Þjóðviljinn - 03.04.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 3. aprfl 1984
Björn V. Gíslason
skrifar um
öryggismál sjómanna
Vœrir þú, lesandi góður, tilbúinn til að
leggja upp íflugferð íflugvél sem vœri
á undanþágu varðandi flughœfni og
öryggisbúnað? Altalað vœri að vélar
sömu tegundar vœri stórhœttulegar og
fjöldinn allur af slíkum vélum hefði
farist með manni og mús á und-
anförnum árum!
Vœrir þú tilbúinn til að leggja upp í
langferð með rútubíl sem ekki hefði
verið skoðaður lengi? Bílstjórinn vœri
próflaus en hefði fengið undanþágu
vegna þess að honum þœtti svo gaman
að keyra bíl!
Sú mikla umræöa sem átt hefur
sér staö í Þjóðviljanum og víðar að
undanförnu um öryggismál ,sjó-
manna var löngu orðin tímabær og
hefur leitt í ljós að margt mætti bet-
ur fara í þessum málum, sem öðr-
um málum er að sjó snúa.-
Öryggismál sjómanna hafa árum
saman verið í algjörum ólestri og er
ekki seinna vænna að gert verði
stórátak til úrbótar þessu. Slysa -
tíðni á sjóer orðin svo hrikaleg að
framhjá þessu verður ekki litið
lengur.
A síðasta ári fórust 17 íslenskir
sjómenn í sjóslysum og það sem af
er þessu ári hafa 10 sjómenn farist í
slíkum slysum. Það lætur nærri að
eitt bótaskylt slys verði á sjó á degi
hverjum. Þessu til samanburðar
má benda á að ef banaslys í öðrum
starfsstéttum væru í hlutfalli við
banaslys í sjómannastéttinni þá liti
dæmið svona út: Af þeim sem
störfuðu við landbúnað í fyrra
hefðu 27 beðið bana. í fiskiðnaði
hefði orðið 41 banaslys og sömu-'
leiðis 41 banaslys hjá þeim sem
störfuðu við verslun í landinu. Af
þeim sem störfuðu við opinbera
stjórnsýslu sama ár hefðu 14 farist
við störf sín og þannig mætti lengi
telja. Það hefur fram að þessu þótt
ástæða til að taka til hendinni út af
minna tilefni.
f viðtali við Þjóðviljann miðviku-
daginn 28. mars s.l., segir Hjálmar
R. Bárðarson siglingamálastjóri,
að margskonar breytingar séu
gerðar á skipum án þess að Sigl-
ingamálastofnun viti nokkuð um
þær og þar af leiðandi er ekkert
vitað um hvaða áhrif þessar breyt-
ingar hafa haft á sjóhæfni skip-
anna. Þó er það svo að útgerðar-
mönnum, skipstjórum og
skipasmíðastöðvum er skylt,
lögum samkvæmt, að leíta heimild-
ar hjá Siglingamálastofnun fyrir
slíkum breytingum. Samt sem áður
telur Hjálmar ekki ástæðu til að
hegna mönnum fyrir slík lögbrot!
Það er margt að verða öfugsnúið
í þessu þjóðfélagi okkar. Mönnum
er stungið inn fyrirþað eitt að eiga
hund eða rífa kjaft á almannafæri,
en skip mega flengjast hér um land-
grunnið á allskyns undanþágum
varðandi öryggi og aðbúnað áhafn-
ar, án þess að yfirmaður þeirrar
stofnunar, sem á að sjá um að farið
sé að settum reglum til sjós, sjái
nokkra ástæðu til að hegna
lögbrjótum eða skrúfa fyrir undan-
þágurnar.
Nú er svo komið að stór hluti
íslenska fiskiskipaflotans siglir um
hafið á allskyns undanþágum og
nægir þar að nefna undanþágur til
skipstjórnar og undanþágur fyrir
björgunarbúnaði af ýmsu tagi.
