Þjóðviljinn - 03.02.1983, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 3. febrúar 1983
Helmu Sanders*
ms
Ég hef ástríðu fyrir eldfjallaeyjum, og mig hefur dreymt um að koma til íslands frá því að ég las
skáldsögur Halldórs Laxness... — Ljósm. Atli.
F ór narlund
og stríðsótti
undirbúið, en enginn vissi í rauninni
nákvæmlega hvað myndi gerast, því samtöl
voru ekki skrifuð fyrirfram. Það sem
gerðist byggðist mikið á þeim viðbrögðum
sem leikkonan kallaði fram. Þetta gerði það
líka að verkum að sj álf takan er ekki eins
úthugsuð og undirbúin eins og í hinni
myndinni, en árangurinn varð sá, að
myndin hefur á sér nokkurn blæ
heimildamyndar. Viðbrögð manna hafa
ýmist verið mjög jákvæð eða neikvæð, en
myndin hefur hlotið verðlaun gagnrýnenda
íEnglandi.
Eldfjallaeyjar
Hefur þú séð einhverja íslcnsku
myndanna á hátíðinni?
-Nei, því miður. Það er reyndar gamall
draumur minn að koma hingað til íslands,
en nú get ég því miður ekki stoppað nema í
3 daga. Ég hef ástríðu fyrir eldfjallaeyjum.
Þær koma manni í tengsl við kj arna
jarðarinnar. Ég hef heimsótt Stromboli og
Bali, Lanzarotaeyju í Kanaríeyjaklasanum
og Orineyju á gríska Eyjahafinu. Ég hef
skoðað Etnu og Vesúvíus, en ég hafði aldrei
komið til íslands, enda þótt það hafi verið
draumur minn allt frá því ég las skáldsögur
Halldórs Laxness sem unglingur. Ég notaði
því daginn í gær til þess að fara í ökuferð út
fyrir borgina, og í dag er mér boðið að hitta
Halldór Laxness. Meira get ég ekki gert á
þessum þrem dögum.
Hvers vegna hefur þýsk kvikmyndagerð
tekið þeim framförum sem raun ber vitni á
síðastliðnum áratug?
- Það er fyrst og fremst breytt lög um
kvikmyndagerð, sem þar hafa haft áhrif til
góðs. Þýsk kvikmyndagerð nýtur nú
umtalsverðs stuðnings frá ríkinu. Hjá
okkur eru það dómnefndir gagnrýnenda
sem velja úr þau handrit sem fá stuðning,
en þaðer t.d. andstætt þeim reglum sem
gilda í Frakklandi, þar sem það eru
kvikmyndaframleiðendur og
dreifingaraðilarsem í rauninni ákveða
hvaða myndir eru gerðar.
Það var stjórn jafnaðarmanna sem setti
þessi lög. Á stjórnarárum kristilega
flokksins voru nær eingöngu gerðar
klámmyndir í Þýskalandi. Ég vona að ekki
fari í sama farið aftur eftir síðustu
stjórnarskipti. Nýja þýska
kvikmyndabylgjan hefur í rauninni breytt
andliti Þýskalands út á við. ímynd
Þýskalands virðist koma betur til skila í
hinni nýju kvikmyndabylgju heldur en í
máli og hugsun stjórnmálamannanna. Að
sjálfsögðu eru gerðar mun fleiri myndir en
þær sem fara á erlendan markað. Það er
kannski ein mynd af hverjum 10 eða 20 sem
stendur upp úr. En ég vona að þeim reglum
sem nú gilda um kvikmyndagerðina verði
ekki breytt.
Við kveðjum Helmu Sanders, og hún
segist vonast til þess áð komast hingað
aftur, helst til að kvikmynda, -þeir sem búa
á þessari eyju hljóta að vera lánsamt fólk,
segir hún að lokum. -ólg
„Þið eruð lánsamir að búa á
þessu landi“, sagði þýski
kvikmyndaleikstjórinn Helma
Sanders-Brahms, þegar við Atli
Ijósmyndari hittum hana í
anddyrinu á Hótel Holt á
mánudaginn. Helma Sanders á
tvær kvikmyndir á
kvikmyndaviku listahátíðar,
sem nú fer fram í Regnboganum,
og ætlunin var að fræðast svolítið
afhenniumþessar myndir.
Helma Sanders-Brahms er talin í hópi
efnilegustu kvikmyndagerðarmanna í
Þýskalandi. Húnerfædd 1940ogsló í gegn
meðsinni 10. mynd, Þýskaland, náföla
móðir, sem ergerð árið 1980.
- Þýskaland, náföla móðir segir sögu
foreldra minna og fjölskyldu á
stríðsárunum og fyrstu árunum eftir stríð.
Þetta er bæði mín persónulega saga og saga
Þýskalands á þessum tíma, því sagan snertir
líf okkar alltaf á persónulegan hátt, jafnvel
líka hér uppi á fslandi að ég held.
