Þjóðviljinn - 21.01.1983, Síða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 21. janúar 1983
Kveðjuorð
Guðmundur Vigfússon
Guðmundur Vigfússon fyrrv.
borgarfulltrúi lést miðvikudaginn
12. janúar s.l. þá 67 ára að aldri.
Andlát Guðmundar kom mér,
og mörgum nánum vinum hans,
mjög á óvart. Ég vissi að vísu, að
hann hafði kennt sjúkleika, en að
mér hvarflaði ekki, að Guðmund-
ur, sem enn stundaði atvinnu sína
eins og best varð á kosið, væri svo
hættulega veikur að búast mætti
við þeim úrslitum sem urðu.
Guðmundur Vigfússon var
fæddur að Hrísnesi í Barðastrand-
arhreppi 14. september 1915.
Hann var því að komast á
fullorðinsár og mótast sem einstak-
lingur í upphafi heimskreppunnar
miklu, sem hérfór aðsegja til sln af
alvöru um 1930.
Guðmundur átti ekki þess kost á
þeim árum að ganga menntaveg-
inn, eins og það hefir stundum ver-
ið kallað. Fyrir honum lá því ekki
langskólanám og hann hlaut ekki
þá viðurkenndu námstitla, sem nú
eru mest í hávegum hafðir.
Hefði Guðmundur verið 15 ára
um 1945 til 1950, þykir mér líklegt,
að hann hefði orðið verkfræðingur,
arkitekt, hagfræðingur eða félags-
fræðingur svo nokkrar gagnmerkar
menntagreinar séu nefndar, því
nægar hafði Guðmundur námsgáf-
ur til að ná þessum menningar-
stigum.
En tími Guðmundar var annar.
Hann var sonur fátækra hjóna,
hann var einn af þeim greindu og
gáfuðu unglingum, sem stóð á sín-
um mótunarárum frammi fyrir
atvinnuleysi, og fátækt og frammi
fyrir takmörkuðum réttindum
þeirra, sem ýmist strituðu við land-
búnað, fiskveiðar eða við verka-
mannavinnu.
Hlutskipti Guðmundar var ekki
langskólamenntun. En hann fékk
eigi að síður góða undirstöðu-
menntun. Hann sótti unglinga-
skóla og nam af þeim sem lengra
voru komnir, og svo var hann sem
ungur maður strax kominn í skóla
lífsins, og lærði á umhverfið og
mannlífið, og lærði að mennta sig
sjálfur.
Guðmundur Vigfússon var góð-
ur fulltrúi sinnar kynslóðar. Hann
var einn af þeim sem kallaður var
sjálfmenntaður. Hann var við sín
verkalok í rauninni gagnmennt-
aður maður; fróður um flesta hluti,
víðlesinn og maður með skarpa
dómgreind.
Guðmundur Vigfússon var eins
og kunnugt er einn af kunnustu for-
ystumönnum íslenskra sósíalista
um langt árabil.
Kunnastur var hann eflaust, sem
forystumaður sósíalista í borgar-
stjórn Reykjavíkur, en þar var
hann fulltrúi frá 1950 til 1970, eða í
full 20 ár. Guðmundur var í borgar-
ráði Reykjavíkur 1952 til 1970 og
varamaður áður í tvö ár.
Á þessum arum hafði Guð-
mundur mikil áhrif á rekstur borg-
arinnar og gífurleg áhrif á sam-
skipti fjölda borgarbúa við stofn-
anir borgarinnar. Guðmundur
hafði ekki aðstöðu í borgarstjórn
sem meirihlutamaður, en þrátt
fyrir það hafði hann sín miklu áhrif.
Guðmundur var þannig maður að
með honum var gott að vinna.
Hann var tillögugóður, skýr og
rökfastur og af þeim ástæðum hafði
hann oft meiri áhrif en búast mátti
við vegna pólitískrar stöðu sinnar.
Enginn vafi leikur heldur á, að
Guðmundur nýtur almennrar við-
urkenningar þeirra sem með hon-
um unnu m.a. í borgarstjórn
Reykjavíkur.
Starf Guðmundar að borgarmál-
efnum Reykjavíkur var mikið og
vissulega er ástæða til að minnast
þess. En ekki er síður ástæða til að
minnast nú við leiðarlok, þess
mikla og góða starfs, sem Guð-
mundur innti af hendi í þágu pólití-
skra samtaka okkar sósíalista og í
þágu verkalýðssamtakanna.
Guðmundur var erindreki Al-
þýðusambands Islands 1943-1948
og ferðaðist þá um allt land, hélt
fundi og aðstoðaði verkalýðsfélög.
Hann var skrifstofustjóri
fulltrúaráðs verkalýðsfélaganna í
Reykjavík 1948-50, mætti á Al-
þýðusambandsþingum og var í full-
trúaráði verkalýðsfélaganna í
Reykjavík í mörg ár.
Guðmundur Vigfússon var því
einn af þeim, sem vann ósleitilega í
mörg ár að því að treysta skipulag
verkalýðshreyfingarinnar og að því
að þoka áfram hagsmunamálum
verkafólks og sjómanna.
Guðmundur var í stjórn Sam-
bands ungra kommúnista 1934-38,
í stjórn Æskulýðsfylkingarinnar og
síðar varð hann fulltrúi í miðstjórn
Sósíalistaflokksins og í fram-
kvæmdanefnd flokksins í yfir 20 ár.
Guðmundur Vigfússon var í
fremstu röð þeirra, sem stóðu að
stofnun Alþýðubandalagsins fyrst
sem kosningasamtaka 1956 og
síðar að því að stofna Alþýðu-
bandalagið sem formlegan stjórn-
málaflokk árið 1968.
Störf Guðmundar í stjórnmála-
samtökum okkar sósíalista verða
ekki rakin hér að neinu ráði. Þau
voru mikil og góð og ég veit, að ég
mæli fyrir munn okkar allra félag-
anna sem með Guðmundi störf-
uðum á þessum árum, þegar ég
þakka Guðmundi fyrir hans mikla
og góða starf og óeigingjörnu
vinnu, og fyrir einstaklega hlýlegt
og vinsamlegt samstarf.
Þegar ég minnist vinar míns,
Guðmundar Vigfússonar, er hann í
mínum huga dæmigerður góður
sósíalisti; sósíalisti af þeirri gerð,
sem sér og finnur til, sósíalisti sem
vinnur að því að gjörbreyta þjóðfé-
laginu til hagsbóta fyrir þá, sem
undir hafa orðið í lífsbaráttunni,
maðurinn sem er reiðubúinn til að
berjast fyrir rétti þeirra sem með
hörðum höndum vinna þau störf í
þjóðfélaginu sem mestu máli
skipta.
Guðmundur fékk sína eldskírn í
baráttu verkalýðshreyfingarinnar.
Þá skipti mestu máli að tryggja
atvinnu, að knýja fram eðlilegar
launabætur og að fá félagsleg rétt-
indi viðurkennd.
Á síðari árum gaf Guðmundur
sig mjög að skipulagi húsnæðis-
mála og framkvæmdum á því sviði.
Hann gerði sér góða grein fyrir
því, hve þýðingarmikil kjarabót
það er, öllu alþýðufólki, að eiga
öruggan aðgang að heilsusamlegu
húsnæði.
Fullyrða má, að Guðmundur átti
drjúgan þátt í að koma fram þeim
umbótum í húsnæðismálum hinna
lægst launuðu, sem tekist hefir að
koma á hin síðari ár.
Síðasti starfsvettvangur Guð-
mundar var einmitt hjá Húsnæðis-
málstjórn þar sem hann hafði með
að gera framkvæmdir á sviði verka-
mannabústaða.
Eftirlifandi kona Guðmundar er
Marta Kristmundsdóttir. Allan
þann tíma, sem Guðmundur var
önnum kafinn í sínu fjölbreytta fé-
lagsmálastarfi, stóð Marta við hlið
hans. Það hefir ekki farið fram hjá
mér, né neinum okkar félaganna,
sem nánast samstarf höfðum við
Guðmund, að með engu móti hefði
honum tekist að koma öllu því í
verk, sem hann gerði fyrir flokk og
félög og fyrir íbúa Reykjavíkur
sem borgarfulltrúi, nema af því að
Marta, konan hans, stóð af áhuga
og fullum skilningi með honum í
öllu hans starfi, og tók á sig ómælda
fyrirhöfn og áhyggjur með manni
sínum.
Marta hefir líka allan tímann
verið virkur og áhugasamur sósíal-
isti.
Við félagarnir, sem nánast sam-
starf áttum við Guðmund, þökkum
þér Marta fyrir þinn hlut í ykkar
sameiginlega og ágæta starfi. Við
félagarnir vottum þér, Marta, inni-
lega samúð okkar með þakklæti
fyrir samstarfið við okkur.
