Þjóðviljinn - 30.07.1983, Side 14

14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN ; Helgin 30.-31. júlí 1983
sunnudagspistill
_ / ,
Alið á fordónlum
í uppeldi og inn-
rætingu almenní
gagnvart
samkynhnelgðu
fól^i
Málefni samkynhneigðs fólks
hafa mikið til legið milli hluta á
íslandi þartil nú síðustu árað
fleira og fleira fólk hefur komið
úr felum og viðurkennt kyn-
hneigð sína. Þeirsterkustu
hafa gengið í Samtökin 78 sem
er félag lesbía og homma á Is-
landi, í því eru 40 félagar.
Undanfarið hefurathygli beinst
að þessum samtökum vegna
veitingastaðar í Reykjavík sem
meinað hefur samkynhneigðu
fólki aðgang, og einnig var ný-
lega fróðlegur útvarpsþáttur
um málefnið þar sem fram
komu ótrúlegirfordómar ís-
lensksalmennings. Þjóðviljinn
ræddi þessi mál viðtalsmann
Samtaka 78, Guðna Baldurs-
son og lögfræðing sem kynnt
hefur sér þessi mál, Arnmund
Bachman.
Fordómarnir
liggja djúpt
Þetta má - af því hér er vlst sitthvort kynið á ferðinni. Ljósm. Jan Kaiia.
„Þaö er hvergi bannað að vera
samkynhneigður” sagði Arnmund-
ur, „það eru skýlaus brot á mann-
réttindum þegar einum hópi er
meinaður aðgangur að skemmti-
stað. Það er ekki leyfilegt fremur
en að banna rauðhærðum aðgang.
Meinið liggur bara miklu dýpra, í
innrætingu allt frá barnæsku og í
öllu viðhorfi almennings. Rann-
sóknir sem gerðar hafa verið er-
lendis gefa til kynna að samkyn-
hneigt fólk er minnihlutahópur
sem á við gífurlega fordóma að
stríða, þess vegna ert.d. stórhópur
fólks óhamingjusamur í kynlífi sínu
alla tíð vegna þess að það þorir
ekki að viðurkenna samkynja til-
hneigingar sínar en veit af þeim
sjálft. í lögfræði er notað hugtakið
„Homosexual panik”. Það er sú
hræðsla sem grípur um sig þegar
heterosexual fólk kemst í nána
snertingu við samkynhneigða og
getur þá gripið til örþrifaráða. Ég
kynnti mér þessi mál rækilega þeg-
ar ég var verjandi í morðmáli sem
tengdist þessu og fékk refsinguna
mildaða vegna þess.
Vanþekking fólks á þessum mál-
um er iíka mjög mikil, það halda
margir að þetta sé bráðsmitandi,
eins og kynsjúkdómar og hægt sé
að iækna þetta með einhverjum að-
ferðum.
Fólk verður að hafa það hugfast
að samkynhneigt fólk eru mann-
eskjur eins og aðrir og líta á það
þannig en ekki láta fordóma sam-
félagsins stjórna sér. Ástæðan fyrir
þessum aðgerðum eiganda veiting-
ahússins er sú að hann gengur út frá
því að'almenningur hafi viðbjóð á
samkynhneigðun og skiiji því þær
hálfkveðnu vísur sem fram koma í
auglýsingum frá staðnum”, sagði
/ Arnmundur Bachman.
Auglýsingar í
Morgunblaðinu
„Við erum með aðgerðir í undir-
En hvað ef fólk af sama kyni sést láta vel hvort að öðru... Skyldu þær???
Ljósm. Guðm. Ingólfsson.
búningi”, sagði Guðni Baidursson,
talsmaður Samtakanna 78, „bæði
varðandi auglýsingar og aðgöngu-
bannið. Þessar auglýsingar hafa
farið síversnandi í Morgunblaðinu
en það er eina blaðið sem birtir
þær. Síðasta auglýsing bar t.d. vott
um háþróaða kynóra þess sem
hana samdi og því miður persónu-
lega vandamál hans. Það er of-
framboð á skemmtistöðum í
Reykjavík og því samkeppni milli
staða um gesti. Eigandi staðarins
sem tók við f byrjun júní, reynir að
höfða til þess fólks sem hefur for-
dóma gagnvart okkur. Við erum að
berjast fyrir samkynhneigt fólk
yfirleitt, ekki bara félaga í Samtök-
unum, þeir eru ekki svo margir.
Samkynhneigt fóik hefur ekki sótt
þennan stað neitt fremur en aðra
því slíkt fólk er út um allt.”
