Þjóðviljinn - 27.01.1983, Qupperneq 9

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 27. janúar 1983
„Við byggingarmenn hljótum að geta lagt okkar af mörkum í
stríðinu gegn innflutningnum því að það erum þó alltént við sem
vcrðum aðkoma upp útlendu einingahúsunum og innrétting-
unum.“
„Ég gæti trúað að hver einasta litmynd í svona doðröntum kostaði allt upp undir
þreföld vinulaun trésmiðs í íslenska iðnaðinum.
Ásóknin í stundargróða
ræður alfarið ferðinni
„Fyrstu merkin um harðnandi
samkeppnisstöðu íslensks
tréiðnaðar má rekja allt aftur
tilársins 1965enþávar
verðlag gefið frjálst í tréiðnaði
og hafinn mikill innflutningur á
húsgögnum og innréttingum.
Hófst þá strax mikið verðstríð
og sögðu kaupmenn
framleiðendum stríð á hendur
sem nú virðist vera að Ijúka
með sigri þeirra fyrrnefndu“,
sagði Kristbjörn Árnason
húsgagnasmiður í spjalli við
Þjóðviljann.
Kristbjörn Árnason hefur á
undanförnum árum mátt þola hina
harðvítugu erlendu samkeppni í
húsgagnaiðnaðinum á eigin skinni.
Hann hefur rekið sjálfstæðar vinn-
ustofur og unnið hjá öðrum þar til
hann missti atvinnuna skömmu
fyrir jólin síðustu.
„Kaupmenn breyttu eftir þetta
mjög sínum innkaupum og hættu
að kaupa inn heilu lagerana af hús-
gagnavinnustofunum heldur seldu
innlend húsgögn æ meira í umboðs-
sölu. Jafnframt lögðu þeir nú of-
urkapp á innflutninginn og öfluðu
sér umboða erlendis. Svar fram-
leiðendanna við þessu var að þeir
opnuðu sjálfir söludeildir í húsa-
kynnum sínum og seldu beint og
tóku um leið upp gæðastaðal. Gæði
húsgagnanna bötnuðu við þetta og
með aukinni kynningu á sinni vöru,
t.d. húsgagnasýningu, vænkaðist
hagur þeirra nokkuð“.
Góðæri
1970-1976
„Það má segja að framleiðendur
hafi haft það allgott á árunum 1970
til 1976, en þá tel ég að hafi verið
toppurinn í þessari grein hér á
landi. Síðan fer allt að fara á verri
veginn því ríkisvaldið sá til þess að
eftir inngön iuna í EFTA lækkuðu
tollar ár frá "i á erlendum varningi
og hverfa loks alveg árið 1980. All-
ar hömlur á innflutningi höfðu þá
fyrir löngu verið teknar í burt og
auk þess beindist áhugi kaupend-
anna æ meira að erlendu fram-
leiðslunni þar sem hún var mun
fjölbreyttari og svaraði betur kröf-
segir
Kristbjörn
Amason
húsgagna-
smiður
um tískunnar frá ári til árs. Auglýs-
ingaflóð í fjölmiðlum magnaði upp
sölu erlendu framleiðslunnar og
þessi kynning var að sjálfsögðu
kostuð að meira eða minna leyti af
erlendum aðilum. Égget getið þess
hér að kostnaður við litprentaða
bæklinga sem dreift er af innflutn-
ingsaðilum er ofboðslegur og ég
gæti trúað að hver einasta litmynd í
svona doðröntum kosti allt upp
undir þreföld vikulaun trésmiðs í
íslenska iðnaðinum. Þaðlá þvíljóst
fyrir að ekkert íslenskt fyrirtæki
gæti haft ráð á slíkum fjárfest-
ingurn".
íslenskur iðnaður í
samkeppni við sjálfan
sig?
En hafa ekki margir íslenskir
framleiðendur freistast til að hefja
innflutning sjálfir og hafa íslenska
og erlenda framleiðslu í bland á
boðstólum?