Enda viðurkennir siglingamála-
stjóri að sjálfvirkur björgunarbún-
aður sé ekki nema í u.þ.b. helmingi
fiskiskipaflotans og allir vita að
undanþágur til yfirmannsstarfa á
skipum eru sívaxandi vandamál
hér á landi.
Það virðist vera opinbert
leyndarmál að eftirlit með stöðug-
leika íslenskra skipa sé mjög ó-
fullnægjandi og ætla má að mörg
þeirra hörmulegu sjóslysa sem orð-
ið hafa við strendur landsins á und-
anförnum árum séu bein afleiðing
þess að eftirlitið hafi brugðist. Ég
segi þetta vegna þess að þau skip
sem farist hafa hér að unanförnu
virðast flest eiga það sameiginlegt,
að gerðar hafi verið breytingar á
þeim sem ætla má að hafi haft áhrif
á sjóhæfni þeirra. í mörgum þess-
ara skipa hafði verið skipt um vél,
þar sem stórar og þungar vélar,
sem höfðu verið í skipunum frá
upphafi, viku fyrir minni og léttari
vélum.
Byggt hefur verið yfir fjöldan all-
an af skipum á undanförnum árum.
Annaðhvort hefur verið byggt yfir
dekkið eða sett hefur verið ný og
stærri yfirbygging á bátana og svo
hálffyllt af mörgum þungum tækj-
um. Og á mörgum skipum hefur
þetta hvort tveggja verið gert.
Mönnum er stungið inn fyrir það eitt að eiga hund eða rífa kjaft á almannafæri, en skip mega flengjast hér um
landgrunnið á ailskyns undanþágum varðandi öryggi og aðbúnað áhafnar, án þess að yfirmaður þeirrar
stofnunar, sem á að sjá um að farið sé að settum reglum til sjós, sjái nokkra ástæðu til að hegna lögbrjótum eða
skrúfa fyrir undanþágurnar. (Ljósm.: Haukur Már).
Lögbrot á landi,
undanþága
Breytt hefur verið um veiðitækni
og sem dæmi um það má benda á
togveiðar, þar sem horfið hefur
verið frá síðudrætti og í staðinn
hafa gálgar verið settir á skipin
með togblökkina í brúarhæð. Og
svo mæti lengi telja.
Allar þessar breytingar og marg-
ar fleiri leiða til þess að þyngdar-
punktur skipanna fer af stað, uppá
við jafnt sem til hliðar og týnist að
lokum vegna þess að það er enginn
til að leita hans. Það þarf að sjálf-
sögðu ekki að fjölyrða um það
hvaða áhrif hækkun þyngdar-
punkts í skipum hefur á stöðug-
leika þeirra, að ég tali ekki um sé
hann kominn í allt að brúarhæð!
Skipin verða í flestum tilfellum lé-
legri sjóskip, velta meir en áður og
á allt annan hátt og líf áhafnar er í
stórhættu. Svo leyfir siglingamála-
stjóri sér að lýsa því yfir að stór
hluti allra sjóslysa við landið sé
áhöfnum skipanna að kenna!! Ég
vísa slíku algjörlega á bug og bendi
því til stuðnings á það sem ég segi
hér að framan.
Ég tel nær að siglingamálastjóri
ætti að viðurkenna vanmátt þeirrar
stofnunar sem hann er í forsvari
fyrir og reyna að bæta þar úr, í stað
á sjó
þess að kenna íslenskum sjó-
mönnum um hvernig komið er.
Hér er um slíkt stórmál að ræða að
frá því verður ekki hlaupið með
yfirlýsingum af þessu tagi af yfir-
manni Siglingamálastofnunar.
Værirþú, lesandi góður, tilbúinn
til að leggja upp í flugferð í flugvél
sem væri á undanþágu varðandi
flughæfni og öryggisbúnað? Altal-
að væri að vélar sömu tegundar
væru stórhættulegar og fjöldinn all-
ur af slíkum vélum hefði farist með
manni og mús á undanförnum
árum!
Værir þú tilbúinn til að leggja
upp í langferð með rútubíl sem
ekki hefði verið skoðaður lengi og
fullnægði ekki þeim kröfum sem
gerðar eru til slíkra farartækja?