7 mánuði
í dómskerfinu
„Ég lenti sjálfur í því í desember
sl. að vera meinaður aðgangur að
skemmtistað vegna þess áð ég væri
hommi. Ég kærði málið strax en
það er enn að velkjast í dómskerf-
inu. Þegar ég hringdi í saksóknara
nýlega og spurði um málið fannst
það fyrst ekki, en síðan var ég
spurður hvort ég þyrfti endilega að
sækja þennan skemmtistað.
Máiið er víst núna hjá rannsókn-
arlögreglunni svo það er alls óvíst
enn hvað út úr því kemur. Við
eigum enn Við mikla fordóma að
stríða sem liggja mjög djúpt hjá
fólki.“
Margir lýstu
yfir stuðningi
- Margir voru hissa á þeim
miklu fordómum sem komu fram-
ly á fólki í útvarpsþættinum nýlega.
Attuð þið von á þessu?
- Við þekkjum mjög vel þau við-
horf sem þar komu fram, sagði
Guðni, en við vonuðumst eftir mál-
efnaiegri umræðu. Þegar þættinum
lauk, biðu mjög margir á línunni og
margir hringdu í okkur á eftir og
lýstu yfir stuðningi við okkur. Það
má ekki taka þetta of hátíðlega sem
almenningsviðhorf. Staðreyndin er
sú að menn sem iáta í ljós svona
mikinn viðbjóð og gerðist í þættin-
um, eru ófullnægðir í kynlífi sjálfir
og þurfa að fá útrás á þennan hátt„
það er það sorglega. Það er hættu-
legt ef fólk gengur út frá því að
þetta sé almenningsálitið. Það
verður hver og einn að líta í eigin
barm og dæma út frá því“ sagði
Guðni Baldursson að lokum.
EÞ
Endurminningafargan mikið’
á Italíu: þeir gera nú svo mikið
fyrir þjóð sfna þessir karlar.
Forsætisráðherra, utanríkisráðherra, innanrfkisráð-
herra, hermálaráðherra.....
Marsérað til Rómar: hefði ég verið ítali þá heíði ég verið með, sagði Winston Churchill.
Mussolini ræsti fram mýrar
aðstæðum af þessu tagi mætti við
bæta. En þær ættu, ef allt væri með
felldu, að duga skammt til að gera
þennan hlægilega einræðisherra og
viðskilnað hans að einhversskonar
stoltarefni eða þá til að réttlæta
hann.
Pláss í sálinni
Menn vísa þá gjarna til pólitískr-
ar þreytu á Ítalíu. Þar hefur skapast
sérkennilegt og lífseigt flokksræði
Kristilegra demókrata, hægri-
flokks sem er nógu öflugur til að
ráða því í meira en þrjátíu ár hvern-
ig stjórnir eru saman settar, flokks
sem hefur skapað hátimbrað og
spillt stjórnkerfi, mjög mengað
hneykslismálum stórum og
smáum. Og það er sagt að fólkið sé
líka þreytt á vanmætti vinstri flokk-
anna í glímunni við þetta bákn. Við
þessar aðstæður finna menn til
söknuðar og þrár eftir hinum
„sterka manni“ sem þeir halda að
höggvi á hnútinn. Þeir eru kannski
ekki reiðubúnir til að kjósa yfir sig
slíkan herra, en þeir hafa pláss
handa honum í sálartetrinu - í því
tómi sem hvunndagsleiki lýðræðis-
ins hefur skilið eftir.
Ekki pólitík
Það er líka og var varasamt, að
fasisminn sló mjög á þá strengi, að
hann væri engin venjuleg pólitísk
hreyfing, heldur einskonar lífræn
nauðsyn. Mussolini segir á einum
stað: „Fasistar eru ekki sósíalistar
né heldur lýðræðissinnar' eða
íhaldsmenn, ekki heldur þjóðern-
issinnar. Þeir eru samruni allrar
neitunar og alls samþykkis. Innan
fasistasveitanna koma sjálfkrafa
saman allir þeir sem þjakaðir eru af
vesöld hins gamla hugsunarháttar.
Innan fasismans (sem á sér enga
stefnuskrá) er þetta nýja frelsi og
sjálfstæði sem vantar í hin
steingerðu eldri samtök". í annan
stað sagði hann „lýðræðið hefur
svipt líf fólksins öllum „stíl“ - lit,
styrk, hinu myndræna, hinu
óvænta, hinu dulræna - öilu því
sem máli skiptir í sál íjöldans. Við
leikum á alla strengi hörpunnar -
frá ofbeldi til trúarbragða, frá list
til stjórnmála".
