Þjóðviljinn - 18.05.1983, Blaðsíða 10

10 SÍSA -- ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 18. maí 1983
Ég sit í gömlum fólksvagni
ásamt 2 Perúmönnum, á leið út
úr miðborg Lima. Hér er kominn
nóvember og vor í lofti, sólskin
og hiti eru að taka við af hinu
rakaog skýjaða vetrarveðri.
Samt þætti vetrarveður í Lima
líklegavel brúklegtsem íslenskt
sumar, því hér þrífast pálma- og
baunatré allt árið um kring og
sjaldan þarf að notast við annað
en þunna peysu og/eða regn-
kápu. Ásamt mér í bílnum eru
Javies, sem stendur daglegan
vörð um mannréttindi pólitískra
fanga, og Alfredo, sem er aðal-
ritari sambands fátækrahverfa í
Perú. Ferðinni er heitið út í
stærsta kampinn í Lima.
Alþingi götunnar'
Einar Hjörleifsson skrifar frá Perú 2. grein
Hér rúmast öll
íslenska þjóðin
Villa elSalvador
Við ökum meðfram ströndinni, sem nú
er öll að lifna við eftir veturinn, og í gegnum
íbúðarhverfi hástéttarinnar, Miraflores,
sem jafnframt er ein helsta A'erslunarmið-
stöð borgarinnar. Leiðin liggur yfir stóra
umferðarbrú og brátt fer umhverfið að
breyta um svip. „Hér sérðu skilin á milli
hins ríka og fátæka hluta borgarinnar",
segir Javies og bandar frá sér hendinni. - Af
hvítmáluðum, vel við höldnum húsum taka
við múrsteinshlaðin hús, ómáluð og þakin
auglýsingaskiltum um allt milli himins og
jarðar.
Það er rétt eins og við séum á leið út í
eyðimörk, grár sandliturinn yfirgnæfir allt
annað. Meðfram veginum teygja lágar, ó-
reglulegar húsabreiður sig upp eftir sand-
hólunum. „Hér halda hinir nýkomnu til",
segir Alfredo. „Eftir svo sem árstíma verð-
ur ekki meira pláss hér." Það fer að grilla í
kampinn framundan og við ökum eftir eina
malbikaða veginum í hverfinu, en hann var
lagður fyrir 2 mánuðum síðan.
8 manna fjölskylda
í 3 herbergjum
Alfredo aðalritari býr í litlu múr-
steinshúsi ásamt konu sinni og 6 börnum á
aldrinum 4-16 ára. Fjölskyldan ræður yfir
stórri stofu og eldhúsi auk 2ja afhólfaðra
svefnherbergja, sem má kallast gott hér í
hverfinu. Saíernið liggur í opnum húsa-
garðinum innaf eldhúsinu og er einfalt; rör-
bútur sem stendur uppúr jörðinni og er í
sambandi við skolpræsakerfið. Á eftir er
skolað með vatni úr ryðgaðri tunnu, sem
stendur í horninu. „Jú víst er hér vatnslögn,
en ekki rennandi vatn nema hvern dag í
nokkrar klukkustundir", segir Alfredo og
nuddar á sér augun, - hann var að vinna að
skipulagsmálum mestalla nóttina.
Áf hæð í nágrenninu má sjá yfir hluta
hverfisins. „Hér búa um 300 þúsund
manns", segir Alfredo og hlær dátt, þegar
ég segi honum, að hér kæmust allir íslend-
ingar fyrir. Þótt varla myndu þeir sætta sig
við það þröngbýli, sem hér ríkir.
Hörð barátta
Villa EI Salvador er fremur ný byggð,
ekki nema 11 ára gömul'. Vegna óvenju-
góðrar skipulagningar íbúanna tókst þeim
þó að tryggja sér bæði vatn og rafmagn fyrir
5 árum síðan. En til þess að ná slíkum ár-
angri þurfti að setja mikla pressu á stjórn-
völd, farið var í mótmælagöngur að stjórn-
arráðinu og verkföll gerð. Onnur hverfi,
Alfredo, aðalritari samhands fátækra-
hverfa í Perú var leiðsögumaður höiundar í
Villa El Salvador, fátækrahverfi í útborg
Lima. Alfredo er hér lengst til hægri ásamt
syni sínuin og dóttur. Ljósm. E.H.
sem staðið hafa í 20 ár eða lengur eru enn
ekki farin að sjá snefilinn af slíkum lífsþæg-
indum. - Ekki er þjónustan samt ókeypis,
það kostar um 11-falt mánaðarkaup verka-
manns að fá lagt inn vatn.
