Þjóðviljinn - 01.10.1983, Page 14

Þjóðviljinn - 01.10.1983, Page 14
14 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 1.—2. október 1983 Helgin 1.-2. október 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15 Jón Ormur Halldórsson fyrr- verandi aðstoðarmaður forsæt- isráðherra og forystumaður ungra Sjáifstæðismanna er ætt- aður úr Skagafirði (og þarmeð frændi Magnúsar blaðamanns H. Gíslasonar). Faðir hans er sýsiu- maður á Króknum og föðurbróð- ir hans er Magnús frá Mel fyrrum fjármálaráðherra. Sjálfur er Jón Ormur sýslumannslega vaxinn og dulítið ráðherralegur ifasi. En þegar samræður hefjast kemur hlýleg manneskja í Ijós... - Nei ég er ekki lengur í Sjálfstæðis- flokknum. Ekki endilega af því flokkurinn sá hafi breyst - heldur hef ég verið að breytast á undanförnum árum. Flokkurinn er lítið breytanlegur. Ég hefi ekki áhuga á að gerast virkur í þessum flokki. Og ég sé heldur ekki fyrir mér að ég muni gerast þar virkur félagi á ný. Flokkar - leid naudsyn - Æ, flokkar eru af hinu illa - í besta falli ill nauðsyn. Þeir eru frelsisskerðandi, stað- landi fyrirbæri. Eg get ekki hugsað mér að vera ábyrgur fyrir flokk. Hins vegar kýs ég að hafa mínar prívatmeiningar og vera ábyrgur gagnvart mínum eigin skoðunum. Gekk 12 ára í flokkinn - Uppgjör? Ég gekk í þennan flokk 12 ára gamall og hef því verið flokksfélagi í 17 ár. Það má því segja að ég þekki flokkinn nokkuð náið. Þetta er alveg eins og í fót- bolta, búa í Vesturbænum og fæðast inní KR. Flokkar á íslandi eru svona lið. Þú heldur með þínu liði, þó það geri mistök. Þú talar ekki um mistökin eða afglöpin. Að sigra, að vinna. Það er málið. - Þegar maður gengur til liðs við sitt lið 12 ára gamall þarf ýmislegt að ganga á til að maður fari að halda með öðru liði. Ég lenti einmitt uppá kant við flokksmenn mína. Það er merkileg reynsla að mæta sjálfum sér á því plani. Flokkurinn bjó ekki frekar en aðrir yfir einhverjum sannleika með stórum staf. Og fyrir mig sem var búinn að vera þarna frá bernsku var þó nokkurt áfali að komast að raun um ómerkilegheitin. En það er heiðarlegra að viðurkenna þegar rennur upp ljós. Um leið getur það verið sárt. Flokksvélum, flokkseigendafélögum fylgir óhugnaður; slúður og rógburður. Og það var óþægileg lífsreynsla að upplifa mesta svínaríið frá eigin mönnum. - Nei, flokkur er dautt appirat. Og þú mátt ékki sýna dauðu appírati tilfinningar eins og hollustu og tryggð umfram sjálfan þig og lifandi menn. Samstarfið við Gunnar Thoroddsen - í rauninni hefst samstarf okkar áður en ríkisstjórn var mynduð. Ég hafði hitt hann á menntaskólaárunum og öðru hvoru síðar. Ég var framkvæmdastjóri ungliðahreyfing- ar evrópskra íhalds- og kristilegra flokka með aðsetri í London um tveggja ára skeið. Þegar Gunnar var þingflokksformaður 1979 bauð hann mér starf hjá þingflokknum og sjálfum flokknum, hvað ég og þáði. Þá vann ég uppí Valhöll. Þegar Gunnar mynd- aði svo stjórnina var þegar Ijóst að ég myndi ekki rekast vel á kontórnum. Það var því ekki gott fyrir andrúmsloftið í Valhöll, hvorki fyrir mig né samstarfsmennina að ég væri þarna mikið lengur. í mars 1980 bað Gunnar mig að gerast aðstoðarmaður sinn og því boði tók ég gegn ráði allra vina minna og félaga. - Nei ég sá aldrei eftir því, ekki eina mín- útu. Ég er þakklátur fyrir að hafa fengið svona tækifæri. Það er engin eftirsjá heldur. - Gunnar var eftirminnileg persóna. Hann vildi fá að vita allt sem gerðist og var að gerast og drjúgur tími minn fór í að gefa honum skýrslur frá degi til dags. í rauninni var ótrúleg yfirferð hjá Gunnari, hann var gífurlega vinnusamur án þess að