„Jú, það er alveg rétt og ég fæ
raunar ekki séða nema það séu
ósköp eðlileg viðbrögð manna sem
berjast í bökkum eins er áhættan
hverfandi í þessum innflutningi
miðað við framleiðslu. Freisting-
arnar eru svo sem fyrir hendi því
það er veifað framan í alla þá, sem
eitthvert söluapparat hafa, alls
kyns gylliboðum. Þeir eru spurðir
hvað sé hægt fyrir þá að gera ef þeir
aðeins vilji selja húsgögn, innrétt-
ingar, klæðningar, stiga, sumar-
hús, íbúðarhús og hvaðeina sem
nöfnum tjáir að nefna. ÖIIu þessu
hef ég kynnst sjálfur og ég veit
Kristbjörn Árnason húsgagnasmiður.
raunar vel að það voru ekki bara
þeir sem áttu útlendra hagsmuna
að gæta sem reyndu að hvetja til
innflutnings heldur gerðu það
einnig sérfræðingarnir á vegum
iðnaðarráðherra sem fóru inn í
fyrirtækin til að reka áróður“.
Svarti markaðurinn
stór
En er ekki mikið um að
húsgagnasmiðir og aðrir hand-
verksmenn séu með lítil verkstæði í
kjallaranum og selji sína fram-
leiðslu beint, utan við kerfið?
„Jú blessaður vertu. Það er
auðvitað fjöldi manna, ekki síst á
vetrum, þegar ástandið er hvað
verst í atvinnumálum smiðanna, að
þeir skapi sér aðstöðu í bílskúrnum
og selji vinum og vandamönnum
innréttingar og „gleyma" oft að
innheimta söluskattinn. Þetta vita
allir og svona skattsvik viðgangast
auðvitað í flestum þjónustugrein-
Kristbjörn Árnason:
Launþegasamtökin
veröa sjáif
aö taka frumkvæöiö í
baráttunni
gegn innflutningnum.
um. Ég gæti trúað að oft sé hlutfall-
ið 15-20% af markaðinum hér á
landi.“
Er það ekki líka klénn kaup-
skapur?
„Jú, það kreppir auðvitað alls
staðar að og á síðari misserum hafa
innflytjendur í æ auknari mæli snú-
ið sér að innflutningi tilbúinna húsa
og húshluta, mér skilst að sá inn-
flutningur sé í dag kominn langt
umfram það sem hann var þegar
við vorum að byggja upp eftir Vest-
mannaeyjagosiö. Og þarna gerist
luðvitað það sama og í húsgagna-
íðnaðinum; að það er vegið að okk-
ar eigin hagsmunum til langframa
vegna ásóknar í stundargróða,
þjóðinni til stórtjóns."
Flytjum ekki
vandamálin út
„Málið er nefnilega það að þessi
gífurlegi innflutningur tekur frá
okkur vinnuna í stórum stíl og ég
fullyrði að sá samdráttur sem er í
byggingar- og innréttingaiðnaði er
aðeins byrjun þess sem koma skal.
Það síðasta sem ég hef frétt er að
finnska sendiráðið hyggi á stórátak
í markaðskönnun hér á landi fyrir
finnskan tréiðnað og þá ekki ein-
ungis fyrir húsgögn og innréttingar
heldur og hurðir, glugga með gleri
í, tilbúin hús o.fl. o.fl. Einmitt
þann hluta markaðarins sem að
mestu hefur sloppið við hina er-
lendu aðför hingað til. Þetta mark-
aðsátak Finnanna er unnið með
miklu markvissari hætti en nokkru
sinni hefur verið gert hér á landi
áður með margfalt meira fjár-
magn í spilinu þar sem finnska rík-
ið er á fullu. 1 þessu sambandi er
ekki laust við að maður hugsi til
allra þeirra finnsku ráðgjafa sem
hér voru á ferð í fjölda íslenskra
fyrirtækja um árið í sambandi við
Markaðsátak í húsgagnaiðnaði.
Við flytjum nefnilega ekki
vandamálið út lengur eins og við
gátum gert hér á árunum fyrir
1970. Nú ríkir kreppa og samdrátt-
ur í löndunum í kringum okkur og
þar er enga vinnu að fá, þar ríkir
stórfellt atvinnuleysi. Þess vegna
hef ég talið að allir byggingarmenn
verði að standa saman íþessari bar-
áttu fyrir tilveru sinni. Við bygg-
ingarmenn hljótum að geta lagt
okkar af mörkum í stríðinu gegn
innflutningnum því það eru þó allt-
ént við sem verum að koma út-
lendu einingahúsunum upp og út-
lendu innréttingunum fyrir á sínum
stað“.