Foreldrar mínir urðu fórnarlömb þeirrar
reynslu, sem strfðið og nasisminn varð
Þýskalandi. Myndin hefst þegar þau hittast
í fyrsta skipti 1938, og henni lýkur þegar
móðir mín reynir að fremja sjálfsmorð
skömmu eftir stríð.
Foreldrar mínir voru venjulegt fólk sem
dreymdi um að lifa eðlilegu fjölskyldulífi.
Þau voru frábitin stjórnmálum og hvorugt
flokksbundin. Sagan greip inn í líf þeirra og
eftir að þau giftust 1939 var faðir minn
sendurí herinn, fyrst til Póllands, síðan til
Frakklands, Rússlands og Grikklands.
Á sjö ára tímabili meðan heimsstyrjöldin
geysaði sáust þau aðeins 3-4 sinnum, og
þegar hann sneri aftur voru bæði breytt.
Friðurinn, sem samið hafði verið um utan
heimilisins, 'arð upphafið að stríðinu á
milli foreldra minna.
Sektog ábyrgð
Inn í þetta fléttast líka spurningin um
sekt og ábyrgð, hver eigi að borga fyrir
glæpinn.
Frændi minn, sem einnig er raunveruleg
persóna í myndinni, kemur þarna einnig við
sögu. Hann var háttsettur í
Loftvarnaráðuneyti Hitlers og lagði meðal
annars á ráðin um loftárásirnar á England.
En hann óhreinkaði aldrei hendur sínar.
Þegar hann sá fram á að halla mundi undan
fæti fyrir Hitler, flýði hann Berlín 1943 og
settist að úti á landi. Eftir stríðið varð hann
síðan háttsettur í kirkjuráði mótmælenda í
V-Þýskalandi. Hann vareinn þeirra mörgu,
sem skipulögðu stríðið og hlutu upphefð á
eftir, og þetta gat ég ekki skilið sem barn,
þegar ég horfði á afleiðingar strfðsins
eyðileggja líf foreldra minna.
Óttinn við stríðið
Tengist mynd þín með einhverjum hætti
þeirri miklu umraeðu, sem nú á sér stað í
Þýskalandi um yfirvofandi stríðshættu?
- Jú, við vitum að Þýskaland verður enn á
ný vígvöllur fyrir næsta stríð ef til þess
kemur. Það eru þeir sem tóku við í
Þýskalandi eftir stríðið, sem hafa skapað
þessa vígstöðu. Bertold Brecht sá þetta
fyrir þegar árið 1955.
En þýska þjóðin vill ekki nýtt stríð. Ekki
heldur þeir sem eru eldri og íhaldssamir.
Þessi staða virðist vera komin upp af
einhverri pólitískri nauðsyn. Kosningarnar
6. mars næstkomandi verða mjög
mikilvægar. Það er hugsanlegt að margir
þeir sem annars eru íhaldssamir muni
greiða atkvæði öðruvísi af ótta við hinar
bandarísku eldflaugar.
Ég hef haft mikil samskipti við Frakkland
undanfarin ár, og þeir hafa kunnað að meta
myndir mínar, en mér finnst það undarlegt
að þeir virðast ekki geta skilið kvíða okkar,
þann mikla ótta við stríðið sem nú grúfir
yfir Þýskalandi þar sem vopnum hefur verið
hlaðið upp beggja vegna landamæranna í
yfirgengilegum mæli.
Óvenjuleg
fórnarlund
Þú átt einnig aðra mynd á
kvikmyndahátíðinni, Die Berúhrte, eða
Óvenjuleg fórnarlund eins og hún hefur
verið kölluð á íslensku?
Hin saklausu fórnarlömb stríðsins fengu að
gjalda fyrir það á meðan skipuleggjendurn-
ir hlutu upphefð.... - Ljósm. Atli.
- Já, þetta er mynd sem líklega kemur til
með að verka sjokkerandi á marga. Hún er
gerð á eftir „Þýskaland, náföla móðir“, og
hún er byggð á sjálfsævisögu geðveikrar
konu. Kona þessi sóttist eftir að gefa sig
utangarðsmönnum, krypplingum,
flækingum og erlendum
farandverkamönnum, þar sem hún þóttist
vita að í þeim væri Kristur endurborinn.
Þetta er nánast yfirskilvitleg róttækni og
kona þessi verður því eins konar kven-
Kristur. Mynd þessi er unnin með allt
öðrum hætti en „Þýskaland, náföla móðir“.
Við gerðum ekkert handrit og sömdum
engin samtöl fyrirfram. í myndinni koma
aðeins fram tveir lærðir leikarar, þ.e.
konan og læknirinn. Aðrir leikarar eru
ófaglærðir. Myndin var undirbúin með
þeim hætti að ég og leikkonan fórum á
geðsjúkrahús og töluðum við lækna og
sjúklinga oghorfðum á viðtöl. Við ræddum
líka við konuna og höfðum þannig
ákveðnar hugmyndir fyrirfram. Þegar að
kvikmyndatöku kom var umhverfið vel
Nýja þýska
kvikmynda-
bylgjan hefur
breytt ásjónu
Þýskalands út á
við, segir
Helma Sanders