Þjóðviljinn - 10.11.1982, Blaðsíða 5

Miðvikudagur lO.nóveniber 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 5
Sextugur í dag
Uimsteinn Stefánsson
Unnsteinn Stefánsson, prófessor
í haffræði við Háskóla Islands, á
afmæli í dag. Erindi mínu í orði kýs
ég að koma hér á framfæri vegna
þess að ótrygg er að ég mæti mann-
inum sjálfum í dag.
Farist hefur fyrir í rúmlega fjöru-
tíu ár, að ég skilaði bók sem Unn-
steinn á í mínum fórum. Þetta er
svokölluð stílabók með frönskum
stílum. Stíla þessa skrifaði Unn-
steinn sér til dundurs við lestur,
utanskóla, undir stúdentspróf,
austur á fjörðum veturinn 1941'-
42. Ég fékk þessar stíla lánaða og
þeir réðu án efa miklu um að mitt
utanskólanám í frönsku dugði til að
kveðja menntaskóla á sinni tíð.
Annars þykir mér ekki gott að sjá
af þessari bók því að í hvert sinn, er
hana hefur borið fyrir augu á
liðinni tíð, hefur hún valdið ánægju
og aðdáun líkt og hugþekkt lista-
verk. Skriftin og skipulegur frá-
gangur með beygingum óskiljan-
legra orða er þannig að kennarinn
hefði naumast dirfst að spilla
nokkru með leiðréttingum, þótt
ólíklegt tilefni hefði gefist. Þetta er
eina bókin þessarar gerðar, sem ég
hef varðveitt frá skólaárum.
Sagt var að það hefði dregist um
Hafréttarsáttmálinn er í hættu.
Þetta var niðurstaða hafréttarsér-
fræðinga á fundi sem Friðþjófs
Nansens stofnunin gekkst fyrir ný-
verið. Aðalræðu fundarins hélt
bandaríski prófessorinn og hafrétt-
arfræðingurinn Edward L. Miles,
en einnig fluttu þeir erindi Jens
Evensen ambassador og Carl
Fleischer prófessor.
Allir höfðu þessir sérfræðingar
miklar áhyggjur af því hvernig væri
fjörutíu ár, að ég skilaði bókinni
sem dugði mér svo vel. En það var
ekki aðeins þessi bók sem ég hafði
gott af við upphaf kynna við þenn-
an mann. Flestu því, er ég hafði út
úr honum, mun ég aldrei skila eða
launa sem vert er, þannig var það
og verður. Hvorugur okkar mun
kjósa að þetta sé nú upptalið, en
ekki man ég eftir neinu, í nær hálfr-
ar aldar samferð, sem mér þykir
ekki gott að minnast. Hvort sem
upp kemur næturferð á sveitaball á
opnum báti, þar sem þungur sjór
fyrir iðuskerjum austfjarða krydd-
aði feröamátann og „blessuð þok-
an“ faðmaði ágústnóttina við
svarrandi sjó á grunni - eða farið
var í hungurgöngu um Svínadal og
Eskifjarðarheiði með tólf stunda
gamalt límonaði og maríukex í
maganum. Á slíkum ferðum var
vissulega betra að hafa numið sín
fræði hjá Þórði á Einarsstöðum og
Einari á Ekru. Á þeim fræðum og
lærdómi kunni ég nokkur skil. I
hinu skildi ég aldrei, hvernig af-
mælisbarnið gat aflað sér þeirrar
speki sem dugði til að kenna mér
fjórða bekkjar stærðfra'ði svo að
falli var forðað.
Allt þetta vil ég nú þakka. En ef
komið í því samkomulagi sem áður
hafði náðst um hafréttarmál, þar til
Reagan-stjórnin í Bandaríkjunum
snerist gegn sáttmálanum og því
samkomulagi sem embættismenn á
vegum Bandaríkjastjórnar höfðu
staðið að.
Miles prófessor lýsti sig andvíg-
an þessari breyttu stefnu Banda-
ríkjastjórnar í hafréttarmálum og
taldi að hún gæti spillt fyrir sam-
vinnu á milli ríkja, einnig á öðrum
til vill gefur bókin umrædda ofur-
litla hugmynd um, hvers vegna sá
árangur hefur orðið, sem raun
sannar, í störfum Unnsteins Stef-
ánssonar til þessa dags. Árangur
sem, ekki aðeins vinir og vísinda-
menn, heldur alþjóð og þjóðir
þekkja og munu njóta langar
stundir. Ætla ég að óþarft sé að
finna þessum fullyrðingum frekari
stoð, eða svo taldi vinur minn,
Arnór Hannibalsson, þá hann var
túlkur rússneskra á fjölþjóðafundi
vísindamanna eftir leiðangur í
norðurhöfum. Það er vandvirknin,
atorkan, einbeitnin og alúðin í
starfi, að ógleymdum sjálfsaga,
sem hér hefur fært verðugan árang-
ur.
