Þjóðviljinn - 30.12.1983, Síða 7

Föstudagur 30. desembcr 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Ein frábær söngkona
Jessye Norman er ein af þeim
söngkonum sém vaxa með hverri
hljómplötu. Síðasta upptaka henn-
ar sem ég hef haft spurnir af og
hlustað á, sannar mér það að hún
sé einhver alfremsta ljóðasöng-
kona heims. Upptakan er á Fjórum
síðustu ljóðasöngvum (Vier letzte
Lieder) Richards Strauss ásamt 6
hljómsveitarljóðum að auki eftir
sama höfund. En þetta er ekki
fyrsti og eflaust ekki síðasti sigur
Norman á söngsviðinu heldur.
Jessye Norman er fædd í borg-
inni Augusta í Georgíufylki í
Bandaríkjunum, árið 1945. Hún
hóf nám í Peabody-tónlistar-
skólanum þar í borg, árið 1967, en
síðar hélt hún námi sínu áfram við
Háskólann í Michigan, 1967-68.
Þar lagði hún stund á almenna tón-
list og söng undir handleiðslu hins
víðkunna franska barítónsöngvara
Pierre Bernac, en hann var frábær
kennari og meðal fyrri nemenda
hans má nefna Gérard Souzay.
Árið 1969 kom hún fyrst fram og
var það í Deutsche Oper í Berlín.
1972 söng hún í La Scala, Mílanó,
eftir að hafa sungið í tvö ár við
önnur ítölsk óperuhús, og sama ár
kom hún fyrst fram í Covent Gar-
den í London. Hún hefur síðan
haldið hljómleika um víða veröld
og komið fram á helstu tónlistar-
hátíðum í Evrópu.
Það sem fyrst kemur á óvart þeg-
ar athugaðar eru hljómplötur
Norman, er hið óhemjubreiða rep-
ertoirium hennar, hvort heldur er í
óperu- eða ljóðasöng. Hún fær jafn
lofsamlega dóma fyrir túlkanir
sínar á Armídu í samnefndri óperu
Heydns, hlutverk Rósínu í La vera
costanza eftir sama höfund (Philips
6769 021 og 6703 077) og hún fær
fyrir túlkun sína í Ljóði skógardúf-
unnar úr Gurrelieder Schönbergs,
undir stjórn Pierre Boulez (CBS
Masterworks 74025). Þá hefur hún
hlotið alþjóðlega viðurkenningu
fyrir túlkun sína á greifynjunni í
Brúðkaupi Fígarós og hlutverki
Giuliettu í óperu Verdis, Un gi-
orno di regno, hvor tveggja undir
stjórn Colin Davis.
En þótt ítalska óperan með sín-
um bel canto liggi einkar vel fyrir
henni, er þýskur og franskur ljóða-
söngur jafnvel hennar sterkasta
hlið. Gildir þar einu hvort um er að
ræða Schubert eða Mahler (Philips
6500 412), eða Berlioz og Ravel
(Nánar getið á eftir). Ég þarf vart
að endurtaka það sem ég skrifaði
fyrir nokkru um túlkun hennar á
Wesendonk-ljóðum Wagners og
Ástardauða-aríunni úr Tristan og
ísold (Philips 9500 031), sem er enn
önnur platan sem hún gerir í sam-
' vinnu við Colin Davis. Svona mætti
lengi telja og virðast henni lítil tak-
mörk sett hvað varðar breidd túlk-
unar.
Galdurinn bak við rödd Jessye
Halidór B. Runólfsson
skrifar um
hljómplötur
Norman er einnig fólginn í breidd.
Hún hefur þróttmikla og dökka
sópranrödd sem hún beitir af
mikilli og næmri tilfinningu. Vald
hennar yfir öndun gerir henni kleift
að dvelja, hækka og lækka hljóma
raddarinnar án þess að pína hana
eða bjaga. En styrkleikinn kæmi að
litlu gagni ef hann væri ekki þrung-
inn innileik og hlýju. Þ.a.a. ber
hún texta vel fram á hvaða
heimstungu sem vera skal.
að hægt að segja um þessa hljóm-
plötu annað en að hún er í flokki
bestu ljóðasöngsplatna sem undir-
ritaður hefur heyrt. Ég efast um að
í hópi allra þeirra söngkvenna sem
túlkað hafa þessa söngva Strauss,
finnist nokkur sem sé fremri Norm-
an. Vera má að Kirsten Flagstad
hafi gert það eins vel eða betur
undir stjórn tónskáldsins sjálfs, en
óhætt er að segja að upptakan hafi
ekki verið eins góð.
