Þjóðviljinn - 02.10.1982, Qupperneq 4

4 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 2.-3. október 1982
stjórnmál á sunnudegi Kjartan
Ólafsson skrifar
KREPPAN OG KAUPIÐ
meira en verðið á okkar útflutn-
ingsvörum á þessum fjórum árum.
Viðskiptakjörin telur Þjóðhags-
stofnun þannig verða 13-14% lak-
ari í ár heldur en þau voru á árun-
um 1977 og 1978, og hafa þau
reyndar verið niður undir botni allt
frá árinu 1979.
Við íslendingar höfum stundum
getað bætt okkur upp léleg við-
skiptakjör með vaxandi afla. í
annan tíma hafa hagstæð viðskipta-
kjör orðið til þess að auðvelda okk-
ur að þola afleiðingar minnkandi
afla.
Það sem gcrir málin svo erfið við-
fangs nú er það, að saman fer veru-
leg aflaminnkun á þessu ári og lak-
ari viðskiptakjör fjögur ár í röð
hcldur en við höfum áður búið við
um langan tíma.
álíka og
1976
Og það er af þessum ástæðum,
sem þjóðartekjur okkar íslendinga
verða í ár minni á hvern íbúa í
landinu heldur en þær hafa verið
um langan tíma. Samkvæmt spá
Þjóðhagsstofnunar verða þjóðar-
tekjurnar á mann minni í ár heldur
en 1981, 1980, 1979, 1978 og líka
minni heldur en 1977. Sé litið aftur
í tímann þá er það fyrst 1976, sem
við sjáum aðeins lægri þjóðartekj-
ur heldur en nú.
Svona alvarlegt er málið. Upp-
hrópanir í sjónvarpinu eða Morg-
unblaðinu um engan aflabrest og
sök ríkisstjórnarinnar geta engu
breytt um þessa dökku mynd. Og
þótt menn ætlist til mikils af Gunn-
ari Thoroddsen og samráðherrum
hans, þá eru þeir ekki almáttugir.
Þeir ráða t.d. hvorki fiskigöngum í
hafinu né vöruverði á
heimsmarkaði.
Við sögðum áðan, að þjóðar-
tekjur á mann á þessu ári væru tald
ar verða minni en 1977 og litlu
meiri en 1976.
En hvernig skyldi þá kaupmætti
launa ög tekna vera háttað annars
vegar á árinu 1976 og hins vegar á
árinu 1982. Skoðum það dæmi í
leiðinni.
Kaupmáttur
launa og tekna
samt mun
meiri nú
í skýrslu Þjóðhagsstofnunar frá
17. september s.l. segir: - „Þær
áætlanir, sem nú má gera um hækk-
un framfærsluvísitölu og verðbætur
á laun í lok ársins, benda til að
kaupmáttur taxtakaups verði að
meðaltali á árinu svipaður og í
fyrra.“ Samkvæmt tölum Þjóð-
hagsstofnunar, sem byggðar eru á
upplýsingum Kjararannsóknar-
nefndar þá var kaupmáttur taxta-
kaups launafólks á síðasta ári 12-
13% meiri að jafnaði heldur en ár-
ið 1976 og ætti samkvæmt þessu að
verða svipaður í ár og í fyrra.
En taxtakaupið segir ekki alla
söguna. Lítunr því einnig á kaup-
mátt ráðstöfunartekna á mann,
þeirra tekna sem heimilin halda
eftir þegar allir skattar hafa verið
greiddir. Samkvæmt upplýsingum
Þjóðhagsstofnunar, þá hafði
kaupmáttur ráðstöfunarteknanna
aukist á síðasta ári um 27% frá
1976. Og í nýjustu skýrslu Þjóð-
hagsstofnunar frá 17. september
s.l. segir, að í ár gæti kaupmáttur
ráðstöfunarteknanna e.t.v. dregist
saman um svo sem 1%, en tekið
Þjóðartekjur á
mann nú
„Óvænt uppgötvun - enginn
aflabrestur" var fyrirsögnin á for-
ystugrein Morgunblaðsins á
fimmtudaginn nú í vikunni.