Skipulagning
svæðisins
Svæðinu öllu er skipt í 90 stór hverfi, sem
sjá um sín eigin mál að verulegu leyti.
Grunneiningin er hin svokallaða „manz-
ana“ og sérhvert hverfi samanstendur af 16
slíkum. Haldnir eru reglulegir fundir í
hverfunum, þar sem íbúarnir taka á-
kVarðanir um staðbundin mál og kjósa sér
aðalritara sem fulltrúa í breiðara samhengi.
Fulltrúarnir 90 kjósa sér síðan 5 manna
framkvæmdanefnd, er skipuleggur sam-
eiginleg verkefni og er samningsaðili út á
við gagnvart yfirvöldum. - Alfredo líkir
þessu fyrirkomulagi við uppbyggingu júg-
óslavneska þjóðfélagsins.
í hverfinu eru nokkrir skólar, þó ekki
nærri nóg til þess að uppfylla þörfina, sem
fyrir hendi er. Ríkið kostar byggingarnar og
borgar kennurunum kaup, afganginn sjá
íbúarnir um.
Bastmottuhús
á sandsléttunni
Hér eru einnig skil á milli hverfa. Þeir,
sem lengst hafa búið hér, hafa komið sér
upp sæmilega vel byggðum húsum, þar sem
útveggirnir eru hlaðnir úr múrsteinum og
bárujárn lagt yfir. En hvað skal til bragðs
taka, þegar börnin vaxa upp og stofna
heimili? - Algengur sambúðaraldur (því
ekki gifta sig nærri allir) er hér 18-20 ár og
illmögulegt að hýsa 3-4 vaxandi fjölskyldur
undir sama þaki. - Hér er að finna skýring-
una á víðáttumiklum breiðum einfaldra ,
húskumbalda, sem skellt hefur verið beint á
þurra sandsléttuna utan venjulegrar
byggðar. Húsin eru gerð úr fléttuðum bast-
mottum, sem bundnar eru saman á hornun-
um. Þau eru gluggalaus og ótraust að sjá,
þar sem þau bærast fyrir golunni. íbúarnir
notast við steinolíulampa og vatn er keypt
úr nálægum krönum.
Fjölskyldumynstrið er hér afar hefð-
bundið. Karlmennirnir sækja flestir vinnu
til Lima og konurnar eru eftir heima og sjá
um börn og heimili. Aðeins hluti karlanna
hefur fasta atvinnu, aðrir vinna tilfallandi
störf, t.d. sem götusalar. Strætisvagna-
ferðir á milli kampsins og Lima taka milli
3-4 klst. daglega, svo fjölskyldufaðirinn er
sjaldan heima, nema þá yfir blánóttina.
Kvennahópar
Talið er, að um helmingur íbúanna í Villa
E1 Salvador sé ólæs eða illa læs og skrifandi.
Eins og víðar gerist, gildir þetta sérstaklega
um konurnar, sem eru einangraðar og af-
skiptar í samanburði við karlana. En nú eru
konurnar farnar að skipuleggja sig í hverfis-
hópum. Þessir hópar styðja t.d. uppbygg-
ingu skólastarfs og heilsugæslustöðva á
svæðinu, vinna að umhverfismálum o.fl.
T.d. er UNICEF (Barnahjálp S.Þ.) með
dagheimili og margháttaða upplýsingast-
arfsemi um hreinlæti, rétta næringu, barn-
asjúkdóma o.s.frv., - í samvinnu við kon-
urnar.
Til þess að virkja fleiri konur í starfinu,
starfa einnig leshringir og námshópar. En
við ramman reip er að draga, þar sem er
hefðbundið kynhlutverk kvenna. Og þótt
konurnar séu flestar í svipaðri aðstöðu, þ.e.
bundnar yfir búi og börnum, meðan karl-
arnir vinna í stórborginni, er tekjudreifing
innan hverfisins og lífskjör íbúanna þó það
innbyrðis ólík, að erfitt getur verið að
henda reiður á sameiginlegum hags-
munum.
Eftir útsýnisferðina fer Alfredo með mig
í heimsókn til vinafólks síns í nágrenninu.