F. 14. sept. 1915
D. 12.jan. 1983
Við vottum jafnframt börnum
ykkar hjóna og öllu skyldfólki
samúð okkar við fráfall félaga okk-
ar og samstarfsmanns.
Að lokum flyt ég þér, Marta, og
öllu þínu fólki sérstakar samúðar-
kveðjur mínar og minnar konu
fyrir vináttu þína og ykkar Guð-
mundar við okkur hjón.
Lúðvík Jósepsson.
Minnisstæður maður, samstarfs-
aðili og mótherji í senn, Guðmund-
ur Vigfússon frá Hrísnesi á Barða-
strönd, varð bráðkvaddur fyrir
viku og er borinn til moldar í dag.
Þessi geðþekki og greindarlegi
maður, sem vakti traust og tiltrú
við fyrsta handtak, var kjörinn í
borgarstjórn Reykjavíkur árið
1950 og vann þar af trúmennsku í
tuttugu ár.
Þau voru níu árin, sem við Guð-
mundur störfuðum saman að mál-
efnum höfuðborgarinnar. Frá
þeim árum lifir minningin um
glöggskyggnan mann og ábyrgan,
fullan af áhuga á framförum og fé-
lagslegum umbótum. Auðvitað var
stjórnmálaágreiningur um sum
máj, en samstaða um fleiri.
Áður höfðum við Guðmundur
kynnst í kosningabaráttu á Snæfells-
nesi þar sem við kepptum tvívegis
um þingsæti.
Einhvernveginn gerðist það, að
hlýjar kenndir og vináttubönd
urðu til okkar á milli í öllum þess-
um samskiptum og entist sá vin-
skapur alla stund.
Eg minnist Guðmundar Vigfús-
sonar með þökk og virðingu og
votta Mörtu Kristmundsdóttur
konu hans, börnum þeirra og öðr-
um ástvinum samúð í söknuði
þeirra og mikla missi.
Gunnar Thoroddsen
Guðmundur Vigfússon gekk
ungur maður til liðs við þá
þjóðmálastefnu, er hafði það að
meginmarkmiði að bæta lífskjör
þeirra, sem minnst niega sín og
skarðastan hlut bera frá borði. Má
segja, að á þeim vettvangi liggi allt
hans ævistarf. I fyrstu var það unnið
á vegum verkalýðshreyfingarinn-
ar, síðan á sviði borgarmálefna
Reykjavíkur og að lokum hjá
Húsnæðismálastofnun ríkisins.
Guðmundur var mörgum kost-
um búinn. Hann var viðkynning-
argóður og óvenju lipur í samvinnu
við aðra menn, bæði samherja og
andstæðinga. Honum tókst jafnan
með Ijúfmennsku sinni og hyggind-
in í vinnubrögðum að komast
lengra og ná meira árangri en ýmsir
þeir, sem virtust við fyrstu sýn vera
á meiri hraða én hann. Höf-
uðeinkenni Guðmundar voru
skyldurækni og trúmennska, sem
aldrei brást. Hann átti mjög
auðvelt með að setja skoðanir sínar
fram á einfaldan og ljósan hátt,
hvort heldur sem var í ræðu eða
riti. Hann dró fram aðalatriðin og
fylgdi þeim eftir. Málefnin sjálf,
þótt um þau væri fjallað á vettvangi
andstæðra fylkinga, hófust í hönd-
um hans á það stig, að hið harða
pólitíska yfirbragð, sem löngum
hefur einkennt málefnaumræðu
okkar, vék til hliðar. Þar af leiddi,
að honum auðnaðist á löngu tíma-
bili að sigla hinn úfna sjó harðra
sviptinga og átaka betur en mörg-
um öðrum og ná farsællega landi.
Guðmundur var gæfumaður í
sínu lífi. Hann var maður friðar og
sátta. Óvildarmenn átti hann enga.
Hann hafði einatt bætandi áhrif á
umhverfi sitt, hvar sem hann fór,
og laðaði fram hið jákvæða í mann-
iegum samskiptum. Slíkir menn
eins og hann skilja eftir sig fleiri
farsæl spor og víðar en greint verð-
ur við fljóta yfirsýn.
Við hjónin áttum margar ánægj-
ulegar samverustundir á liðnum
árum með honum og Mörtu Krist-
mundsdóttur, konu hans, og fjöl-
skyldu þeirra. Er margs að minnast
úr þeirri samferð og mikið að
þakka.
