Þjóðviljinn - 13.06.1984, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 13. júní 1984
eftir
S
Arna
Bergmann
Viö gátum séö í sjónvarps-
fréttum á mánudagskvöldið
að margmenni haföi safnast
saman fyrir utan höfðuö-
stöðvar PCI, Kommúnista-
flokks Ítalíu, við Via delle
Boteghe oscure í Róm. Og
margir grétu. Þá höfðu ítalski
og rauði fáinn verið dregnir í
hálfa stöng: Enrico Berlingu-
er, formaður PCI, var látinn,
fjórum dögum eftir að hann
fékk heilablóðfall á útifundi
flokks síns í Padua. Hann var
aðeins 62 ára að aldri.
Þessi hlédrægi og aö því er virtist
feimni Sardíníumaöur komst
snemma til virðingar í flokki
ítalskra kommúnista. Um þaö bil
sem kalda stríðiö stóð sem hæst var
hann formaður æskulýðssamtaka
flokksins, ef til vill muna nokkrir
þeir íslendingar sem fór á æskulýð-
smót alþjóðlegt í Búkarest árið
1953 eftir honum við hátíðarslit:
hann flutti þá ræðu sem formaður
Alþjóðasambands lýðræðissinn-
aðrar æsku, sem á þeim tímum
reyndi að sameina ungt fólk á
friðarmótum sem flest voru haldin í
höfðuðborgum Austur-Evrópu.
Merkur flokkur
Kommúnistaflokkur Ítalíu hefur
notið meiri áhrifa og álits en aðrir
flokkar svipaðrar ættar í Vestur-
Berlinguer tók við forystu 1972
Foringi
ítalskra
kommúnista
og einn
merkasti
talsmaður
endurnýjunar
evrópskrar
vinstri-
hreyfingar
aðalritari hans og leiðtogi varð
hann á flokksþinginu í Milano
1972.
E vrópukommúnismi
Upp frá því er nafn Berlinguers
ekki síst tengt þeim hugmynda-
straumi sem nefnist evrópukomm-
únismi. Hann var glöggasti og áh-
rifamesti talsmaður þeirrar stefnu,
sem miðaði fyrst og fremst að því
að finna fyrir evrópsk vinstrimenn
leiðir út úr þeirri kreppu sem bæði
sósíaldemókratískir og kommún-
ískir flokkar höfðu komið sér í.
Helstu hugmyndir Berlinguers
um þessi efni voru á þessa leið:
Sósíaldemókratar hafa í stórum
dráttum sætt sig við kapítalismann
og komast ekki mikið lengra en nú
með sitt velferðarþjóðfélag.
Kommúnistaflokkar hafa staðnað í
„biðhyggju" - bið eftir undrinu
mikla, valdatökunni, eða þá eftir
því að sósíalismi í Austu-Evrópu
fái ómótstæðilegt aðdráttarafl.
Enrico Berlinguer látinn
Evrópu. Hann varð í andófinu
gegn Mussolini að því sterka og vei
skipulagða afli vinstrimanna á Ital-
íu sem Sósíalistaflokkurinn, PSI,
hafði áður verið. Þessir flokkar
tveir áttu reyndar með sér allmikla
samvinnu, bæði í skæruliðahreyf-
ingum stríðsáranna og alllengi eftir
stríð - hafa þeir t.d. mjög víða
stjórnað saman borgum og héruð-
Þegar á stíðsárunum og upp úr
þeim hóf foringi ítalskra kommún-
ista sem þá var, Palmiro Togliatti,
að breyta Kommúnistaflokknum í
það sem var kallað „flokkur fólks-
ins“. Þar með var stílað upp á
breiða skírskotum til hinna ýmsu
hópa í þjóðfélaginu fremur en
hugsað væri til þess að eiga í
flokknum harðsnúna „framvarðar-
sveit öreiganna“. Framganga
flokksins á árum fasismans og í
stéttaátökum eftir stríð tryggði
honum sess sem næststærsta flokki
Ítalíu. I alþjóðamálum fylgdi PCI
Sovétríkjunum að málum. En eftir
dauða Stalíns og 20. flokksþingið í
Moskvu 1956 tóku Togliatti og fé-
lagar upp rannsóknir og gagnrýni á
hið sovéska þjóðfélag, sem gengu
miklu lengra en það sem Sovét-
menn sjálfir voru reiðubúnir til að
fást við. Allt fór það fram í vin-
semd, en þó var ljóst að Sovét-
menn voru mjög taugaóstyrkir
m.a. yfir því plaggi sem stundum er
kallað erfðaskrá Togliattis og
minnir Sovétmenn á, að þeir geti
ekki afgreitt Stalíntímann með al-
mennum orðum eins og „mistök“
og ;,persónudýrkun“.
Arið 1966 Iést Togliatti. Luigi
Longo tók þá við formennsku
flokksins, roskin kempa sem hafði
m.a. barist í borgarastríðinu á
Spáni. Árið 1969 var Berlinguer
svo kosinn vararitari flokksins og
Foringjar ítalskra, spænskra og franskra kommúnista, Berlinguer, Carillo og Marchais: minna varö úr sam
stöðu þeirra en til stóð.
Berlinguer og Brésjnéf: óháðir kommúnistaflokkar, sjálfstæð Vestur-Evrópa.
Kommúnistaflokkar eins og
hinn ítalski þarf því að leita nýrra
leiða. Hann þarf að leggja áherslu
á fjölflokkakerfi (plúralisma) og
útfærslu lýðræðis. I framhaldi af
þessu börðust kommúnistar með
sósíalistum fyrir auknum réttind-
um til handa héraðsstjórnum og
valddreifingu á hverjum stað og
náðu einatt merkilegum árangri. I
framhaldi af þessu taldi Berlinguer
einnig, að PCI ætti að vera reiðu-
búinn til einskonar samstarfs um
stjórn landsins við erkióvininn,
DC, Kristilega demókrata. Meðal
annars vegna þess að það væri ekki
nóg fyrir verkalýðsflokkana að fá
51% atkvæða eða svo - það þyrfti
að skapa breiðari samstöðu um
lausn á brýnum vandamálum í
spilltu ítölsku stjórnkerfi og efna-
hagslífi, meðal annars til að forðast
það ástand sem upp kom í Chile
1972 þegar herinn með samþykki
hægriafla steypti kjörnum sósía-
lista úr forsetastóli. Þetta var kall-
að „söguleg málamiðlun".
Sjálfstæð stefna
Á alþjóðavettvangi lagði Berl-
inguer áherslu á að vinna að eflingu
lýðræðis og aukinna áhrifa verka-
lýðsflokka með samfylkingu
kommúnista og sósíaldemókrata á
vesturevrópskum vettvangi. Með
það fyrir augum að móta þá Evr-
ópu sem væri hvorki andamerísk
né andsovésk, heldur sjálfstaeðari
og óháðari risaveldunum en áður
og gæti haft sjálfstætt frumkvæði í
friðarmálum og í jákvæðari stefnu-
mótun til þróunarríkja þriðja
heimsins. Um leið losaði Berlingu-
er í áföngum um samskiptin við So-
vétríkin, flokkur hans gagnrýndi
mjög harðlega innrásina í Tékkó-
A