Bílstjórinn væri próflaus en hefði
fengið undanþágu vegna þess að
honum þætti svo gaman að keyra
bíl!!
Ég er hræddur um að menn
myndu hugsa sig um áður en lagt
væri upp í slíka reisu!
Ef bíll með bilaða stýrisenda eða
á lélegum dekkjum finnst á götu er
honum umsvifalaust kippt úr um-
ferð og númer tekin af honum. Ef
galli finnst í flugvél eru allar flug-
vélar sömu tegundar hvar sem er í
heiminum stöðvaðar samstundis.
Flugvélum er jafnvel ekki heimilt
að hefja sig til flugs ef vont er
veður, sem betur fer!
Og auðvitað fer hvorki flugvélin
né bíllinn eitt eða neitt nema lærðir
menn séu við stjórnvölinn. Annað
væri lögbrot, líkt og gerist á sjó!
Þar þykir hins vegar sjálfsagt að
veita mönnum undanþágu til að
stjórna skipunum. Þar þykir það
ekkert tiltökumál að leyfa skipum
að sigla þó að björgunar- og örygg-
istæki standist ekki gerðar kröfur
o.s.frv.
Og nú síðast er verið að færa
skipaskoðunina og útgáfu haf-
færniskírteina til samræmis við allt
annað og er þetta tvennt nú veitt í
gegnum síma. (Sláðu á þráðinn til
Bifreiðaeftirlitsins og fáðu þá til að
senda þér hvíta miðann. Þú ætlir
þér bara að setja hann á bílinn
sjálfur!!).
Einn nýjasti togarinn okkar,
Hólmadrangur, fékk haffærnis-
skírteini sitt í gegnum síma, án þess
að skipið hafi verið skoðað, þegar
varðskipsmenn ætluðu að færa
hann til hafnar á dögunum! Matthí-
as Bjarnason, samgöngu-
málaráðherra, taldi óþarft að láta
færa skipið til hafnar og skoðunar
og úrskurðaði skipið haffært, sím-
leiðis. Hann sagði að hér væri um
það nýlegt skip að ræða að hann
væri þess fullviss að allt væri í 100%
lagi!
Ég veit ekki betur en háværar
deilur hafi staðið um sjóhæfni
þessa skips frá því að því var hleypt
af stokkunum og nú siglir það með
ballest sem slagar hátt í það að vera
fullfermishleðsla á skipinu! Ég
minnist þess einnig, þegar prófa
átti sjósetningarbúnað björgunar-
báta á þessu sama skipi í einni af
fyrstu veiðiferðum þess, að þá
reyndist sá búnaður óvirkur!! Én
nú gefur ráðherra úr skrifstofustól
sínum út haffærnisskírteini á þetta
skip á þeim forsendum að það sé
svo nýtt og allt sé í góðu lagi!!
Ég held að það sé fyrir löngu
kominn tími til að gert sé stórátak í
öryggismálum sjómanna og það
verður ékki gert með því að senda
bréf til útgerðarmanna og biðja um
yfirlýsingar um hvaða breytingar
hafi verið gerðar á skipum þeirra,
einsog Siglingamálastofnun ætlar
sér að gera.
Það er full ástæða til að stöðva
helming fiskiskipaflotans ef þau
eru vanbúin, einsog Hjálmar R.
Bárðarson segir að þau séu, þó
honum ói við slíku.
Ef ekki verður gripið í taumana
nú þegar, þá getum við reiknað
með að þau hörmulegu sjóslys sem
orðið hafa hér við land muni endu-
rtaka sig aftur og aftur og enn verri-.
en áður. 15-20 sjómenn munu þá
farast á hverju ári. Tugir barna
munu missa foreldri sitt í slíkum
slysum og þúsundir íslendinga
munu syrgja ættingja sína sem far-
ast munu á sjó.
Björn V. Gíslason er formaöur nem-
endafélagsins í Stýrimannaskólan-
um í Reykjavík. Björn situr í stjórn
ÆFAB og miðstjórn Alþýðubanda-
lagsins.