Þjóðviljinn - 03.09.1983, Qupperneq 11

Helgin 3.-4. september 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 11
Halldóra heimsótt í þjóðminjasafnið
Vissulega
spenmndi
Hér sjáum við plastefnið sem notað er við varðveislu hvers konar
viðartegunda. Það verður ekki Jítið af Poly-ethylene Glycol 4000 sem
fer í hollenska skipið ef að líkum lætur.
„Auðvitað höfum við mikinn
áhuga á að vera með í þessu
og fá reynslu, en það er Ijóst að
Þjóðminjasafnið eitt hefur ekki
möguleika á að fást við þetta
verkefni eins og það er búið
tækjum, mannafla og fjármun-
um. Það er hins vegar ætlun
okkar af fylgjast með fyrir
austan, þegarfarið verðurað
dæla, og síðan vonandi að
taka þátt í undirbúningi
varðveislu skipsins, ef úr
verður að Holiendingar kaupi
það“ sagði Halldóra Ás-
geirsdóttir, forvörður, en hún
er fyrsti íslendingurinn sem
lýkur námi í varðveislu forn-
minja (þ.e. ekki bóka og lista-
verka).
Við heimsóttum Halldóru út á
Þjóðminjasafn, þar sem hún
vinnur við að verja ýmiss konar
fornminjar og einmitt þegar við
komum var hún með sýnin úr hol-
lenska skipinu fyrir framan sig.
„Mér sýnist þetta vera tvenns
konar viður, en hingað kemur á
eftir maður sem er trjáviðarfræð-
ingur til að skera úr þessu með
mér. Aldursgreiningin tekur hins
vegar miklu lengri tíma og verður
að gerast erlendis." sagði Hall-
dóra.
Halldóra Ásgeirsdóttir forvörður
með sýnin úr „Het Wapen“ fyrir
framan sig. Ljósm. Leifur.
Þess má geta að aldursgreining
sem gerð var í Svíþjóð á viðarbút
sem náðist upp í upphafi leitar-
innar, sýndi að hann var úr tré
sem höggvið var 1648, en skipið
er byggt 1653, svo öllu nákvæm-
ara getur það ekki verið.
Halldóra sýndi okkur nú
hvernig viðarvörnin fer fram.
Þegar ljóst er í hvaða ástandi
viðurinn er er gerð áætlun um
aðgerðir, en þær geta tekið frá
nokkrum vikum upp á marga ára-
tugi. Vasa-skipið í Stokkhólmi,
sem enn er verið að verja, hefur
gefið mönnum dýrmæta reynslu.
„Þeir hafa prófað sig áfram
með ýmiss konar blöndu af plast-
efninu, sem blandað er í vatnið
og úðað yfir skipið. Nú hafa
menn fengið reynsluna af ýmsum
rotvarnarefnum og þurfa ekki að
endurtaka sömu vitleysuna,"
sagði Halldóra.
Efnið sem er notað heitir „po-
lyethylene Glycol 4000, en til að
byrja með var notuð blanda sem
heitir 600 og er miklu veikari.
Kom í ljós að hún dugði ekki og
nú er 4000 blandan alls staðar
notuð. Halldóra sýndi okkur í
birgðageymsluna, þar sem Glyc-
olið er geymt í risastórri tunnu.
Efnið líkist sápuflögum eða vaxi,
en er í raun uppleysanlegt plast-
efni. Til að byrja með er mjög
lítið af því sett í vatnið (sem er
eimað) og síðan meira og meira
þar til blandan er 50%. Þá er
byrjað að þurrka viðinn og að
lokum þornar hann alveg og efn-
ið ver hann fúa um aldur og ævi.
„Það er sannarlega þess virði
að hafa farið út í þetta nám, ef
maður fær tækifæri til að taka
þátt í svo merkilegu verkefni, og
nú virðist framundan. Við Guð-
mundur Ólafsson fornleifa-
fræðingur föruni aftur austur á
sand nú um helgina og við erum
jafn spennt og allir aðrir að sjá
hvað þarna kemur í ljós,“ sagði
Halldóra.
Um það leyti sem blaðið var að
fara í setningu í gær, fengurn við
að vita að Haraldur Ágústsson
trjáviðarfræðingur hafði skoðað
sýnin og skorið úr um að annað
var af barrtegund, en hitt þurfti
frekari rannsókn.
-þs
rakastigið smátt og smátt og þurrka
skipið síðan. Þetta fer þó allt eftir
viðartegundum og ástandi
viðarins.
Uppgröftur af því tagi sem nú
stendur til austur á sandi, er að því
leyti ólíkur uppgreftri Vasa-skips-
ins og „Mary Rose“, sem einnig var
lyft af hafsbotni, að hér er grafið
beint í sand, sem sjór liggur ekki
yfir. Sandurinn er þéttur og dauður
og hann virðist koma í veg fyrir fúa
að verulegu leyti. „Það er heilt sem
sandurinn geymir" var líka sagt í
Skaftafellssýslum.
Eftir að hafa fengið afbragðsgott
saltkjöt á „Lækjarbakka“, en svo
nefnast búðirnar, sýnir Kristinn
okkur það sem náðst hefur í af
skipinu. Munirnir eru myndaðir
bak og fyrir, fyrir Þjóðminjasafnið,
og tekin sýni.
Ilmurinn af viðnum er mjög
sérkennilegur. Einhver stakk upp á
því að lyktin minnti á salvíu og ann-
ar nefndi hass. Hvað sem því líður
voru fornleifafræðingarnir sam-
mála um að hún líktist ekki venju-
legri „miðaldalykt" sem er víst ekki
sérlega góð.
„Hollenskur fornleifafræðingur
Það er ekki mikið við að vera á eyðilegum sandinum. Elín Bergsdóttir (dóttir Bergs á Klaustri) vinnur við
matseld á Lækjarbakka og þeysir á vélhjóli um sandana, þegar færi gefst.
sem kom hér í sumar bað okkur
endilega að fara nú gætilega með
farangur og farm úr skipinu, því
hann sagði að gullslegið, kínverskt
postulín hefði verið helsti gjald-
miðill hollenskra háseta á þessum
tíma og kvaðst búast við miklu af
því í skipinu", sagði Kristinn.
Þegar búið var að skoða munina
vel og vandlega og Þór hafði lýst
því yfir að hér væri greinilega um
að ræða hluti úr eldra skipi en tog-
urunum (sem strönduðu þarna
1904 og 1920) var öllu pakkað nið-
ur aftur.
Þau Halldóra og Guðmundur
munu fylgjast með þegar byrjað
verður að dæla frá skipinu, en það
verður gert strax og styrkingu
stálþilsins lýkur. Er því vel hugsan-
leg að „Het Wapen“ verði sýnilegt
mönnum í næstu viku, en ekki lengi
það skiptið, því verður sökkt strax
aftur, svo að ekki sé hætta á að það
snöggþorni og skemmist. Veturinn
verður svo notaður til að undirbúa
endanlega vörslu skipsins og flutn-
ing þess þangað, hvar sem heima-
höfnin verður að lokum.
-þs
Vörumarkaðurinn hf.
Eiðstorgi 11, sími 29366
Vörumarkaðurinnhf.
Ármúla 1 A, sími 86111