Reyndar getur það verið næstum
þreytandi ver.julegum manni að
vera vitni að svona framferði og
ágæti. Einstaka manni er þó slíkt
gefið að jafnvel mestu slóðar geta
unnt viðkomandi sannmælis og
geta glaðst með slíkum félaga að
unnu verki. Sérstaklega ef hann
kann nú líka að spila lomber og
kasínu og getur deilt djarflega um
dægurmál að fengnu morgunbaði í
ísköldu Markarfljóti uppvið Hung-
urfit. Já, jafnvel skipt um skoðun
sviðum. Ræðumenn vorusammála
um að meirihluti þeirra þjóða sem
staðið hafa að gerð hafréttarsátt-
málans frá því á fundinum í Carac-
as 1974 myndu standa að því að
staðfesta hann á desemberfundin-
um í New York. Meðal þessara
ríkja væru öll ríki Vestur-Évrópu,
nema Vestur-Þýskaland og Bret-
land, sem myndu standa með
Bandaríkjamönnum ef þau að 1
endingu neituðu undirskrift. Hins- ,
og mælt sér þvert um geð ef viðmæl-
andi skyldi taka upp á því að verða
sammála. Þetta gildir þó ekki um
konuna hans, hana Guðrúnu, enda
á hún það naumast skilið eða hefur
til bess unnið, af honum eða nokkr-
um öðrum, að henni sé andmælt.
Bókin umrædda með frönskunni
fögru verður afhent eiganda til
framtíðarheilla í dag ásamt bestu
óskum til allrar fjölskyldunnar að
Hrauntungu 19. Jafnframt þakka
ég fyrir það sem af er, tengt voninni
um miklu lengri dagleið í byggð og
á fjöllum.
Slíkir troða harðspora hæst.
vegar lægi það nú á hreinu, að So-
vétríkin ásamt öðrum Austur-
Evrópuríkjum myndu standa að
sáttmálanum. Með undirskrift sátt-
málans væri stefnt að heildarlausn
þessara mála, en ýmsar hættur
væru hinsvegar í því fólgnar, ef
nokkur ríki tækju sig útúr og teldu
sigekki bundin afsamþykkt meiri-
hlutans. „Þetta er hættuleg ein-
angrunarstefna," sagði Jens Even-
sen ambassador á fundinumJ.E.K.
Borgarafundur
um umferðar-
slysin
„Getum við dregið úr tíðni um-
ferðarslysa? Hvar kreppir skórinn
í þessum málum?“ - Þannig spyrja
JC félagar í Brciðholti, en á morg-
un, flmmtudag, efna þeir til al-
menns borgarafundar um umferð-
armálin að Hótel Sögu, Súlnasal kl.
20.00.
Frummælendur á fundinum
verða Baldvin Ottosson formaður
Landssambands klúbbanna Ör-
uggur akstur, Rögnvaldur Har-
aldsson fulltrúi, Óskar Ólason yfir-
lögregluþjónn og Óli H. Þórðarson
framkvæmdastjóri Umferðarráðs.
Þingmönnum Reykjavíkur,
borgarfulltrúum og forystu-
mönnum í umferðarmálum er sér-
staklega boðið á fundinn.
Öryggis-
trúnaðarmenn
hjá SÍS
í Sambandsfréttum er frá því
skýrt að nýlokið sé kosningu og
skipun öryggisnefnda og öryggis-
trúnaðarmanna á hinum ýmsu
vinnustöðum Sambandsins í
Reykjavík. Er það gert samkvæmt
nýlega settum lögum um aðbúnað,
hollustuhætti og öryggi á vinnu-
stöðum.
Af hálfu starfsmanna sá Starfs-
mannafélag Sambandsins um
kosningu í öryggisnefndir á fjöl-
mennari vinnustöðunum og örygg-
istrúnaðarmanna á hinum fámenn-
ari. Sambandið skipaði síðan jafn-
marga fulltrúa sína til starfa með
þessum kjörnu fulltrúum. Samtals
eru það 34 menn sem hafa þannig
tekið við þessum störfum á 12
vinnustöðum Sambandsins í
Reykjavík.
- mhg.
Pétur Þorsteinsson.
Hafréttarsáttmálinn í hættu
„Það þekkist, að foreldrar safni
auglýsingum á myndband fyrir
börn sín, og stór hópur barna
fœr það nesti í svefninn,
að innbyrða auglýsingadagskrá
sjónvarpsins. “
„Vídeóveislan”
Myndbönd
Öll höfum við orðið vör við öra
útbreiðslu myndbanda (vídeo) og
aukna notkun þeirra á síðustu
misserum. Myndbönd eru
staðreynd sem ekki verður horft
fram hjá, og án efa má búast við
hraðri tækniþróun á því sviði.
Gildi myndbanda er að mörgu
leyti nytsamt og hagkvæmt, og
hafa þau sannað sitt ágæti víða,
t.d. við kennslu. Hér á landi ber
mest á notkun myndbanda á
heimilum til afþreyingar. Fáar
stofnanir, aðrar en sjúkrahús og
elliheimili, hafa myndbanda-
væðst í sama tilgangi.
Hér á Reykjavíkursvæðinu eru
a.m.k. 15 aðilar sem annast
tækja- og myndbandaleigur, sem
hafa einvörðungu afþreyingar-
efni á boðstólnum. Þetta bendir
ótvírætt til mikillar notkunar
myndbanda.
Börn sem neytendur
Stór hópur sjónvarps- og
myndbandaáhorfenda eru börn,
en börn eru mjög móttækileg
fyrir ýmsum áhrifum sjónvarps.
Börn innan við skólaaldur, sem
eru á áhrifamesta og hraðasta
mótunarskeiði ævinnar, er sá
hópur sem er hvað óvarðastur
fyrir áhrifum sjónvarps og því
misjafna efni sem framreitt er
fyrir þau. Börn eru óvirkir mót-
takendur og hafa enn ekki lært að
líta á veröldina gagnrýnum
augum.Þau eru ekki dómbær á
margt af því sem þau sjá í áhrifa-
ríkasta fjölmiðli nútímans.
Það má heldur ekki gleyma
þeim áhrifum sem talmál í sjón-
varpi hefur á börn og fullorðna.
Það skiptir því miklu máli hvað
börnum er boðið upp á í sjón-
varpi þegar málþroski þeirra er í
örum vexti. Það hefur margoft
verið bent á að áhrif sjónvarps á
málfar og menningu verði vart Of-
metin.
Besta barnapían
Oft lýsa börn þeirri gæfu að
hafa lent í „vídeóveislu“ hjá
kunningjunum, eða verið í af-
mælisveislu þar sem einn af fram-
bornum veisluréttum er mynd-
bandagláp. Sumir telja sér trú um
að þar með sé verið að fullnægja
einhverri þörf hjá börnum. En
foreldrar gera sér oft ekki grein
fyrir því, að þar með eru börnin
orðin óvirkir neytendur sem eru
mataðir á pulsum, kók og mynd-
bandaefni í barnaboðum, en
börnin fá ekki lengur tækifæri til
að hafa frumkvæði og vera skap-
andi, eins og þeim er cðlilegt.
Með því móti losna e.t.v. foreldr
ar við ærsl og læti sem fylgja
börnum að leik. Við heyrum oft
Bjargey
Elíasdóttir
skrifar
að sjónvarpið sé besta barnapían.
Það hefur komið í Ijós að á fjöl-
mörgum heimilum dagmæðra hér
í Reykjavík eru myndbandatæki
notuð. Nú þegar skammdegið fer
í hönd og börn geta minna verið
úti við er það freistandi þar sem
slík tæki eru á heimilum að láta
börnin horfa á sjónvarp sér til
afþreyingar.
Umhugsunarefni
uppalenda
Foreldrar sem hafa börn sín á
heimilum þar sem myndbanda-
tæki eru ættu að velta fyrir sér
fáeinum atriðum sem snerta börn
sérstaklega. Sú hætta er nefnilega
fyrir hendi að sjónvarpsgláp
komi harkalega niður á andlegri
og líkamlegri heilsu barna. Svefn-
leysi og sljóleiki gerir m.a. vart
við sig og það kemur niður á námi
og leikjum barna.
Það þekkist að foreldrar safni
auglýsingum á myndband fyrir
börn sín og stór hópur barna fær
það nesti fyrir svefninn að inn-
byrða auglýsingadagskrá sjón-
varpsins í stað þess að eiga nota-
lega stund með foreldri þar sem
m.a. örvast þeirra mál og mál-
þroski í lítilli sögu eða samveru-
stund.
Það er óneitanlega freistandi
að planta krökkunum fyrir fram-
an kassann þegar tækifæri gefst.
En glápið má ekki koma niður á
útivist barna, hvíld þeirra, sem
þeim er jafn nauðsynleg og holl
næring, leikjum þeirra eða þeim
fáu stundum sem þeim gefst kost-
ur á að eiga með vinnandi for-
eldrum að loknum starfsdegi.
Látum sjónvarp ekki stjórna
okkur, né heldur uppeldi barna
okkar.
Bjargey Elíasdóttir er fóstra og
hefur verið virk í félagsstarfí
Alþýðubandalagsins í Reykjavík.