Fyrir utan Fjóra síðustu söngv-
ana; þrjá við ljóð Hermanns Hesse
og síðasta, Im Abendrot, eftir
Eichendorff, eru 6 gullfalleg og
þekkt lög eftir Strauss: 1. Cácilie,
2. Morgen, 3. Wiegenlied, 4.
Ég hef heyrt því fleygt að verið
sé að kanna möguleika á því að fá
Jessye Norman hingað á listahátíð.
Það er vonandi að af því geti orðið.
Norman er búsett í London og ætti
það að auðvelda málið þar sem
sambönd við þann heimshluta hafa
ætíð verið góð þegar sóst er eftir
kröftum á listahátíðir í Reykjavík.
Richard Strauss (1864-1949);
Fjórir síðustu Ijóðasöngvarnir (Vier
letzte Lieder),
ásamt 6 hljómsveitarljóðum
Flytjendur: Jessye Norman og Gewand-
haushljómsveitin
í Leipzig, undir stjórn Kurt Masur
Útgefandi: Philips 6514 322, digital,
1983
Dreifing: Fálkinn
Þetta er tveggja mánaða gömul
plata, tekin upp í Paul Gerhardt
kirkjunni í Leipzig. Það er fátt ann-
Lurkakatlarnir reynast vel
„Lurkakatlarnir kosta um 40 þús.
kr. Miðað við að sveitaheimili noti
7000 ltr. af olíu á ári til upphitunar,
sem kostar 9 kr. Itr., er upphitun-
arkostnaður kr. 63.000 á ári. Með
því að ætla sér 23 þús.kr. fyrir að
safna eldiviði, þurrka hann og saga
niður, er unnt að afskrifa
stofnkostnaðinn á einu ári en talið
er að öll fyrirhöfn við kyndingu
sem þessa sé um 1 klst. á dag að
jafnaði. Fyrir þjóðfélagið er hér
ekki síður um hagnað að ræða þar
sem gjaldeyrir til olíukaupa spar-
ast“. Svo segir í nýjasta Frey.
Fyrir fáum árum var farið að
flytja inn svonefnda lurkakatla,
sem ætlaðir eru til þess að brenna
rekaviðarmori og öðru timbri og
timburúrgangi, til upphitunar.
Strandamenn keyptu flesta þessa
katla en annars hafa þeir farið víðs-
vegar um land. Katlarnir hafa
reynst vel og ekki borið á neinum
erfiðleikum við notkun þeirra.
Það var Árni G. Pétursson,
hlunnindaráðunautur Búnaðarfé-
lags fslands, sem hugmyndina átti
að því að útvega þessa katla. Setti
hann sig í samband við danska fyr-
irtækið HS-TRAM en það hefur
sérhæft sig í framleiðslu á mið-
stöðvarkötlum, sem brenna bæði
föstu eldsneyti og fljótandi en geta
auk þess nýtt rafmagn til hitunar.
Nýlega kom hingað til lands yfir-
maður útflutningsdeildar fyrirtæk-
isins, Jörgen Clement, og ferðuð-
ust þeir Árni hér um landið,
skoðuðu katla frá fyrirtækinu og
ýmsa aðra, einkum olíukynta.
Freyr hefur það eftir Clement að
víða hérlendis séu í notkun olíuk-
yntir miðstöðvarkatlar, sem aðeins
nýti rúmlega helming af varma-
orku eldsneytisins en nýjustu gerð-
ir olíubrennara nýttu hinsvegar allt
að 90% varmaorkunnar.
Lurkakötlum hefur fjölgað mjög
í dönskum sveitum upp á síðkastið,
m.a. fyrir áeggjan þess opinbera.
Danskir bændur fá eldsneytið úr
limgerðum sínum.