Fjölmiðlaspil
í orðum af þessu tagi er óneitan-
lega að finna skyldleika við tal ým-
issa þeirra foringja og fjölmiðla-
garpa sem á seinni árum hafa
boðað „eitthvað nýtt“ í þjóðlífi og
formælt „gömlu flokkunum." En
menn skulu heldur ekki gleyma
því, að í eftirspurn eftir fasískum
minningum hafa fjölmiðlar og
þeirra spil miklu hlutverki að
gegna. Þeir gera sitt til að gera
tímabil, sem í raun voru hin
hörmulegustu að einhverju sem
var skrautlegt, og furðulegt og æsi-
spennandi og litríkt. Og kvik-
myndalistin hefur bætt gráu ofan á
svart með því að leika sér helst til
oft að því að gera fasismann að
einskonar kynferðislegri til-
raunastarfsemi.
Það er líka vert að athuga, að
einræðisherrar eiga afar auðvelt
með að básúna út framkvæmdir
sínar og láta menn falla í stafi yfir
sjálfsögðustu hlutum. Bresk blöð
gátu á dögum Mussolinis ekki
dáðst að því nógsamlega að „járn-
brautarlestirnar á Ítalíu koma nú á
réttum tíma“. Finnskur kunningi
minn benti mér einu sinni á það, að
fjölmiðlar í Evrópu básúnuðu það
út um allar jarðir að stjórn Musso-
linis hafði ræst fram mýrar skammt
frá Róm. Við Finnar, sagði hann,
unnum á þessum tíma að margfalt
meiri jarðabótum, en það tók eng-
inn eftir því - Vegna þess að við
höfum engan Mússa til að auglýsa
það. Gaetane Salvemini segir í bók
sinni um tímann: „Það var ómögu-
legt að reisa náðhús í þorpi án þess
að blöðin skrifuðu um það sem
feikilegt afrek“. Þessi snjalla
auglýsingastarfsemi, sem fékk
Churchill til að segja í Róm árið
1927 að „ef ég væriTtali þá færi ég í
svarta skyrtu“ hefur orðið furðu
lífseig. Mussolini gerði svo mikið
fyrir fólkið, segja menn. Þeir segja
meira að segja um Hitler: já, en
hann lagði hraðbrautirnar góðu um
sitt land!
ÁB
utanríkisráðherra, innanfíkisráð-
herra, ráðherra hagsmunsamtaka,
kommandör lögreglunnar, her-,
flota- og flugmálaráðherra.
Ömurleg málalok
Hann náði góðum árangri í að
auglýsa sig sem viljasterkan, snjall-
an stjórnmálaforingja og bjargvætt
gegn kreppu og sósíalisma - eins og
síðar mun að vikið. En uppbygging
Ítalíu á hans dögum var reyndar
mjög í skötulíki, hvað sem leið
skrautlegum fjöldasýningum fas-
ismans, og átti það eftir að sannast
þegar Mussolini slóst í för með
Hitler (sem hann hafði lengst af
fyrirlitið og talið ómerkilegan eftir-
apanda sinn) í því að leggja
heiminn undir fasismann. Þau
hernaðarævintýri voru hin ömur-
legustu (aumlegust var innrás ít-
alska hersins frá Albaníu inn í
Grikkland, sem Grikkir sneru
fljótlega í sókn og hefðu tekið Al-
baníu af Mussolini ef Hitler hefði
ekki sent mikið lið á vettvang). Ár-
ið 1943 höfðu breskirogbandarísk-
ir herir frelsað suðurhiuta Ítalíu,
kóngurinn og herforingjarnir
gerðu samsæri gegn Mussolini og
allt hans valdakerfi hrundi eins og
spilaborg. Eins og Ernst Nolte
segir í bókinni „Three Faces of
Fascism" - þá varð hinn þjóðlegi
fasíski borgari aftur venjulegur ít-
alskur borgari - en harðjaxlarnir
urðu enn meiri fasistar en áður.
Þeir stofnuðu fasistalýðveldi á
norður ftalíu, sem hrundi í stríðs-
lok - þýskir stormsveitarmenn
rændu Mussolini úr haldi og settu
hann yfir þetta fyrirtæki, sem varð
raunar lítið annað en þýskt lepp-
ríki. Maðurinn sem virðulegir
breskir aristokratar höfðu nefnt
„mesta stjórnmálamann okkar
tíma“ endaði feril sinn sem lítið
peð í ömurlegu lokatafli Hitlers.
Að vísu var Mussolini ekki
fjöldamorðingi. Að vísu var ítölsk
ritskoðun mild og umburðarlynd
miðað við það sem gerðist hjá
öflugri einræðisherrum. Að vísu
reyndi Mussolini um tíma að and-
æfa gegn gyðingafjandskap hins
þýska nasisma. Nokkrum mildandi
eða nokkrar vangaveltur
um vinsældir einræðisherra
Sjá hér hve illan enda: Mussolini og Clara Pettacci, Mílanó 1945.