Máli sínu til stuðnings vitnar
Morgunblaðið í þessum efnum í
fréttaflutning íslenskra sjónvarps-
ins fyrr í vikunni þess efnis, að
botnfiskafli verði á þessu ári með
mesta móti, og telur blaðið þá
komna sönnun fyrir því, að allur
vandi í þjóðarbúskap okkar íslend-
inga sé bara heimatilbúinn hjá
ríkisstjórninni.
Lítum nánar á þetta:
Mun
minni afli
Á fyrstu átta mánuðum þessa árs
var þorskafli íslenska togaraflotans
23% minni en á sama tíma í fyrra
og þorskafli bátaflotans um 18%
minni. Á móti minnkandi þorsk-
afla hefur komið lítið eitt meiri afli
af öðrum en mun verðminni botn-
fiskum og reiknað er með nær eng-
um ioðnuafla á þessu ári.
í þeirri áætlun, sem Þjóðhags-
stofnun sendi frá sér nú í septem-
bermánuði er gert ráð fyrir 16%
samdrætti í framleiðslu sjávaraf-
urða á þessu ári miðað við fast
verðlag, og er þó í áætlun Þjóð-
hagsstofnunar reiknáð með
nokkru meiri botnfiskafla á síðustu
fjórum mánuðum þessa árs heldur,
en um var að ræða á sama tírna í
fyrra.
Menn geta út af fyrir sig deilt um
það, hvort kalla eigi þetta aflabrest
eða ekki - nafngiftin er ekki aðal
atriði og víst gæti dæmið verið enn
verra - en alvarlegt áfall hlýtur
aflaminnkunin að teljast, ein út af
fyrir sig hvernig sem málið er
skqðað.
Á sjónvarpsskerminum voru
okkur í vikunni fluttar þær gleði-
fréttir, að botnfiskaflinn yrði í ár sá
næst mesti í íslandssögunni. Slík
fullyrðing segir ákaflega takmark-
aða sögu, nema hún sé skoðuð í
samhengi við aðrar hliðar málsins,
sem ekki voru nefndar í þessum
Morgunblaðsfréttatíma sjónvarps-
ins.
Eins og áður sagði þá er stað-
reyndin sú, að þótt reiknað sé með
nokkurri aflaaukningu á síðasta
þriðjungi ársins, þá verður hér
samt 16% samdráttur í sjávaraf-
urðaframleiðslunni á þessu ári,
mælt á föstu verðlagi.
Þetta þýðir ekki aðeins minni
framlciðslu heldur en 1981, hcldur
líka minni framleiðslu heldur en
bæði 1980 og 1979.
Hins vegar gerir Þjóðhagsstofn-
un ráð fyrir, að sjávarafurðafram-
leiðslan verði í ár lítið eitt meiri en
hún var árið 1978 og er þá miðað
við fast verðlag.
Viðskipta-
kjörin líka
á botni
Meðan miðað er við fast verðlag
hefur dæmið hins vegar ekki verið
reiknað nema til hálfs. Þótt fram-
leiðslumagnið verði nú álíka mikið
og fyrir fjórum árum - mælt á föstu
verðlagi -, þá verður kaupmáttur
þess gjaldeyris, sem við fáum fyrir
framleiðsluna samt sem áður mun
minni heldur en hann var árið
1978. Ástæða þessa er sú að síðan
1978 hafa viðskiptakjörin í okkar
utanríkisviðskiptum versnað stór-
lega og til að afla sama verðmætis í
gjaldeyri sem þá, hefðum við því
þurft mun meiri sjávarafla. - Verð-
ið á þeim vörum, sem við flytjum
inn til landsins hefur hækkað um
Framleiðsluverðmæti
Þjóðartekjur á mann