Þjóðviljinn - 04.04.1984, Blaðsíða 7

Sú málaleitan Bandaríkj-
anna að fá að byggja nýjar
radarstöðvar á íslandi og
Grænlandi er liður í heildar-
endurskoðun á radarkerfi því
sem Bandaríkin ráða yfir og
nær frá Alaska eftir norður-
strönd Kanada, þvert yfir
Grænland til íslands. Banda-
rfkin hafa áformað að leggja
700 miljónir dollara í þessa
endurnýjun, sem miðar að
því að auka möguleika
Bandaríkjanna á því að veita
fyrsta högg í stríði og heyja
takmarkað kjarnorkustríð.
Enduruppbygging radarkerf-
isins er gerð samfara
breyttum áherslum í hernað-
arviðbúnaði Bandaríkjanna,
þar sem menn eru æ meir að
hverfa frá kenningunni um
ógnarjafnvægið til hinnar
svokölluðu „Counter-force
kenningar“, sem gengur út á
það að geta eyðilagt mögu-
leika andstæðingsins til
þess að svara árás. Þetta eru
niðurstöður danska fræði-
mannsins Paul Claesson,
sem koma fram í nýjasta hefti
danska tímaritsins Forsvar.
Höfundur greinarinnar, Paul
Claesson, er þekktur í heimalandi
sínu sem sérfræðingur um vígbún-
aðarmál, en hann var meðal annars
ritstjóri bókarinnar „Grönland -
Middelhavets Perle. Et indblik i
amerikansk atomkrigsforbered-
else“, þar sem gerð er ítarleg grein
fyrir hlutverki þess könnunar- og
fjarskiptakerfis sem bandaríski
herinn hefur sett upp á Grænlandi
og íslandi.
Pað var í ágúst á síðasta ári sem
þeir Uffe Elleman Jensen utan-
ríkisráðherra Danmerkur og Jon-
athan Motzfeldt kynntu áform
bandaríska hersins um byggingu
tveggja nýrra radarstöðva á Græn-
landi. Þá þegar höfðu landmæl-
ingamenn bandaríska hersins gert
sínar mælingar á Sermersoq á
suðurodda Grænlands, þar sem
önnur stöðin verður staðsett. Hin
stöðin á að rísa skömmu fyrir sunn-
an Nuuk. Sem kunnugt er hafa
Bandaríkjamenn farið fram á það
við íslensk stjórnvöld, að tvær nýj-
ar radarstöðvar verði einnig byggð-
ar hér á landi Vestfjörðum og N-
Austurlandi.
Paul Claesson segir að Banda-
ríkjamenn hafi gefið þá skýringu á
byggingu þessara nýju stöðva, að
þær eigi að vera mótleikur gegn
bráðum 10 ára gömlum sprengi-
flugvélum Rússa af Backfire-gerð.
Jafnframt eigi þetta kerfi að geta
mætt nýjum gerðum stýriflauga
sem Sovétmenn eru nú að smíða
eftir bandarískum fyrirmyndum,
en tímaritið Aviation Week and
Space Technology heldur því fram
að Sovétmenn verði búnir að koma
hinum nýju stýriflaugum sínum í
gagnið á næsta ári.
Breyttar
pólitískar forsendur
Claesson heldur því hins vegar
fram að þessar skýringar séu ekki
einhlítar. Að baki íiggi djúpstæðari
tæknilegar og pólitískar forsendur.
Claesson segir að á síðustu 2 ára-
tugum hafi risaveldin lagt litla
áherslu á að koma sér upp loftvarn-
arkerfi sem staðið gæti af sér lengri
átök, þar sem hinar langdrægu
kjarnorkueldflaugar beggja aðila
hafi haft slíkan „fælimátt“, eins og
það heitir á máli sérfræðinganna,
að þær hafi verið álitnar nægileg
trygging gegn loftárás í sjálfri sér.
En með hinni nýju „counter-
force-kenningu", sem kalla mætti
gagnsóknarkenninguna, er gert
ráð fyrir því að Bandaríkin komi
sér upp vígbúnaði sem geri þeim
kleift að granda vopnum og
stjórnstöðvum andstæðingsins í
fyrsta höggi, áður en hann nær að
nota þau. Þetta heitir á máli sér-
fræðinganna hernaðarlegur sveigj-
Miðvikudagur 4. aprfl 1984 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Á Sornfelli í Færeyjum er þessi fjarskiptastöð sem að hluta er rekin af Nató og að hluta af bandaríska hernum.