Clement segir að bæta þurfi elds-
neyti í katlana 3-4 sinnum á sólar-
hring sé brennt timbri. Nauðsyn-
legt er að viðurinn sé vel þurr svo
að sót myndist ekki.
-mhg
Ruhe, meine Seele, 5. Meinem
Kinde og 6. Zueignung.
Það er erfitt að finna hnökra eða
lýti á túlkun þessara Iaga og hljóm-
sveitarstjórn Masur er með af-
brigðum næm og fögur. Hér er með
öðrum orðum komin gullplata eins
og þær gerast bestar, frábær túlk-
un; góð upptaka og vandaður frá
gangur í alla staði. Það er ekkert
eftir nema að sjá söngkonuna flytja
slíka tónlist á lifandi hljómleikum
Hector Berlioz (1803-1869):
Sumarnætur (Les nuits d’été) op. 7
Maurice Ravel (1875-1937):
Shéhérazade
Flytjendur: Jessye Norman og Sinfóníu-
hljómsveit Lundúna
Stjórnandi: Colin Davis
Útgefandi: Philips 9500 783, 1980
Dreiring: Fálkinn
Sumarnætur Berlioz eru samdar
við 6 ljóð eftir franska ljóðskáldið
Théophile Gautier, en þau eru öll
úr höfuðverki hans Émaux et cam-
ées sem kom ekki á prent fyrr en 18
árum eftir að tónverkið var samið
Berlioz samdi verkið árið 1834 og
er það talið til frumlegustu verka
hans. Söngvarnireru: 1. Villanelle,
2. Le spectre de la rose, 3. Sur les
lagunes, 4. Absence, 5. Au cimeti
ere (Clair de lune), 6. L’ile inconn-
ue. Með þessum ljóðasöngvaflokki
gerðist Berlioz undanfari slíkra
ljóðabálka sem útsettir voru fyrir
hljómsveit. Wagner og síðar Ma
hler tóku mið af þessum
brautruðningi Berlioz.
Jessye Norman syngur bálkinn
af mikilli festu og innileik og er
hann þó varla auðsunginn, þar eð
mismunandi raddsetningar krefj-
ast jafnvel tveggja söngvara. En
Norman hefur þá sérstæðu rödd
sem skipar henni á bekk með Janet
Baker og Regine Crespin, sem
sannverðugum túlkanda þessa
ljóðaflokks. í kaupbæti fáum við
söngva Ravels við ljóð Tristans
Klingsors. Austurlensk dulúð ljóð-
anna: 1. Asie, 2. La flute enchant-
ée og 3. L’indifférant, leynir sér
ekki. Ég er ekki frá því að Norman
sé hér enn markvissari í söng sínum
en í bálki Berlioz.
Rannsóknastyrkir EMBO
í sameindalíffræði
Sameindalíffræðisamtök Evrópu (European Molecular Biology
Organization, EMBO), styrkja visindamenn sem starfa í Evrópu og
ísrael til skemmri eða lengri dvalar við erlendar rannsóknastofnanir
á sviði sameindalíffræði.
Nánari upplýsingar fást um styrkina í menntamálaráðuneytinu,
Hverfisgötu 6,101 Reykjavík, og þar eru einnig fyrir hendi skrár um
fyrirhuguð námskeið og málstofur á ýmsum sviðum sameindalíf-
fræði sem EMBO efnir til á árinu 1984.
Umsóknareyðublöð fást hjá Dr. J. Tooze, Executive Secretary,
European Molecular Biology Organization, Postfach 1022.40,
D-6900 Heidelberg 1, Sambandslýðveldinu Þýskalandi.
Umsóknarfrestur um langdvalarstyrki er til 16. febrúar og til 15.
ágúst en um skammtímastyrki má senda umsókn hvenær sem er.
Menntamálaráðuneytið
28. des. 1983
Auglýsið í Þjóðviljanum
i Xí
I
I t":< -
,0'V ’ ’
f Á ■ 4y < '
Séx bombur
og skothólkur
saman í pakka.
Þrumur
sem segja sex.
A
L.N.S
FLUGELDAMARKAÐIR
HJÁLPARSVEITA SKÁTA