geta sé það alltof erfitt. Þess vegna vildi hann fá sem gerst að vita um mál og spurði margs. Enn fremur fylgdist hann vel með blöðunum og iagði mikið uppúr símtölum við venjulegt fólk. Honum þótti gott hve margir hringdu og fylgdi erindum fólks sem átti undir högg að sækja vel eftir. Gunnar var mikill húm- anisti. Það var líka gaman að vinna með honum / Oskar Guðmundsson rœðir við Jón Orm Halldórsson um flokk og mannlíf LÍFSVIÐHORF þvert á flokka gamla manninum. Ég minnist þess eitt sinn á ríkisstjórnarfundi þegar loft var lævi blandið. Ég hélt meira að segja að stjórnin væri að springa. Hnútur flugu um borð. Gunnar sat fyrir borðsenda og sáust engin svipbrigði á honum. Þegar andartakshlé varð í orrahríðinni, brá Gunnar skjótt við og hóf að segja gamansögu: - Eitt sinn var maður fyrir vestan... Síðan sagði hann bráðsmellna sögu. Það þurfti ekki meira. Andrúmsloftið var ögn elskulegra og stjórnin náði saman undir áhrifum sögunn- ar. - Frásagnargáfa hans var með ólíkindum. Jú, hann hafði þykkan skráp, í þessari hörðu pólitík en undir honum var viðkvæm manneskja, sem allir löðuðust að sem kynntust. Ég held að Sjálfstæðisflokkurinn liti allt öðruvísi út ef Gunnar hefði orðið formaður hans. Það hefði þá frekar kvarn- ast úr honum til hægri og sveimér ef það hefði ekki orðið betra fyrir þetta þrönga þjóðfélag okkar. Að kynnast sjálfum sér - Ég breyttist ört á þessum tíma. Ýmislegt hjálpaði til. Það var auðvitað geysilegt álag fyrir mig kornungan að takast á við verkefni með sjóuðum og veðruðum mönnum úr pólitíkinni. Óskapleg streita fylgdi í kjölfar mikilla verkefna. Ég man t.d. hve áramóta- aðgerðirnar 1980 sem ég vann að ásamt Ólafi Ragnari og fleiri góðum mönnum tóku á mig. Ég sat ríkisstjórnarfundi og vann undir feikilegu álagi. - Þetta var að sjálfsögðu dýrmæt lífsreynsla. En hitt gerðist engu að síður, að ég fór að drekka meira en nokkru hófi gegndi. En um þetta leyti, þegar ég var 26 ára steinhætti ég að drekka. Það var mikil frelsun. Þá tóku hlutirnir að gerast mjög hratt í lífi mínu - sérstaklega tók ég sjálfur miklum breytingum. Þetta var erfið reynsla og á vissan hátt niðurlægjandi en um leið opnuðust nýjar víddir og fallegur heimur. Ég kynntist sjálfum mér betur. Og hvað er mikilvægara en sjálfskönnun fyrir einn mann? Bók í smíðum - Nei ég ætlaði mér aldrei að verða rithöf- undur. Það hvarflaði aldrei að mér. Var ekki haldinn Laxnesskomplexi sem annar hver íslendingur gengur með, að verða að gefa út bók fyrir 19 ára afmælisdaginn. Annars verði maður ekki rithöfundur. - Á þessu tímabili sjálfskönnunar tók ég til við skriftir. Ég setti saman þessa bók, Spámaður í föðurlandi, sem kom út í fyrra. Það var viðfangsefni sem útheimti sjálfs- könnun öðru fremur. Máske voru síðurnar sem ég henti við gerð bókarinnar merkileg- astar í minni sjálfsleit. - Jú ég er að berjast við eina bók. Það er sammannleg saga um krísu manns. Litið í andlegan spegil. Forleggjari bauð mér að koma henni út í haust, en fæðingin gengur erfiðlega. Bókin verður síðar á ferðinni. Allt snýst um manninn - Nei ég er ekki markaðstrúar. Að mínu viti snýst allt um manninn. Hitt málið, framleiðslan og markaðurinn, það er tækni- legt atriði. - Stóriðjan? Það fylgja henni feikilega neikvæðir fylgifiskar. Mér er það ljóst. En það er jákvætt að hægt skuii vera að fram- leiða mikið magn af fáu fólki. Ég sé það gott við stóriðju. - Jú máske er viss tvöfeldni í afstöðu minni. Ég viðurkenni að ég hef megnustu andúð á fyrirbærinu. Ég sárvorkenni þeim sem þurfa að vinna í stóriðjuverum, - um leið og ég ber virðingu fyrir þeim sem það vilja og