Við sendum Mörtu og fjölskyld-
unni innilegar samúðarkveðjur.
Guðmundur Hjartarson.
Á gamlaársdag hringdi Guð-
mundur til mín. „Bara til að óska
þér gleðilegs árs og þakka gömlu
árin.“ Hann var hress í máli að
vanda og við spjölluðum stutta
stund um sameiginleg áhugaefni,
borgarstjórnina og landsmálapólit-
íkina. Við áttum margt eftir að
segja hvort öðru þegar samtali varð
að ljúka þeim degi og vorum stað-
ráðin í að hittast bráðlega á nýja
árinu og halda spjallinu áfram í
góðu tómi. Eg spurði hann ekki um
heilsufar og vissi ekki um að háska-
legur sjúkdómur hafði gert vart við
sig, og Guðmundur var ekki að tí-
unda slíkt. Það var ekki hans vandi
að fjölyrða um eigin hag, þegar við
töluðum saman.
Hreyfing íslenskra sósíalista hef-
ur alla tíð átt á að skipa mönnum
sem gáfu henni alla starfsorku sína,
og urðu svo samgrónir henni, að
hreyfingin og þeir voru eitt, og
þessa menn hefði maður ekki getað
hugsað sér á öðrum vettvangi.
Einn þessara dýrmætu manna var
Guðrnundur Vigfússon. Þegar ég
kom til landsins að afloknu námi
1953 var aðal vettvangur hans orð-
inn bæjarráð, en þar tók hann við
að föður mínum látnum 1952.
Hann var þá maður á besta aldri
með drjúga reynslu í störfum fyrir
verkalýðshreyfingu og flokk, ör-
uggur og skýr í málflutningi. Þann-
ig sé ég hann fyrir mér, þegar ég
kynntist honum fyrst á fundum í
Sósíalistafélagi Reykjavíkur.
Það var margt hægt að læra af
Guðmundi fyrir unga og óreynda
áhugakonu um stjórnmál. Guð-
mundur tók brátt að ræða bæjar-
málin við mig. Eitt sinn bað hann
mig að móta með sér tiliögur um
dagvistarmál og leikvelli og annað
sem börn varðaði. Ég gat varla tal-
ist mjög fróð um þau efni á þeim
tíma, en konurnar í Kvenfélagi só-
síalista voru það, og það voru vel
grundaðar tillögur sem Guðmund-
ur lagði fram í bæjarstjórn ogfylgdi
fast eftir.
Þannig undirbyggði Guðmundur
málflutning sinn í bæjarstjórn, til-
lögur hans stóðu föstum fótum
vegna eljusemi hans og trausts
sambands við fjölmarga félaga sem
áhuga höfðu á bæjarmálum eða
höfðu sérþekkingu á einstökum
málum.
I fjögur ár sátum við Guðmund-
ur síðan saman í bæjarstjórn og það
reyndist auðvelt verk að starfa þar
undir forystu hans. Þetta var kjör-
tímabilið 1962-1966. Guðmundur
hafði þá langa reynslu að baki í
borgarmálum og þekking hans á
málefnum borgarinnar var yfir-
gripsmeiri en flestra annarra
bæjarfulltrúa. Hann var ótvírætt
forystumaður alls minnihluta
bæjarstjórnar, og ég fann það vel
að hann naut einnig virðingar
þeirra Sjálfstæðismanna sem hann
deildi harðast við á bæjarstjórnar-
fundum. Með hvassri gagnrýni,
sem byggð var á þekkingu og rök-
um hafði hann áhrif á framvindu
mála, þó að alltaf væru nægjanlega
margar hendur á lofti í atkvæða-
greiðslum til þess að koma tillögum
hans fyrir kattarnef með einum eða
öðrum hætti.
Borgarmálaráðsfundina héldum
við að kvöldlagi á heimili mínu.
Þar voru bæjarstjórnarfundirnir
að sjálfsögðu undirbúnir, en að
bæjarmálum loknum var oft setið
lengi, og talað um bækur, menn og
málefni, og einnig á þeim stundum
naut ég góðs af því sem Guðmund-
ur hafði fram að færa. Ég hvarf af
vettvangi borgarstjórnar árin 1966-
1970, en það var síðasta kjörtíma-
bil Guðmundar. Hann taldi ekki
rétt að sitja þar lengur en 20 ár. „Ef
ég fer að sitja eitt kjörtímabilið
enn“ sagði hann, „þá er ég hræddur
um að ég fari að eiga erfitt með að
snúa mér að öðru verkefni. Menn
eiga ekki að verða eilífir augna-
karlar í borgarstjóm." Síðan kvaddi
hann borgarstjórn á fundi 21. maí
1970. Ég var ekki viðstödd þann
fund, en einn félagi okkar hefur
lýst því fyrir mér með hve miklum
glæsibrag Guðmundur kvaddi.
