Þjóðviljinn - 28.03.1984, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN' Miðvikudagur 28. mars 1984
Róttæk breyting á sér staö
um þessar mundir á vígbúnaöi
Atlantshafsbandalagsins, sem
miðar aö því að koma upp
nýjum kerfum háþróaöra
vopna sem teljast til hins
hefðbundnavopnakerfis. Þaö
var fyrst á árinu 1982 sem
Caspar Weinberger gerði
áform Bandaríkjanna um smíöi
þessara vopnakerfa opinber á
varnarmálaráðherrafundi
NATO-ríkjanna. Anders
Hellebust, fyrrverandi majór í
norska hernum með 16 ára
herþjónustu að baki og
núverandi lektorvið
blaðamannaháskólann í Osló
segir að hér sé um að ræða
þróun í vígbúnaði sem auka
muni á stríðshættuna til muna. í
nýlegu viðtali í norska
vikublaðinu Ny Tid ásakar
hann NATOfyrirað hylmayfir
staðreyndir þessa máls í því
skyni að blekkja
almenningsálitið. Látið sé í
veðri vaka að verið sé að
„hækka
kjarnorkuþröskuldinn", þegarí
raun og veru sé verið að smíða
vopnakerfi sem að nákvæmni
og eyðingarmætti séu fyllilega
sambærileg við smærri kjarn-
orkuvopn.
Það sem gerir þessi vopn hættu-
leg er að þau eru eingöngu ætluð til
þess að greiða „fyrsta höggið" í
hugsanlegum átökum og að So-
vétríkin búa ekki yfir sambæri-
legum vopnum. Hin nýju vopna-
kerfi munu því ekki í raun verða til
þess að hækka kjarnorkuþröskuld-
inn, segir Hellebust, heldur munu
þau enn auka á freistinguna að
verða fyrri til að greiða fyrsta högg-
ið þegar hættuástand hefur
skapast.
Eldflaug með
400 sprengjum
Vopn þau sem hér um ræðir eru
stýriflaugar, Pershing 2-eldflaugar
Róttæk breyting á
vígbúnaði NATO
Anders Hellebust, lektor við blaða-
mannaskolann j Osló og fyrrverandi
majór í norska hernum segir þá
skoðun rikjandi í norska verka-
mannaflokknum að hin nýju og há-
þróuðu „hefðbundnu" vopn sem nú
séu í framleiðslu í Bandaríkjunum
dragi úr stöðugieika og auki á stríðs-
hættuna.
og Trident C-4 kafbátaeldflaugar.
Vopn þessi eru öll smíðuð til þess
að bera kjarnorkuvopn, en þau má
einnig hlaða með hefðbundnum
sprengjum. Þannig getur Trident
C-4 kafbátaeldflaugin, sem gengur
undir nafninu AXE borið
sprengjuodd sem vegur 7000 kg og
rúmar um það bil 400 hefðbundnar
sprengjur. Geigunin verður á bil-
inu 30-40 metrar. Þessi mikla ná-
kvæmni samfara fjölda sprengj-
anna gerir það að verkum að áhrif-
in verða ekki ólík áhrifum lítillar
kjarnorkusprengju, þar sem um
hernaðarlega mikilvæg skotmörk
eða stjórnstöðvar er að ræða, segir
Hellebust.
Annar mikilvægur eiginleiki
þessara nýju vopna er að þeim er
fylgt eftir með sjálfstýrðum flug-
vélum sem hafa innbyggt ratsjár-
leitarkerfi til þess að leita uppi
skotmörk. Þannig er gert ráð fyrir
að eldflaugarnar muni geta fylgt
hreyfanlegum skotmörkum, t.d.
skriðdrekaherdeildum. Fulltrúar
bandaríska flughersins í Evrópu
hafa haldið því fram, segir Helle-
bust, að 150 AXE-eldflaugar muni
geta grandað 50 mikilvægustu her-
flugvöllum Varsjárbandalagsins á
10 mínútum. Þá hefur Hellebust
sagt að í undirbúningi sé smíði á
nýrri og mun stærri eldflaug, sem
gangi undir nafninu „The
incredible Hulk“, en hún eigi að
geta borið 25.000 kg. sprengju-
hleðslu, sem er gífurlegt magn af
hefðbundnu vopni að vera.
Stefnubreyting
Hellebust, sem er framámaður í
Norska verkamannaflokknum,
segir að umdeilt sé innan NATO,
hvort um stefnubreytingu sé að
ræða með tilkomu þessara vopna,
eða hvort einungis sé um viðbót að
ræða við hin hefðbundnu vopna-
kerfi. Það er mat Hellebust að hér
sé um stefnubreytingu að ræða.