geta. Ég vildi losa sem flesta undan þeirri áþján - og tel að við verðum að fara hóflega í þær sakir. Borgaralegur húmanismi - erfitt uppdráttar - Sjálfstæðisflokkurinn er samsteypa ým- issa afla. Glundroðinn er býsna mikill að því leyti. f flokknum eru mjög ólíkt hugs- andi menn, hugsa eftir gjörólíku mynstri. - Nei ég hef enga einhlíta skýringu á því, hvers vegna borgaralegur húmanismi á svo erfitt uppdráttar í Sjálfstæðisflokknum. Þessir ólíku hópar láta ekki til sín heyra, sjást ekki í Morgunblaðinu af því flokks- maskínan er í höndum manna sem hugsa öðruvísi. - Það er stundum grundvallarmunur á lífsskoðun sjálfstæðismanna. Þannig fer t.d. með merkingu hugtaksins frelsi. Á því máli hef ég í grundvallaratriðum aðra skoð- un heldur en þeir menn sem helst eiga uppá Samband feðra við börn er orðið nánara. Það er með því betra sem gerst hefur í þjóðlífinu Ljósmyndir - eik. pallborðið í flokknum núna. Frelsi manns- ins er fyrir mér grundvallarmálið. Hins veg- ar tel ég „frelsi á markaðnum" vera nánast húmbúkk. Fyrir mér er það tæknilegt atriði hvort framleiðendur eða ríkið ákveði verð á smjörlíki. Það hefur í mínum huga ekkert með frelsi manneskjunnar að gera. Það er praktískt en ekki heimspekilegt inntak í slíku frelsi; til ákvörðunar smjörlíkisverðs. Frelsi borgaranna ræðst ekki af því hver ákveður smjörlíkisverð. Það ætti að hyggja að frelsi fátæka mannsins. Það er ekki aukið með markaðsfrelsi. Ufsviðhorf þvert á flokka - Verst er með þessa flokka hvernig þeir stía fólki í sundur, hvað þeir eru forheimsk- andi. Ég hafði samúð með málflutningi Vil- mundar Gylfasonar. Lífsviðhorf Gunnars Thoroddsen voru ekki alveg óskyld í meg- inlínum. Ogmáske var það ein af uppgötv- unum mínum í tíð síðustu ríkisstjórnar, að ég gat ekki hólfað lífsviðhorf mitt og skoðanir niður í básinn hjá Sjálfstæðis- flokknum eins og Morgunblaðið afmarkar hann hverju sinni. - Mér fannst það meira að segja næstum því óþægilegt hversu oft ég var sammála Svavari Gestssyni á ríkisstjórnarfundum um ýmsilegt. Én hvers vegna? Það eru flokkar sem gera menn að andstæðingum - þó jafnvel skoðanir þeirra geti farið saman í mikilvægum og afgerandi málaflokkum. - Umræðan í Sjálfstæðisflokknum og sjálfsagt öðrum flokkum er engu skárri heldur en hjá Hjálpræðishernum. Menn vitna aðallega um fólsku andstæðinganna. Og hver forherðir annan í þröngum hópi. Menn hengja sig dauðahaldi í flokkinn - og sleppa ekki takinu af því þá eru þeir hræddir um að glata sjálfsmyndinni. - Borgaralegur húmanismi á sér marga liðsmenn innan Sjálfstæðisflokksins, en „Morgunblaðið... ... heldur Sjálfstæðisflokknum saman ... með kommagrýlunni“. Borgaralegur húmanismi á erfitt uppdrátt- ar í Sjálfstœðis- flokknum og Morgunblað- inu menn hafa ekki þrek til að standa í áfram- haldandi átökum við flokksmaskínuna. Þeir eru búnir að fá nóg. Ég held að það sé enginn slíkur sem Gunnar Thoroddsen, enginn sem gæti leitt húmanisma til há- borðs í Sjálfstæðisflokknum. Kommagrýlan heldur flokknum saman - Morgunblaðið er ævintýralega þröng- sýnt blað. Nei, ég skil ekki hvers vegna öðruvísi þenkjandi Sjálfstæðismenn láta ekki meira til sín sjást í blaðinu. Þetta er maskína. Ég hef séð prýðisgóða menn, vini mína, fara þarna inn - og verða að stöðluð- um karakterum. Er þetta ekki eðli flokks- maskínunnar? Er þetta ekki eins hjá Þjóð- viljanum og Alþýðubandalaginu? - Það er bæði lífsnauðsynlegt fyrir Sjálf- stæðisflokkinn og Morgunblaðið að halda kommagrýlunni á lífi. Það er hún sem held- ur Sjálfstæðisflokknum saman. Ef Alþýðu- bandalagið væri ekki gert að slíkum komm- únistaflokki á