Hjónin eru bæði virk í hverfispólitíkinni og
húsbóndinn hefur ásamt A. gist fangelsi
Líma nokkrum sinnum, í sambandi við
mótmælaaðgerðir og kröfugöngur liðinna
ára. Okkur er boðið að taka þátt í aðalmált-
íð dagsins, hádegismatnum, og yfir heitri
kjötsúpu spyr Francisco mig spjörunum úr
um ísland, skoðanir mínar á sósíalisma og
Rómönsku Ameríku, og gerði óspart að
gamni sínu um leið. Hann vinnur fyrir fjöl-
skyldunni með því að selja bækur á frjálsum
markaði og gengur það bærilega.
Við kveðjum alla með handabandi, eins
og hér er siður og höldum áfram göngunni.
Alfredo segir, að hér sé töluvert um þjófn-
aði og rán, enda ekki nema 12 lögreglu-
menn á öllu svæðinu. „En fólkið tekur þá
lögin í sínar eigin hendur, hýðir þjófana eða
grefur þá í sand upp að hálsi, þar sem þeir fá
að dúsa yfir nótt, áður en þeir eru aflientir
lögreglunni. Stundum láta þeir lífið við
þessa meðferð.“ - Við göngum framhjá
opnu svæði. Á því miðju stendur aflóga
strætisvagn, málaður í öllum regnbogans
liturn og stór kross þar skammt frá. Stræti-
svagninn er notaður sem dagheimili og við
og við er hér krossfestur afbrotamaður.
„Bundinn við krossinn, ekki naglrekinn",
tekur Alfredo fram með glettnissvip.
Nálastungur
og geðlyf
Seinna um daginn fer ég í heimsókn á
heilsugæslustöð í hverfinu. Á svæðinu er
ekki einn einasti spítali, og alla bráðaþjón-
ustu verða íbúarnir að sækja til Líma, þ.e-
.a.s. þeir sem efni hafa á því. Heilsugæslu-
stöðin er opin þrisvar í viku, nokkrar klst. í
senn og íbúar hússins rýma þá til fyrir þeim
40-50 sjúklingum sem alla jafna mæta á
staðinn. - Hér starfa 4-5 læknar og 3 sál-
fræðingar. Allt starf er unnið í sjalfboða-
vinnu utan venjulegs vinnutíma og gjaldinu
mjög stillt í hóf. Sjúklingurinn borgar sem
svarar 15 krónum íslenskum fyrir hverja
heimsókn, eða um fimmtung venjulegs
gjalds, og peningarnir eru notaðir í skrif-
stofukostnað, viðhald og þvíumlíkt.
Starfsfólkið beitir ólíkustu aðferðum.
Vestræn læknisfræði þrífst hér í bland við
hefðbundnar lækningaaðferðir innfæddra
og austræna læknislist. Einn sálfræðingur-
inn kann nokkuð fyrir sér í nálastungu-
aðferðinni kínversku og stingur nálunum á
kaf í ýmsa líkamsparta sjúklinganna, með-
an aðrir sitja og horfa vonleysislega út í
bláinn. Hún segir frá því, að góður árangur
hafi náðst í meðferð geðklofa og annarra
geðrænna sjúkdóma með því að beita til
skiptis nálastunguaðferðinni og hefð-
bundnum sálfræðilegum aðferðum.
Mikill hluti tímans fer í að sinna börnun-
um. Mörg þeirra þjást af næringarskorti og
búa við erfið skilyrði heima fyrir. Oft eiga
þau erfitt með að einbeita sér, væta rúmið á
næturnar og sýna Önnur einkenni tauga-
veiklunar.
Rútuferð í bæinn
í rökkurbyrjun fylgir Alfredo mér útá
stoppistöð og segir, að ég skuli gæta mín á
vasaþjófum. „Allt í lagi“ segi ég og sýni
honum magabeltið undir buxnastrengum,
þar sem ég geymi vegabréf, dollara og flug-
miða. - Vagninn hristist eftir holóttum veg-
um við háttstillta músík og auglýsingaþrugl
einnar útvarpsstöðvarinnar og það er löngu
orðið dimmt, þegar komið er að enda-
stöðinni í Líma, hálfuin öðrum klukkutíma
síðar. Klukkan er að verða 8, allt iðar af lífi
á götumörkuðum stórborgarinnar, og
langar raðir vinnulúins fólks bíða eftir að
troða sér inn í yfirfulla strætisvagna.