Islenskur iðnaður
úreltur?
Liggur hundurinn ef til vill
grafinn í þessu? Mættu verkalýðs-
samtökin ekki vera virkari í allri
umræðu um þessi mál?
„Jú, vissulega þurfa þau að halda
vöku sinni því launþegarnir eru
Fimmtudagur 27. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9
„Ég sé ekki betur en
við verkamenn séum
að láta hvítflibbaða
kerf iskalla stjórna
þessu fyrir okkur og
mérfinnst það
nauðsynjamál að við
sjálfir myndum okkar
eigin skoðanir í
þessum efnum.“
auðvitað þeir sem mestra hags-
rnuna eiga að gæta í þessum efnum.
í því sambandi er líka nauðsynlegt
að menn séu gagnrýnir á eigin
vinnubrögð; er íslenskur bygging-
ariðnaður of dýr? Hafa bygginga-
menn næga kunnáttu, tækni og
þjálfun? Hvernig er markaðurinn í
dag? Hvernig verður hann þegar
háir vextir og innflutningur eru
farnir að hrjá hann fyrir alvöru?
Öllum þessum spurningum
verðum við byggingarmenn sjálfir
að svara ekki síst vegna þess að
neytendur eru nú að upplifa nýja
tíma, nýja möguleika til að koma
yfir sig þaki. Nýir valkostir streyma
fram á vettvanginn og þeir eru
kynntir í litfögrum bókum sem
höfða beint til fólks, þarfa þess og
smekks. Timburhús eru nú að
verða í hátísku og einstaklingar
eygja nú loks möguleika á að mubl-
era upp með útlendum húsgögnum
sem það hefur um margra ára skeið
einungis séð í erlendum hús-
búnaðarblöðum.
Við verðum að lúta nýjum lög-
málum, það þýðir ekkert að berja
hausnum við steininn. Og ég verð
að segja eins og er að mér finnast
viðbrögð iðnaðarins og launþega-
samtakanna ákaflega ómarkviss.
Ég er til dæmis viss um að byggingu
einingahúsa mun fleygja gífurlega
fram á næstu árurn. Blokkaríbúðir
munu minnka hlutfallslega þegar
markaðurinn mettist æ meir. Og
neytendur gera auknar kröfur um
verð, gæði, útlit, uppsetningar-
hraða, greiðsluskilntála og þess
háttar. Ef íslenskur iðnaður á ekki
að deyja út á örfáum árum verðum
við að geta spilað með. Það eru
hreinar línur“.
Skoða ber launakerfín
En hvað telur þú vera til ráða?
Eru til einhverjar ákveðnar leiðir
sem þú ert með í huga?
„Ég hef velt þessu lítillega fyrir
mér og ég er þeirrar skoðunar að
„Það síðasta sem ég
hef f rétt er að f innska
sendiráðið hyggi á
stórátak í
markaðskönnun hér
á landi fyrir f innskan
tréiðnað."
mörgu sé ábótavant. Umfram allt
verður að gera sömu kröfur til allra
hluta, hvort sem þeir eru innfluttir
og raunar sérstaklega ef þeir eru
íslenskir. Skoða verður verkkunn-
áttu byggingarmannanna sjálfra.
Til dæmis tel ég aö smiðir hafi mjög
yfirgripsmikla þekkingu á bygg-
ingum og mjög góða innsýn inn í
alla verkþætti. En það er enginn
vafi á því að vinnan þeirra er of dýr.
Það þarf að auka afköstin með
betri skipulagningu og aukinni
verkaskiptingu.
„Og ég verð að segja
þaðeinsoger, að
mér f innast viðbrögð
iðnaðarins og
launþegasamtak-
anna ákaflega
ómarkviss."
Við verðum að skoða launakerf-
in og ég tel hiklaust að bónusinn og
akkorðskerfið dragi verulega úr
allri eðlilegri framþróun í iðnaði.
