þeir peningar, sem vid greidum fyrir raforku?
Þegar þetta er skrifað hafa
menn nýlega fengiö i hendur
reikninga frá Rafmagnsveitum
rikisins. Allir viöskiptamenn
þessa fyrirtækis kvarta undan
þvi aö á reikningunum séu tölur
næsta háar og er þaö aö vonum.
Hingaö til hefur veröbólgunni
einni veriö um kennten máliö er
ekki svo einfalt.
A sjöunda áratugnum urðu
haröar deilur milli fylgjenda og
andstæðinga samningsins viö
Alusuisse um rekstur álverk-
smiöju á tslandi. Deilur þessar
hafa nú blossað upp að nýju.
Helstu rök andstæöinga
samningsins voru:
a. Fyrirtækið lautekki islenskri
lögsögu og Alþingi gat i engu
breytt þvi sem samiö var um.
b. Ekkert ákvæði var i
samningnum um mengunar-
varnir.
c. Eignarhald verksmiðjunnar
ætti að vera i höndum Is-
lendinga.
d. Fyrirtækið er ekki skattlagt
samkvæmt islenskum lögum
sem er óeölilegt þó svo þaö sé
i' eigu UUendinga.
e. Verölagning raforkunnar var
harölega gagnrýnd.
Meginrök formælenda
samningsins voru hins vegar
þessi:
a. Verksmiðjan átti að tryggja
stööugleika i gjaldeyristekj-
um þjóðarinnar.
b. Almenningurá Islandi áttiaö
fá raforku á miklu lægra
veröi en ella.
c. Skatttekjur rikisins áttu að
aukast stórlega.
d. Fyrirtæki sem ynnu úr fram-
leiöslu álversins áttu aö
spretta upp.
Þetta var sagt fyrir 12-15 ár-
um siöan; en hvernig er staöan
nú?
Þeir sem standa i því að rétt-
læta samninginn halda þvi fram
aögjaldeyristekjurnar af álver-
inuséu um 15% af heildargjald-
eyristekjum þjóðarinnar. En
þeir gleyma alltaf aö segja frá
þvi i ræöum sinum (hvernig
sem á þvi stendur) að inn-
flutningur til álversins er um
8% af öllum innflutningi til
landsins. Auk þess flytur Isal út
gjaldeyri sem þaö greiöir
móöurfyrirtækinu, Aiusuisse,
fyrirýmsa þjónustu vexti og af-
skriftir.
Raunverulegar gjaldeyris-
tekjur af álverinu eru þær sem
viö fáum fyrir raforku, laun
starfsmanna, framleiöslugjald
og hafnargjöld. Þessar tekjur
eru þó ekki meiri en um 3% af
öllum g jaldeyristek jum
tslendinga. Megum við ekki
vera sælir og ánægðir með
þennan gróða?
Þá er eftir aö telja þann fjár-
magnskostnaö sem landsmerm
hafa oröiö aö bera af þeim orku-
mannvirkjum sem þurfti til aö
hægt væri að selja álverinu raf-
orku á gjafverði. Af þessu sést
aö engar teljandi gjaldeyris-
tekjur hafa orðiö af fyrirtækinu
og það er langt frá þvi aö þær
hrökkvi fyrir einni Búrfells-
virkjun.
Alsamningurinn gildir fram á
næstuöldeða til ársins 2014 með
litlum sveigjanleika. Sam-
kvæmt honum var orkuverðiö
viö þaö miðað (1970) aö 1000
gwst. af rafmagni jafngiltu 120
þús.tonnum af gasoliu. En I dag
fást ekki 120 þús. tonn heldur
aöeins 20 þús.
Af þessum tölum sést aö ál-
veriö greiðir ekki nema brot af
þvi orkuverði sem um var sam-
iö í upphafi og almennt gerist i
heiminum í dag.
Islendingar standa ákaflega
illa aö vigi i þessum efnum
gagnvart Alusuisse því þeir
skrifuöu upp á samning á sinum
tima sem veitir ekki minnstu
möguleika til endurskoðunar
fyrr en árið 1994.
A siðasta ári var orkufram-
leiðsla Landsvirkjunar 2600
gwst. Alveriö fékk 50% eöa 1300
gwst. og greiddi fyrir 58,2
MILLJ. króna en almennings-
veitur fengu 40% orkunnar á
197,5 MILLJ.
Ef allir sætu viö sama borö
hefðu útlendingarnir átt aö
greiöa 250 MILLJ. en ekki 58,2
MILLJ.
Alveriö greiöir I dag 6-7 aura
fyrir hverja kwst. en fram-
leiðsluverðiö er um 20 aurar.
Hvað skyldum viö borga? AÐ-
EINS 33 aura á hverja kwst til
aðhalda á okkur hita og 75 aura
á kwst til aö sjóöa okkur kartöfl-
ur (ofan á þaö bætist svo verð-
jöfnunargjaldiö og söluskatt-
urinn).
íslensk stjórnvöld telja það
eðlilegt aðorkuverð til álversins
þrefaldist þannig að þaö nái
framleiöslukostnaöi. Hvað
skyldi sú hækkun þýöa fyrir
hinn almenna notanda?
Efálveriö greiddi 174,6 millj. I
stað 58,2 millj. fyrir orkuna sem
það fær heföi verið hægt að
lækka veröiö til almennings-
veitna um 116,4 millj. eða úr
197,5 millj. i 81,1 millj. Þetta
þýöir i raun aö af hverjum 1000
KR. sem viö borgum til Rarik
fara um 600 KR. til aö GREIÐ A
NIÐUR ORKUNA TIL AL-
VERSINS. (Hér er eingöngu átt
viö heildsöluverðiö. Notandi
greiöir i viöbót veröjöfnunar-
gjald og söluskatt).
Miöaö viö aö Rarik hafi keypt
um 500 gwst. af Landsvirkjun og
greitt fyrir um 95 millj. króna
árið 1981 og ef tekið er tillit til
verðlagsþróunar þá kemur þaö I
ljós aö hver og einn einasti
þeirra 45.000 ibúa á orkuveitu-
svæði Rarik borgar nú tæpar
5.00 kr. á dag i beinar niður-
greiðslur til álversins. A einu
ári eru þetta 1.800 kr. eða 9.000
kr. á hverja 5manna f jölskyldu.
Ibúar á Hellu greiöa þvi á ári
hverjuum950 þús. kr. sem fara
I þaö að halda raforkuveröi til
álversins fyrir neðan öll vel-
sæmismörk og væru þeir
peningar betur komnir annars
staöar.
Samanburöur við önnur lönd
sýnir svo ekki veröur um villst
hversu mikið smánarverð það
er sem Alusuisse greiðir fyrir
raforku hér.
Fyrirtæki hliðstæð Isal i
Noregi greiöa hvergi undir 20
aurum isl. fyrirhverja kwst. og
I U.S.A. er verðið að jafnaði 5
sinnum hærra en hér. Við þurf-
um aö leita til vanþróuðustu
rikja Afriku til að finna orku-
verð til auðhringa sem er svipað
þvi veröi er hér fæst.
Um þennan samning
Islendinga við Alusuisse sagöi
alþingismaöur nokkur i ræðu á
Alþingi þann 4. desember 1980:
„Þaðferþviekki á milli mála
að við höfum haft af þessu hið
mesta gagn og fyllsta ástæöa er
til þess aö halda áfram á sömu
braut”.
Erum viö sem borgum brús-
ann á sama máli?
Guöm undu r A Ibertsson,
Hellu.
ÁöurbirtlSuöra.
Greitt af heildar-
söluverði orkunnar
Keypt af