síðum Morgunblaðsins eins og raunin er, þá væri Sjálfstæðisflokkurinn splundraður. Sú mynd og sú vitneskja sem maður sem félagi í Sjálfstæðisflokknum og lesandi Morgunblaðsins fær af Alþýðu- bandalaginu veldur því að manni kemur á óvart að kynnast einhverju öðru. Og það með öðru gerði það að verkum, að mér kom á óvart hversu ólíkir þeir Alþýðubandalags- menn sem ég hef kynnst eru þeim mann- gerðum sem Morgunblaðið skýrir frá uppá hvern dag. - Mogginn, flokksmaskínan hagar sér í þessu efni eins og valdhafar sem standa á völtum fótum. Hvað gerði argentínska herforingjastjórnin þegar hún var að gliðna í sundur? Hún réðist á Falklandseyjar. Það er kommagrýlan sem heldur þessum flokki ólíkra hópa saman. Valdhafarnir verða að búa til andstæðing - og gegn honum standa allir saman. Sundra þjóðinni - auðmýkja and- stæðinginn - Morgunblaðið hefur skipulega reynt að auðmýkja andstæðinga sína, þá sem eru á öðru máli. Afdrifaríkast hefur þetta verið gert í þeim málaflokki sem síst skyldi að mínu mati. Það er í öryggismálum þjóðar- innar. Ekkert hefur verið óábyrgara í ör- yggismálum heldur en einmitt þetta. Hér hefur flokksmaskína Sjálfstæðisflokksins bókstaflega tekið þátt í að sundra þjóðinni, í stað þess að reyna að ná samstöðu í þess- um mikilvæga þætti. - Mogginn hefur mótað þessa utanríkis- stefnu. Og í utanríkismálum er blaðið eitthvert það afturhaldssamasta apparat sem til er. Þannig varði Morgunblaðið stríðsrekstur Bandaríkjanna í Vietnam löngu eftir að hvert einasta sæmilega upp- lýst blað í Bandaríkjunum hafði snúist önd- vert við þessum harmleik. - f þessu samhengi má segja að Sjálfstæð- ismenn séu áskrifendur að skoðunum Morgunblaðsins. Þeir lesa ekki flokksálykt- anir eða þess háttar. Þeir lesa Morgunblað- ið og svona er nú bragurinn þar. Morgun- blaðið er ásjóna flokksins og stjórnar að verulegu leyti flokknum sjálfum þó ekki væri nema í gegnum innrætinguna með um- fjöllun sinni. - Þetta er ofboðslegt vald fyrir svo út- breytt og víðlesið blað. Það byggir líka menn upp og tekur af lífi í pólitík. Bæði menn og málefni. - Annars eru íslensku dagblöðin skelfi- leg. Ég var að koma heim frá Bretlandi á dögunum. Það var áfall að opna íslensku blöðin. Þau fara hroðalega út úr saman- burðinum. Það er eins og blöðin séu skrifuð til að sanna eigin kenningar, en ekki til að upplýsa fólk. Þau eru forheimskandi einsog flokkarnir sem standa á bakvið þau. - Allt er þetta eins og fótboltakeppni. Menn hafa sitt lið og halda með því. Og þó nokkur hluti lesenda geti farið gagnrýnu hugarfari yfir dagblöð, þá les þorri manna fréttirnar í flýti. Fyrirsagnir og þess háttar límist inní heilabúið. Hvernig á annað að vera en Mogginn reyni að festa myndina af Alþýðubanda’lagsmönnum sem verstu Moskvukomma. Efasemdirnar eru hættu- legar og þær mega ekki gera vart við sig. Þær komast ekki að. Lykill að skilningi - Erum við ekki komnir að kjarna máls- ins? Þurfa menn ekki að efast til að verða umburðarlyndir. Og þurfa menn ekki um- burðarlyndi til að geta búið saman á jörð- inni í friði og ró? Sannleiksleit eftir þessum nótum er alltof sjaldgæf. Flokksvélar eru andsnúnar- slíkri íeit - og fyrir því hef ég fundið í Sjálfstæðisflokknum. - Ég veit ekki hvort Sjálfstæðisflokkurinn klofnar á næstunni. Ég verð t.d. ekki var við að það sé neinn pólitískur grundvallará- greiningu á milli þeirra manna sem teljast líklegir til formennsku í flokknum. Það er í mesta lagi persónustríð. Aktivistarnir í flokknum eru engir pólitískir andstæðing- ar. - Auðvitað er hugsanlegt að einhverjir hópar taki sig til um utanríkismál, friðarmál og reyni