Nýjar radarstöðvar á Islandi og Grœnlandi:
anleiki og „warfighting capability"
þar sem gert er ráð fyrir stríðs-
rekstri án þess að til notkunar lang-
drægu kjarnorkuvopnanna komi.
Um er að ræða hugmyndir um
„takmarkað stríð“, sem háð verði
með eða án kjarnorkuvopna, þar
sem öflugar loftvarnir skipta meg-
inmáli.
„Kjarnorku-
regnhlífin “ úrelt
Samkvæmt hinni hefðbundnu
kenningu á Evrópa að búa undir
svokallaðri kjarnorkuregnhlíf
Bandaríkjanna, þar sem könnun-
ar- og njósnakerfið annars vegar og
langdrægu kjarnorkueldflaugarnar
hins vegar hafa átt að fela í sér
nægilega ógnun gagnvart Sovétr-
íkjunum til að tryggja Evrópu gegn
árás. Claesson segir að þessi kenn-
ing sé ekki lengur tekin gild af
ábyrgum mönnum og vitnar í því
sambandi til þeirra Henry Kiss-
inger, Roberts McNamara og
Pierre Trudeau. Þegar Ike Skelt-
on, þingamaður í fulltrúadeild
Bandaríkjaþings kynnti hina nýju
áætlun Bandaríkjamanna um end-
uruppbyggingu radarkerfisins
sagði hann: „Það er bjargviss trú
mín að flestir Bandaríkjamenn hafi
nú horfið frá kenningunni um hina
svokölluðu gagnvirku tortímingu.
Þessi kenning lá til grundvallar
þess að við fórum að draga saman
loftvarnir okkar og almannavarn-
ir... Með því að snúa baki við kenn-
ingunni um gagnkvæma tortímingu
getum við byrjað að endurnýja
vamarstefnu okkar. Loftvarnir
Bandaríkjanna verða að hafa for-
gang þegar þingið ákveður áð hefja
Radar- og fjarskiptastöð bandaríska hersins á Stokknesi við Horn.
endurbyggingu þeirra kerfa sem
við höfum látið sitja á hakanum allt
frá því á 7. áratugnum.“
Þær nýju radarstöðvar sem
Bandaríkjamenn vilja nú byggja
eiga að geta virkað bæði fyrir og
eftir árás, og eiga því að notast í
„takmörkuðu stríði". Að mati Paul
Claesson hefur endumppbygging
radarkerfisins þá þýðingu fyrir
Evrópu að hún:
• færir Bandaríkin skrefi nær því
marki að geta slegið Sovétríkin
út í fyrsta höggi, þar sem hún
veitir tryggingu gegn gagnárás-
um sovéskra sprengiflugvéla,
• verður til þess að herða á víg-
væðingunni í Sovétríkjunum,
þar sem þarlend stjórnvöld sjái
sig knúin til þess að mæta því
sem þau telja aukna ógnun,
• gerir hugmyndir um takmarkað
stríð við Sovétríkin álitlegri fyrir
bandaríska valdamenn, þar sem
þessi tækni gengur út frá því að
Bandaríkin muni ekki deila ör-
lögum með Evrópu í væntanlegu
stríði,
• eykur á spennuna á milli risa-
veldanna, þar sem erfiðara verði
að skipta um pólitíska stefnu
eftir að fjárfest hefur verið í
tæknibúnaði sem miðar að tak-
mörkuðu stríði.
Grein sinni lýkur Paul Claesson
á að vitna í bandaríska þingmann-
inn Ron Dellums, þarsem hann
segir að spumingin sé, „hvenær að
því komi að vígbúnaðurinn leiði
okkur frá fælingarhugtakinu yfir í
möguleikann á að heyja sigursælt
stríð.“
Hér á íslandi virðast áform þessi
ekki vera talin varða alþýðu
manna, enda er utanríkisráðuneyt-
ið þögult sem gröfin um „varnar-
samstarf" sitt við Bandaríkin og
markmið þess.
ólg.
Liður í undirbúningi
„takmarkaðs stríðsu
segir danskur
sérfræðingur
um öryggismál