Þjóðviljinn - 26.01.1983, Page 10

10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 26. janúar 1983
Á ystu nöf
Siglaugur Brynleifsson
skrifar um
bækur
Exterminism and Cold War.
Edited by New Left Review.
Verso 1982.
The Fate of the Earth.
Jonathan Schell.
Cape 1982.
Það kom að því að biblía herfor-
ingja, „Vom Kriege" eftir Carl von
Clausewitz sem út kom í fyrstu
1832, varð úrelt. Rit þetta var talið
klassískt verk um pólitík og styrj-
aldir í rúm 100 ár. Það sem gerir
þetta rit úrelt er, að nú er ekki
lengur hægt að heyja styrjaldir til
vinnings, enginn sigrar í kjarn-
orkustyrjöld. Allt tal um takmark-
aða kjarnorkustyrjöld milli risa-
veldanna er annaðhvort algjör fífl-
ska eða útsmogin klókindi manna
sem tala gegn betri vitund.
í „Exterminism and Cold War“
er sfnað saman greinum um ógnir
nútímans, kjarnorkustyrjöld og af-
leiðingar hennar og kalda stríðið
svonefnda, eftir 14 kunna menn.
Meðal þeirra eru: Edward Thomp-
son, Mike Davis, Raymond Wil-
liams, Rudolf Bahro, Lucio Magri,
Etienne Balibar, Medev, Saburo
Kugai, Noam Chomsky ofl.
Edward Thompson á inngangs- og
Iokagreinina. Höfundarnir fjalla
um þessi efni, hver frá sínu sjónar-
horni, fjallað er um afstöðu risa-
veldanna U.S. A. og Sovétveldisins
og viðbrögð þriðja heimsins í þessu
kapphlaupi. Einnig taka þeir til
meðferðar Kalda-stríðið frá 1945
og forsendur þess, en undirbúnin-
gurinn undir kjarnorkustyrjöld og
Kalda stríðið eru samofin. Allar
þessar greinar eru eftirtektarv-
erðar og meðal þeirra snjöllustu
eru greinar Edwards Thompsons.
The Fate of the Earth birtist í
fyrstu sem tímaritsgreinar í The
New Yorker. Á s.l. ári hafa fáar
bækur orðið jafn útbreiddar og
þessi, hún hefur þegar verið þýdd á
þýsku (Piper) og frönsku og þýð-
ingar á aðrar tungur eru þegar í
undirbúningi eftir því sem nú er
vitað. Bókin er nú meðal mest
seldu rita í Bandaríkjunum og í
Þýskalandi er hún númer 1 á met-
sölulista Spiegels.
Höfundurinn er bandarískur
blaðamaður og rithöfundur, fædd-
ur 1943 og hefur starfað við New
Yorker. Hann hefur sett saman
þrjár bækur.
Höfundurinn skiptir ritinu í þrjá
höfuð-kafla. Fyrsti kaflinn nefnist
„A Republic of Insects and Grass. “
Þar rekur hann upphaf og sögu at-
ómvopna og fyrstu tilraunir, sem
gerðar voru með þau og fyrstu
notkun þeirra í hernaði. Einnig
fjallar hann um viðbrögð valda-
manna og vitnar í umsagnir þeirra,
sem bera þess ótvírætt vitni að
notkun þessara vopna þýddi gjör-
eyðingu. Eisenhover sagði t.d.
1956, „andstæðir aðilar yrðu að
semja, því að með tilkomu atóm-
vopna, væru tímar styrjalda liðnir
og að mannkynið yrði að gera sér
þetta ljóst eða útmást ella“. Jimmy
Carter sagði í kveðjuræðu sinni
fyrir nokkrum misserum, þegar
hann lét af forsetaembætti að „þeir
sem lifðu af atómstyrjöld, ef
nokkrir yrðu, myndu lifa í örving-
lan í eitruðum rústum menningar,
sem hefði framið sjálfsmorð". So-
véskir leiðtogar voru og eru síst
ómyrkari í máli. 1981 var gefinn út
bæklingur af stjórninni, þar sem
því var haldið fram að „atómstyrj-
öld þýddi endalok menningarinnar
og eyðing mannkynsins". Æðstu
menn Bandaríkjanna og Sovétríkj-
anna viðurkenna og benda á hætt-
una sem fylgír framleiðslu og
hugsanlegri notkun atómvopna,
þeir tala um menningarhrun,
eyðingu mannkynsins og jafnvel
lífríkis jarðarinnar, en allt þetta tal
er. oft innantómt tal stjórnmála-
manna við vissar aðstæður. Enda
er vissulega erfitt að tala um at-
burði, sem eiga sér engar hliðstæð-
ur í sögu mannkynsins.
Schell álítur að á síðari árum hafi
tekið að bera á fullyrðingum ým-
issa stjórnmálamanna og þó eink-
um herforingja um að atómárás
muni ekki eyða stríðsaðilum og að
slík átök geti jafnvel orðið til þess
að leysa ýmis vandamál, einkum í
sambandi við offjölgun, slíkt tal er
vægast sagt ekki sæmandi homo
sapiens. Höfundurinn telur að sú
staðreynd að hægt er að eyða öllu
jarðlífi ekki aðeins einu sinni held-
ur fimmtán sinnum og að slíkt geti
átt sér stað án beinna afskipta ríkj-
andi valdamanna, t.d. af slysni eða
bilun í tölvubúnaði, hljóti að vera
flestum staðreynd hvort sem menn
geri sér fulla grein fyrir því eða
reyni að dylja það fyrir sjálfum sér.
Hann álítur að menn reyni yfirleitt