Vittorio, sonur Mussolinis, á fundi hjá nýfasistum: Og þetta átti ég eftir að
upplifa sagði hann klökkur.
lýðræði. Svartstakkar hans fóru
rænandi, brennandi og misþyrm-
andi fólki um Ítalíu (einn hinn
duglegasti var Italo Balbo, sem hér
var minnst á dögunum með mikilli
blíðu) - og sköpuðu það andrúms-
loft, að þegar 40 þúsund fasistar
löbbuðu sig til Rómar 1922,
hrundu allar stofnanir hins ítalska
ríkis fyrir þeim og Mussolini var
falið að mynda stjórn. Hann tók í
tiltölulega fáum skrefum þá þróun
að gegnsýra Ítalíu fasisma undir
einkar persónulegri handleiðslu -
því hann var allt í senn forseti Stór-
ráðs fasista, forsætisráðherra,
fengu nýlega 2,5 miljónir atkvæða í j
kosningum og bættu verulega við 1
sig eftir langa hrakninga. Almir-
ante foringi þeirra hefur lengst af
reynt að halda vissri fjarlægð frá
fasisma Mussolinis, en nú er öll slík
feimni horfin.
Þetta er undarlegt, og andfasist-
ar ítalskir, ekki síst sósíalistar og
kommúnistar, standa ráðalausir og
vita ekki hvernig á því stendur, að
furðumörgum löndum þeirra finnst
fasisminn orðinn „fallegur" eða
spennandi með jákvæðum for-
merkjum. Og það er kannski ekki
nema von að menn séu hissa ef þeir
rifja þó ekki sé nema í stórum
stökkum upp feril Mussolinis.
Furðulegur ferill
Mussolini hóf pólitískan feril
sinn nálægt aldamótum sem, eld-
heitur sósíalisti, ritstjóri dagblaðs-
ins Avanti og harðlínumaður gegn
þeim sem þóttu hallir undir krat-
isma. (Það er ein þversögnin í sögu
Mussolinis, að þegar ftalir áttu í
nýlendubrölti í Norður-Afríku lýsti
hann því yfir, að vinir hans væru
líbískir öreigar og ítalskir, en óvin-
urinn borgarastéttin, hvort sem
hún væri ftölsk eða tyrknesk -
Aldarfjórðungi síðar átti Mussolini
eftir að láta æsku Ítalíu blæða út í
Afríku í sérstaklega misheppnaðri
viðleitni til að endurreisa Róm-
verska heimsveldið). í heimsstyrj-
öldinni fyrri gerðist hann svo, þvert
ofan í stefnu flestra sósíalista, ákaf-
ur stríðsæsingamaður í nafni
þjóðrembu og sérkennilegrar dul-
hyggju um hreinsandi kraft
stríðsins. Upp úr stríðinu steypir
hann saman fasískri hreyfingu úr
ýmsum hópum og þankastraumum
og verður fyrstur til að nota sér ótta
borgaranna við sósíalíska byltingu
og þörf smáborgaranna fyrir öryggi
og fríðindi til að berja niður
Kennslukonan skoska, ungfrú
Brodie, sem er í sjónvarpinu á
sunnudögum, er ein þeirra sem trú-
ir á mikla menn í sögunni, leiðtoga,
frumkvöðla. Og hennar maður á
þriðja áratug aldarinnar er oddviti
ítalska fasismans Mussolini: hann
hefur gert svo mikið fyrir land sitt
segir hún. Og skilur alls ekki ítalsk-
an föður eins nemanda sinna, sem
hefur orðið að flýja land vegna þess
að honum er ekki líft án málfrelsis.
Er fasisminn
„fallegur“?
Ungfrú Brodie er ekkert eins-
dæmi (og andófsmaðurinn ekki
heldur). Svona sögur af sögulegum
görpum og aðdáendum þeirra úr
fjarska eru alltaf að gerast. Engu
að síður er það furðuiegt, hve vin-
sæll Mussolini allt í einu er orðinn í
heimalandi sínu um það bil fjörtíu
árum eftir að hann var festur upp
eins og hundur í Miiano ásamt ást-
konu sinni. Engu líkara en fasism-
inn sé í tísku, eða hafi að minnsta
kosti gengið undir mjög mjúkhenta
og milda endurskoðun. Hver
Mussolini-ævisagan rekur aðra,,
fyrrverandi ráðgjafar hans og
meðreiðarsveinar gefa út endur-
minningar í löngum bunum, sjón-
varpið fyllist af Mussolinidag-
skrám, börn foringjans, Edda og
Vittorio, koma fram og minnast
þess að „pabbi var dásamiegur fjöl-
skyldufaðir". Nýfasistar í MSI
Árni
Bergmann
skrifar