Hann telur einnig að það sé stefna
NATO að til umræðna komi um
þessa stefnubreytingu. Hann segir
að NATO miðli upplýsingum um
þessi mál eftir því sem henta þykir,
þar sem umræða um málið geti orð-
ið bandalaginu mjög viðkvæm. En
til þess að komast að kjarna máls-
ins segir Hellebust að mikilvægast
sé að átta sig á því hvernig ætlunin
er að nota hin nýju vopn.
Og það liggur í augum uppi,
segir hann. Meiningin er að nota
Langdrœgar
eldflaugar með
hefðbundnum
sprengjum
auka
á óvissuna á
hœttutímum
segir
Anders
Hellebust
þessi vopn á fyrstu mínútum átaka í
því skyni að eyðileggja helstu flug-
velli, stjórnstöðvar og eldflauga-
stöðvar óvinarins. Og til þess að
bestur árangur náist þarf að beita
þessum vopnum áður en að herir
beggja hafa náð að mætast. Vopnin
eru því hugsuð gegn A-
Evrópuríkj unum.
Spillt fyrir Stokk-
hólmsráðstefn'unni
Hellebust telur að það geti ekki
haft jákvæð áhrif að smíða ný
vopnakerfi sem beint er gegn þess-
um löndum. Það muni verða til
þess að vinna gegn þeirri viðleitni
sem nú á sér stað í Stokkhólmi, að
byggja upp traustvekjandi aðgerð-
ir. Sérstaklega er öll umræða um
þessi mál viðkvæm vegna sam-
skipta A- og V-Þýskalands. Vopn-
in, sem fyrst og fremst eru árásar-
vopn, munu gefa NATO árásar-
gjarnara yfirbragð, og mikill vafi
leikur á að vopnin muni verka í átt
til jafnvægis á hættutímum. Þvert á
móti heldur Hellebust því fram að
öll þau vopn, sem ætluð eru til nota
á fyrstu mínútum hernaðarátaka
valdi óstöðugleika, þar sem
freistingin verður mjög stór fyrir
gagnaðilann að eyðileggja þessi
vopn áður en þau verða tekin í
notkun. Því geti vopn þessi stuðlað
að því að styrjöld skelli á þegar
hættuástand ríkir.
Hellbust segir að verði vopnum
þessum beitt, verði sáralitlir mögu-
leikar fyrir mótaðilann að svara
slíkri árás með hefðbundnum
vopnum. Sovétríkin myndu því
svara slíkri árás með kjarnorkuá-
rás. Þannig verði Sovétríkin þving-
uð til þess að beita kjarnorkuvopn-
um að fyrra bragði. Þá segir Helle-
bust að meginókosturinn með
smíði þessara nýju vopnakerfa sé
sá að þau verði til þess að eyða út
muninum á hefðbundnum vopnum
og kjarnorkuvopnum. Þar með
hefur „kjarnorkuþröskuldurinn"
ekki verið hækkaður heldur fjar-
lægður.
Nýtt vopnakapphlaup
Það er skoðun Anders Hellebust
að með því að taka upp nýjar
langdrægar eldflaugar eins og hér
er um rætt muni bætast verulegir
nýir erfiðleikar við þann vanda sem
nú blasir við í afvopnunarvið-
ræðum stórveldanna. Astæðan er
meðal annars sú, að þetta eru
vopnakerfi, sem Sovétríkin eiga
enga hliðstæðu við ennþá. Því
munu þessi vopn leiða til nýrrar
vígvæðingar í Sovétríkjunum. Þá
segir hann að það muni leiða til
mikilla erfiðleika fyrir allt vopna-
eftirlit ef stýriflaugar og Pershing-2
eldflaugar verði einnig notaðar til
þess að bera hefðbundnar sprengj-
ur.
Samkvæmt áætlunum Pentagon
er áætlað að þessi nýju vopn verði
tekin í notkun 1986, en eldflaugar
með skemmri drifkraft eru þegar í
framleiðslu og nokkrar þeirra hafa
samkvæmt upplýsingum Hellebust
þegar verðir teknar í notkun. ólg.
Strabane á Norður-írlandi
A löngum kvöldum sitja menn á kránni yfir bjórglasi: menn venjast því að
vera atvinnulausir og það er kannski það versta, sagði bœjarfulltrúinn.
orðið fyrir vonbrigðum með þá
sem fara með völdin í Belfast og
London og sýnast helst hafa flutt
vonir sínar austur yfir Ermarsund
til aðalstöðva Efnahagsbanda-
lagsins í Brussel. En þeir geta fáu
svarað um það, hvernig lausn á
þeirra vanda gæti litið út.