að gleyma hættunni enda væri ill-
gjörlegt að lifa sífellt meðvitandi
um yfirvofandi ógnir og dauða.
Menn verða því að neita hrikaleg-
asta raunveruleika okkar tíma og
þar með skapast tvískinnungur sál-
arlífsins, sem höfuudur rekur nán-
ar síðar í ritinu. Schell lýsir í þess-
um kaíla eyðingu Hiroshima og
Nagasaki og segir síðan „að það
sem gerðist í Horoshima, hafi verið
aðeins smábrot þess, sem muni
geta gerst við beitingu atóm-
sprengju nú...“ Hann gerir tilraun
til að lýsa áhrifunum og eyðing-
unni, ef tuttugu megatonna
sprengja yrði sprengd yfir New
York. Hann byggir þessa lýsingu á
umsögnum og ritum bandarískra
atómfræðinga. Hann lýsir síðan á-
rás á Bandaríkin og leiðréttir þann
misskilning að borgirnar verði
verst úti, meðvitund manna um
kjarnorkuárás er bundin árásunum
á Horoshima og Nagasaki og ýmsir
telja að landsbyggðin verði ekki
eins hart úti, þetta telur Shell mik-
inn misskilning, eyðingin nái yfir
öll ríkin, ekki síður sveitir en borg-
ir. Ózónlagið og áhrif mennskrar
Bandaríkjamenn æfa gashernað
tækni á það hefur verið mikið rætt
um lengri tíma, Schell telur að með
kjarnorkustyrjöld stórveldanna
myndi ózónlagið raskast svo mjög
að það yrði engin vörn lengur fyrir
menn og skepnur, geislunin myndi
flæða yfir jörðina og blinda fyrst í
stað menn og málleysingja og aðrar
eftirverkanir yrðu enn geigvæn-
legri, jörðin myndi eyðast af öllum
hærri lífverum og í lokin myndi
gras og pöddur verða eina lífið á
jörðunni.
1 öðrum kafla ritsins „The Sec-
ond Death“ ræðir höfundurinn
frekar um sálfræðileg áhrif yfirvof-
andi ógnana og skyldur mannsins
við lífið. Hann segir: „Að drepa
mennska veru er morð og fjöl-
margir álíta að eyðing fósturs sé
einnig morð (þrátt fyrir
hræsnisfullar réttlætingar grautar-
hausanna), en hvers kyns væri sá
glæpur sem kæmi í veg fyrir fram-
hald lífsins á jörðinni?" Edmund
Burke segir „að hinir dauðu, hinir
lifandi og hinir ófæddu séu bundnir
samfélagi kynslóðanna... samfélag
manna um Iistir, yísindi og siðuð
samfélög nái út yfir líf og dauða,
þar eru ekki aðeins hinir lifandi
þátttakendur, heldur einnig hinir
horfnu og hinir ófæddu, sem hljóti
arfinn og eigi allan rétt á honum“.
Skyldurnar við fortíðina, nútíðina
og framtíðina éru kveikja allrar
menningar og mennsks lífs.
Schell telur að ýmiskonar merki í
listum og bókmenntum nú á dög-
um beri í sér greinileg merki um
slitin við fortíðina, það er ekki ný
kenning, það tók að örla á hinni
algjöru afneitun fortíðarinnar fyrir
mörgum áratugum í ýmsu formi,
áður en kjarnorkuógnunarinnar
tók að gæta.En nú eru þessi merki
afdráttarlausari, listin markast
meira og meira af „aflist" mörkin
milli lista og hversdagslegra at-
hafna slævast, sýning á sköpun
málverks verður fullt eins mikið at-
riði og málverkið í sjálfu sér, gjörn-
ingar (uppákomur) verða listaverk
í sjálfu sér og þegar uppákoman er
um garð gengin er ekkert eftir,
nema e.t.v. hughrif, sem vara mis-
munandi langan tíma, í besta falli
engan tíma.
Schell telur að þessi stefna eða
tíska, stafi af dulvitaðri vissu um að
nú sé sá tími upp runninn, að ekki
þýði lengur að vinna verk fyrir kyn-
slóðir framtíðarinnar, öllu verði al-
gjörlega lokið senn, andartakið sé
það eina, sem menn geti notið.
Þetta er í stíl viðlista-anarkisma og
af-skilgreiningu listarinnar (Har-
old Rosenberg).
Schell nefnir mörg önnur atriði
af þessum toga, og hann leitast við í
bókarlok að benda á færar leiðir út
úr þeim ógöngum sem mannkynið
hefur ratað í með yfirvofandi beit-
ingu kjarnorkuvopna yfir höfði
sér. Hann bendir réttilega á það,
sem allir vita, að útþurkun er gjör-
leg og með þessari hugvekju ætti
öllum að vera greinilega ljós staða
mannkynsins nú. Höfundurinn er
heill og óskiptur í umfjöllun sinni
og einlægni hans er ótvíræð. Þetta
er ein þeirra fáu bóka, sem allir
ættu að lesa og það sem fyrst.
FORVAL
Alþýðubandalagsins í Reykjavík
Síðari umferð forvals Alþýðubandalagsins í Reykjavík um
skipan framboðslista vegna komandi alþingiskosninga
fer fram 28.-30. janúar 1983.
Kosið er að Grettisgötu 3 og verður kjörfundur opinn
sem hér segir:
föstudaginn 28. janúar kl. 16-19
laugardaginn 29. janúar kl. 10-19
sunnudaginn 30. janúar kl. 14-19

í‘r»/o,
>s/v

H°$ni

&shii

i' 6 ,

ÍJi*y,ní

'Hl

9'>.va

°sn,

io/i
’/iÞo
rJón

'■!£!'iss,
"i/dj
j
J"ð,
Ú/,
’U'ur
21^0

'"o,,
''iil,

*ob,

2^
ÁÍÁ
SjíJ'
ÍsOn

’ ►/»

Atkvæðisrétt
hafa allir félagsmenn í Al-
þýðubandalaginu í Reykjavík,
sem ekki skulda meira en eitt
gjaldfallið árgjald og þeir nýir
félagar, sem ganga í félagið í
síðasta lagi á kjördag, enda
greiði þeir 'U árgjald til félags-
ins við inngöngu.
Gangið í
Alþýðubanda-
lagið
og hafið áhrif
Stjórn Alþýðubandalagsins í
Reykjavík hvetur óflokks-
bundna stuðningsmenn í
Reykjavík að ganga í félagið
og taka þátt í síðari umferð
forvals félagsins um skipan
framboðslista Alþýðubanda-
lagsins við komandi alþingis-
kosningar.
Kosning fer
þannig fram
að kjósandi ritar tölurnar 1, 2,
3,4,5, og 6 við nöfn á listanum
eins og hann óskar að
mönnum verði raðað á fram-
boðslista vegna alþingis-
kosninga.
Ráðlegging
Sýnishorn af atkvæðaseðli.
Merkið á sýnishornið eins og
þér hyggist kjósa. Hafið
það með á kjörstað og stuðlið
þannig að greiðari kosningu.
Kjörnefnd ABR