Þetta var harður deilufundur fram-
an af þar sem Guðmundur dró ekki
af sér. Síðan talaði hann fyrir síð-
ustu tillögu sinni í borgarstjórn, en
hún fjallaði um að leita eftir sam-
vinnu eða sameiningu Reykjavík-
ur, Mosfellshrepps og Kjalarnes-
hrepps, og eftir knappri bókun í
fundargerð að dæma, virðist þeirri
tillögu hafa verið sæmilega vel
tekið. í fundarlok kvaddi síðan
Guðmundur vel völdum orðum.
Eftir að samveru okkar Guð-
mundar í bæjarstjórn lauk urðu
fundir ekki jafntíðir og áður, en
alltaf var jafnánægjulegt að hitta
hann á fundum eða á förnum vegi.
Ég þakka honum samfylgdina og
kveð hann með trega. Mörtu og
bömum þeirra hjóna votta ég
dýpstu samúð.
Adda Bára Sigfúsdóttir
Fyrir hádegi síðastliðinn miðvik-
udag ræddum við Guðmundur Vig-
fússon saman í síma. Eftir hádegi
var Guðmundur allur. Ég ætlaði
varla að trúa mínum eigin augum,
þegar ég sá það í Þjóðviljanum
morguninn eftir, að Guðmundur
hefði orðið bráðkvaddur þennan
dag. Svona er bilið stutt.
Ég kynntist Guðmundi fyrst, er
við stóðum í undirbúningi bæjar-
stjórnarkosninganna í Reykjavík
árið 1946. Fjórum árum seinna, ár-
ið 1950, vorum við báðir kosnir í
bæjarstjórnina af lista Sósíalista-
flokksins ásamt þeim Sigfúsi Sigur-
hjartarsyni og Katrínu Thorodd-
sen. Ég var unglingur í liðinu, enn-
þá við nám í Háskólanum, og Sig-
fús hinn afburðasnjalli forystum-
aður. Sigfús féll frá tveimur árum
síðar, 1952, og tók þá Guðmundur
Vigfússon við forystuhlutverkinu
og sinnti því af mikilli skyldurækni
og festu þar til hann hvarf úr
bæjarstjórninni eftir 20 ára farsælt
starf þar, árið 1970.
Það var ekki heiglum hent að
taka við forystunni úr hendi Sigfús-
ar Sigurhjartarsonar, en fyrir ein-
staka samviskusemi og lipurð, ó-
sérhlífni og djörfung varð Guð-
mundur von bráðar viðurkenndur
og virtur sem forystumaður vinstri
aflanna í bæjarstjórn Reykjavíkur
þá tvo áratugi, sem hans naut þar
við.
I bæjarstjórnarliðinu höfðum
við uppi nokkra verkaskiptingu og
fjallaði Guðmundur einkum um
atvinnumálin, fjárhagsmálefni
bæjarins og stjórnsýsluna. Guð-
mundur var ætíð mjög málefna-
legur og raunsær í málafylgju sinni
og framúrsakarandi rökfastur.
Hann var mikill ræðumaður og átti
mjög gott með að skýra skoðanir
sínar og tillögur. Mjög undraðist ég
hversu fljótur Guðmundur var
jafnan að semja tillögur, sem tóku
til meginkjarna málefnisins á þann
hátt, að annað hvort var maður
með tillögunni eða á móti henni.
Guðmundi var einkar lagið að
flytja tillögur um bæjarmálefnin
með því orðfari og efnisinnihaldi,
að allir fulltrúar minnihlutans gátu
stutt þær. í þessum hæfileika Guð-
mundar var ekki síst falinn sá styrk-
ur og það pólitíska verðmæti, sem í
honum bjó. Með þessum vinnu-
brögðum reisti hann málefni Sósí-
alistaflokksins og með þessum
starfsstíl ávann hann sér viður-
kenningu og traust samherjanna
og virðingu andstæðinganna.
Guðmundur gerði sér mikið far
um að kynna sér rekstur bæjarfé-
lagsins og bjó.áður en varði, yfir
grundvallandi þekkingu á rekstri
Reykjavíkurborgar. Þekkingin í