að koma sínum sjónarmiðum að í flokknum og blaðinu. En ég sé engin teikn slíks. Svo held ég að fólk sé búið að fá nóg af átökunum í flokknum. Það er frekar að slíkt fólk fari að kíkja í kringum sig eítir öðrum kostum en bjóðast í þessum flokki. - Jú flokksbönd eru að riðlast í íslensku þjóðfélagi, það er með því besta sern gerst hefur að undanförnu. Fólk er farið að brjótast undan oki flokkanna og bindast samtökum á öðrum forsendum en þeir gefa hverju sinni. Einhverjir tala þá urn svik við flokkana. En hvernig er hægt að bera til- finningar til slíks appírats. Er ekki eðlilegra og mannlegra að bregðast ekki samvisku sinni? - Ég er ósammála Sjálfstæðisflokknum eða að minnsta kosti þeim sent þar fara nteð völdin í mörgum málum. Flugstöðin? Ég tel bæði hættulegt og heiniskulegt að byggja tlugstöö fyrir bandarískt fjármagn. Þetta er bara enn eitt málið í viðbót. Af hvetju var ekki fjallað ýtarlegar um þetta mál í al- mennri umræðu og á þinginu? Þeir vilja ekki almenna og ýtarlega umræðu unt þetta og telja sér sjálfsagt trú unt að meirihlutinn sé alltaf með þeim. - Éghef auðvitað samúð með friðarhreyf- ingum og ég veit að Morgunblaðið og flokksvélin öll óttast að fylgismenn Sjálf- stæðisflokksins rnuni vilja koma til liðs við hreyfinguna. Þess vegna allar þessar fréttir um stjórn Rússa á áhugamönnum það frið. Hins vegar er ég fylgjandi því sent illri nauð- syn að her sé í landinu. Samborgarar á jörðinni - Ég er óskaplega langt frá þjóðernis- hyggju. Mér hefur alltaf liðið best nteð sem flestu fólki í sem stærstum borgurn. Kunni vel við mig í London á árum áður. - Fyrir mér erurn við fyrst og fremst íbúar á jörðinni og eigum sent slíkir að bera ábyrgð gagnvart öðru fólki. Vandantál : þriðja heimsins eru svo gífurleg að þetta dægurþras okkar hér á landi verður ekki annað en hlægilegt. - Auðvitað verður að konta til ný efna- hagsskipan til að jafna tekjuskiptingu á milli okkar heimshluta og þriðja heimsins. Reyndar er ég hlynntur jöfnun lífskjara al- mennt og greinirþará við flokkinn einsog í ýmsu öðru. Jöfnuður er takmark í sjálfu sér. Réttlætismál og nauðsynlegt lífinu á jörðinni. Það þarf að jafna tekjur þannig að við á Vesturlöndum fáum minna í okkar hlut en þriðji heimurinn meira í sinn hlut. Jafnframt verður að jafna tekjum frá há- launamönnum til þeirra lægst launuðu. Hamingjustundir - Ég held að það sé líka með því betra sem gerst hefur í þjóðlífinu síðustu árin, að sam- band feðra við börn sín er orðið mun meira og nánara. Fæðing sonar míns var stórkost- leg lífsreynsla. Bleyjustúss og þess háttar hefur síður en svo dregið úr ánægju minni af barninu. Þegar honum var gefið nafn - varð nokkurt blaðamál. Eitthvert blaðanna sagði að hann hefði átt að heita Gunnar Geir. En drengur hlaut nafnið Gunnar Hrafn. Þá sagði eitt blaðið að GunnarThor- oddsen hefði orðið móðgaður, þar sem hann hefði viljað að drengur bæri nafn þeirra hjóna beggja Gunnar Valur. En þetta var bara brandari. Ég eyði flestum stundum sem ég á aflögu með barninu. Það eru mínar stærstu ham- ingjustundir. Nú stendur þannig á að annan hvern dag er konan mín Jónína Leósdóttir á þingflokksfundum hjá Bandalagi jafnaðar- manna - og þá er ég með syninum. - Jú. Ef til vill fer ég til útlanda. Bíða ekki allra ögrandi verkefni til samhjáipar? Mað- ur hugsar til bræðra sinna í heiminum. Við berum ábyrgð hvert á öðru allir jarðarbúar. Og blaðamaður þakkar Jóni Ormi fyrir viðtalið. Stingur punktunum inná lafsíðan frakkann og hugsar með sjálfum sér um kristilegan bróðurkærleika. -óg

x

Þjóðviljinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.