Slík launakerfi verðlauna oft ein-
ungis líkamlegt atgervi en láta
ýmsa verkkunnáttu liggja á milli
hluta. Þau þjóna fyrst og fremst
vinnuveitandanum á vernduðum
vinnumarkaði. Akkorðið skapar
margvísleg félagleg vandamál sem
koma mætti í veg fyrir og heftir í
raun launamenn í einskonar átt-
hagafjötra“.
Iðnfræðslan
furðuleg
„Verkkennsla iðnaðarmanna í
tréiðnaðinum að missta kosti er
stórfurðuleg. Mönnum er kennt
ýmislegt sem þeir þurfa aldrei að
nota en svo vantar grætilega margt
sem þeir aldrei læra í sínu námi. Eg
sé ekki betur en að við verkmenn
séum að láta hvítflibbaða kerfis-
kalla stjórna þessu fyrir okkur og
mér finnst það vera nauðsynjamál
að við sjálfir sem eigum mestra
hagsmuna að gæta myndum okkar
eigin skoðanir í þessum efnum".
Atvinnan rýrnað
stórlega
En hafið þið ekki sjálfir gert at-
hugun á því hvernig atvinnuástand-
ið er í greininni núna?
„Á þingi Sambands byggingar-
manna í haust var ítarlega fjallað
um ástandið út frá öllum hliðum og
ekki bara sjónarmiði tréiðnaðar-
manna heldur og annarra stétta í
byggingariðnaði. Ég hafði þar
framsögu um atvinnumálin og hóf
að viða að nrér öllu tiltæku efni og
var þá einmitt svo heppinn að út
kom um þær mundir skýrsla sam-
starfsnefndar um iðnþróun í
húsgagna- og innréttingaiðnaði
sem hefur verið nefnd skýrslan um
Markaðsátakið, Við lestur skýrsl-
unnar sá ég strax að tölur um
atvinnustigið í tréiðnaðinum
stóðust engan veginn í dag enda
kom í ljós að þær eru miðaðar við
ástandið eins og það var árið 1980.
En síðan hefur orðið gjörbreyting
til hins verra og það kom vel í ljós í
könnun sem við gerðurn sjálfir hjá
Sveinfélagi húsgagnasmiða. Við
fórum í flest húsgagnafyrirtæki hér
á Stór-Reykjavíkursvæðinu sem
skila um 80% alls þess iðnaðar í
landinu og það kom í ljós eins og
okkur grunaði að á árunum 1980 til
dagsins í dag hefði fjöldi ófag-
lærðra manna á stöðunum minnkað
um 31% en fagmönnum fækkað
um tæp 10%. Þessi rýrnun atvinn-
unnar kemur ofan á það hrun sem
verið hefur í greininni allt frá því
1978. Þá kom líka fram að af 58
fyrirtækjum sem húsgagnasmiðir
störfuðu í árið 1980 hafa 27-30 hætt
störfum í dag.
Það er því alveg ljóst að það
kreppir að okkur en ég legg áherslu
á að það verður að kanna ástandið
miklu betur; ef á að vera mark tak-
andi á okkar rökum gegn innflutn-
ingnuin, sem eru fyrst og fremst
þau að hann ógni atvinnu hundr-
uða manna í landinu, verðum við
að vanda vel til okkar vinnubragða
og hafa aðstöðu til að kortleggja
ástandið dag frá degi“.
Aukið eftirlit
okkar sjálfra
„Það er bráðnauðsynlegt að hafa
stöðugt í gangi ákveðinn vinnuhóp
á vegum Sambands byggingar-
manna sem hafi þessi atvinnumál
til athugunar og starfsmann sem
fylgist með ástandinu allan ársins
hring. Við launamenn og samtök
okkar verða að hafa frumkvæðið í
okkar höndum þegar okkar eigin
lífshagsmunamál ber á góma. Og
við sjálfir verðum að finna leiðir út
úr vandanum, ræða þessi mál
hreinskilnislega og fyrir opnum
tjöldum og umfram allt gera kröfur
til okkar sjálfra í þeim efnum. -
Við erum í sjálfheldu um þessar
mundir en ég veit líka að ef við
tökum sameiginlega á er hægt að
finna leiðir til lausnar“, sagði Krist-
björn Árnason húsgagnasmiður að
lokurn..
—v.