Dagarnir sligast áfram, segir
John Gallagher, óháður oddviti
bæjarstjórnar. Smám saman
venst fólk á það að vera atvinnu-
laust og það er kannski verst af
öllu...
(áb. endursagði)
Þar er mest atvinnu-
leysi í allri Evrópu
Hinir atvinnulausu eru hluti af
landslaginu ef svo mætti segja.
Þeirsitjaá kaffihúsum, hanga á
götuhornum og á biljarðstofum,
kringum leiktækin í heldur dap-
urlegum „skemmtimiðstöðvum“.
Á löngum kvöldum sitja þeir á
kránum og sötra öl, sem þeir hafa
varla mikil efni á. Atvinnuleysis-
styrkurinn - sem svarar til um 900
kr. á viku fyrir einhleypa - nær
ekki langt. Þeirsem eru 16-17 ára
hafa rétt til einhvers starfsnáms,
sem greitt er fyrir, en það er hæg-
ara sagt en gert að fá vinnu að því
loknu.
Og hvers vegna flytja menn
ekki burt? Það er nefnilega það -
hvert eiga menn að flytja? Það er
hvergi auðvelt að fá vinnu á
Norður-írlandi, ekki heldur í
Skotlandi, Wales eða Englandi.
Og alls ekki hinum megin við
landamærin, í írska lýðveldinu
sjálfu, þar sem annarhver íbúi er
25 ára eða yngri og atvinnuleysi
vex hröðum skrefum.
Mörgum atvinnuleysingjum í
Strabane finnst sem þeir hafi ver-
ið lokaðir inni, og það er ekki
nema eðlilegt. Vinnumiðlunin er
"líflegasti staður bæjarins. Þar er
stöðugur straumur af fólki. Það
er hörð samkeppni um þau fáu
störf sem bjóðast. En flestir sem
mæta á staðinn sýnast hafa gefist
upp.
Stjórnmálamennirnir eru ráða-
lausir. Kaþólskir og mótmælend-
ur sameinast um það í snyrtilegu
ráðhúsi að ástandið sé afleitt og
framtíðin svört. Þeir hafa allir
Atvinnuleysi er mikið í Efna-
hagsbandalaginu, einna mest
er það á írlandi eða 13,4%.
Enn verra er það á Norður-
írlandi - þar eru um 22%
vinnufærramanna
atvinnulausir-og hafa þó
margir flúið þaðan í önnur
lönd undan voþnaviðskiptum
og eymd.En hvergier
atvinnuleysið meira en í
borginni Strabane, sem er
nyrst og vestast á Norður-
írlandi. Þar er það 41,2% og
löngu orðið stór og fastur og
hvunndagslegur þáttur
mannlífsins.
Járnbrautarsamgöngur eru
hættar, bátar ganga ekki lengur
um ána, ferðamannaþjónustan
hefur reyndar verið sprengd í loft
upp. Hér hefur eiginlega ekkert
verið um að vera síðan í
heimsstyrjöldinni síðari. Upp frá
því hófst hnignunin. Sumpart er
hún tengd einangrun bæjarins yst
á útjaðri hins stórbreska ríkis.
Það bætti heldur ekki úr skák, að
í bænum er meirihluti íbúa kaþ-
ólskur - og eftir því höfðu
mótmælendurnir, sem réðu pen-
ingastreymi í Belfast, lítinn
áhuga á að styðja við bakið á
atvinnulífi þar vestra. Síðustu
árin hefur Norður-írlandi verið
stjórnað beint frá London og
nokkrir tilburðir hafðir til að
hleypa lífi í hina ýmsu eymdar-
bæi. En fjármagnseigendur hafa
takmarkaðan áhuga á Stribane,
þegar þeir geta fundið nóg af
vinnuafli á stöðum sem liggja bet-
ur við umferð.
Og útkoman er þessi: af um 12
þúsundum íbúum bæjarins hafa
milli 3500 og 4000 verið atvinnu-
lausir undanfarin ár.
Annarhver karlmaður stimplar
sig á atvinnuleysisskrifstofunni
með reglubundnum hætti. Konur
eru ögn betur settar því enn er
vefnaðarverksmiðja í gangi í
bænum, við hana starfa um 900
manns, mikill meirihluti eru kon-
ur. Enginn þorir að hugsa til þess
hvað gerast myndi ef einnig þessi
verksmiðja brygðist.
Lokaðir inni
í lýsingu á heimsókn frétta-
manns til Strabane í Dn segir á
þessa Ieið: