Þjóðviljinn - 22.06.1984, Qupperneq 9

HEIMURINN
Ólympíuleikar í markaðsf relsi
Auðfélögin reka Ólympíuleikana í Los Angeles eins ogþeim best þykir
Brundage gamli mundi snúa sér við í gröfinni
Það er firmað Walt Disney sem
mun standa fvrir opnunarhátíð-
inni á tuttugustu og þriðju Ól-
ympíuleikunum í Los Angeles í
Bandaríkjunum í sumar. Þeir
leikar verða reyndar allir mjög í
bandarískum einkaframtaksstíl,
auðfélög ýmiskonar hafa lagt
fram allar þær 500 miljónir doll-
ara sem leikarnir eru taldir munu
kosta.
Undanþága
Los Angelesborg leggur sem
slíkt ekkert fram til leikanna, og
reyndar var þaö samþykkt í al-
mennri atkvæðagreiðslu þegar
árið 1978, að ekki mætti borgin
leggja í neina fjárfestingu vegna
leikanna. Reyndar stríðir þetta
gegn fjórðu reglu í stofnskrá Al-
þjóðlegu ólympíunefndarinnar,
en þar er ráð fyrir því gert, að
borgin sem fer með hlutverk
gestgjafans hverju sinni muni
tryggja fjárhag leikanna. Tom
Bradley borgarstjóri Los Angel-
es og fyrrverandi forseti AOL,
Killanin lávarður, komu sér þá
saman um málamiðlun. Alþjóð-
lega ólympíunefndin gaf undan-
þágu frá reglu fjögur, og undir-
búnigsnefnd, sem einkaaðilar
hafa myndað, LAOOC, ritaði
samning við bandarísku ólympíu-
nefndina og þá alþjóðlegu um að
bera efnahagslega ábyrgð á
leikunum.
Alþjóðlega ólympíunefndin
átti ekki margra kosta völ eins og
á stóð - Los Angeles eina borgin
sem var reiðubúin í slaginn. Og
allar götur síðan 1939 hefur hóp-
ur bisnessmanna unnið að því að
fá ólympíuleikana aftur til Los
Angeles, en þar voru þeir haldnir
árið 1932.
LAOOC, sem Peter Ueberr-
oth, eigandi stórrar ferðaskrif-
stofu, er oddviti fyrir, tók þegar
að dæla upp peningum.
Dýr sjónvarpsréttur
Venjulega fá ólympíuleikar
ríkisstyrk, þeir fá ágóða af happa-
drætti og þeir fá gjafir frá ýmsum
aðilum. Ollum þessum greiðum
var hafnað - fyrir nú utan það, að
happadrætti munu bönnuð með
lögum í Kaliforníu. Olympíu-
nefnd einkafjármagnsins hefur
hinsvegar sett sér að leysa dæmið
með svofelldum hætti: Selja sjón-
varpsréttindi fyrir ca 290 miljónir
dollara. Semja við ca 50 stórfyrir-
tæki um framlög gegn leyfum til
að nota ólympíuleikana í auglýs-
inga og áróðursstarfi. Og í þriðja
lagi á að reyna að selja aðgöngu-
miða fyrir um 90 miljónir dollara.
ABC-sjónvarpsstöðin hefur
tryggt sérsjónvarpsréttindin fyrir
225 miljónir dollara. Það er gífur-
lega há upphæð, eins og sést best
á því, að NBC keypti sjónvarps-
réttindin í Moskvu fyrir 85 milj-
ónir dollara. En ABC býst samt
við hagnaði af þessari verlsun,
enda mun auglýsendum hleypt
óspart inn á íþróttadagskrárnar,
sem allt að 2.5 miljarðir manna
munu horfa á. Og útsendingar
koma ekki yfir mann ókeypis úr
gerfihnöttum eins og svo margir
Islendigar virðast halda. Til
dæmist borgar Samband sjón-
varpsstöðvaíEvrópu, EBU, tutt-
ugu miljónir dollara fyrir að
endurvarpa ólympíuefni frá Los
Angeles.
Stórfyrirtœki
Næstmestar tekjur eru af stór-
um auðfyrirtækjum sem leggja
hvert um sig um 4 miljónir doll-
ara í púkkið og ýmsar vörur og
þjónustu að auki - Ueberroth
framkvæmdastjóri talar um „val-
inn hóp fyrirtækja" sem fær að
nota merki leikanna á varning
sinn og kynningarefni.
Margir peningarisar eru hér
mættir til leiks. Olíufélagið
ARCO hefur t.d. lagt fram níu
miljónir dollara til nokkurra í-
þróttamannvirkja. Hamborgara-
keðjan, sem kennd er við
McDonald, borgaði fjórar milj-
ónir til að koma upp keppnisað-
stöðu í dýfingum við Háskóla
Suður-Kaliforníu. Tölvufyrir-
tækið IBM er með í leiknum og
Reynt ver&ur að selja 5V2 miljon
mi&a í Bandaríkjunum
aö Ólympíu leikjunum og kosta
þeir frá 3 og upp í 95 dollara en allt
að 200 dollurum á
opnunarhátíð og lokahátíð.
náttúrulega Kókakóla sjálft.
Nú er það svo, að reglur hinnar
kapítalísku undirbúningsnefndar
útiloka gjafir frá einkaaðilum og
fyrirtækjum og á þá að heita að
svo sé gert, til að leikarnir dragi
ekki til sín óguðlega mikið af
gjöfum til annarra aðil - fram-
lögum sem eru þá að jafnaði frá-
dráttarbær til skatts. Þessvegna
er ekki látið svo heita að auglýs-
endur „gefi“ eða afhendi
ólympíunefndinni íþróttal-
eikvangi eða önnur ntannvirki,
heldur eiga þau að verða eign há-
skóla og annarra slíkra aðila að
leikunum loknurrí. Er þetta gert
til að tryggja það að fyrirtækin fái
frantlög sín frádregin skatti.
Jákvœð mynd
Styrkirnir frá fyrirtækjunum
eru að sjálfsögðu ekki góðgjörð-
arstarfsemi. Talsmenn þeirra eru
ekki feimnir við að játa, að þeir
búist við að peningarnir séu góð
fjárfesting, sem skili sér í gróða
og bættu áliti fyrirtækisins. Aug-
lýsingastjóri íþróttavörufirmans
Converse segir til dæmis í blaða-
viðtali: „Styrkurinn frá okkur
gefur okkur aðgang að við-
skiptum, sem við hefðum annars
átt erfitt með að krækja okkur í".
Talsmaður ARCO segir: Það er
svo erfitt fyrir okkur að segja
fólki að kaupa meira bensín. Því
skiptir það mestu fyrir okkur að
byggja upp jákvæða írnynd okkar
hjá fólki með framlagi til Ólymp-
íuleika.
Og talsmaður Buick hefur sagt
í viðtali: Við viljum styrkja
bandaríska ólympíuliöið til
æfinga vegna þess að þeir eru
bestu íþróttamennirnir og við
álítum að við höfum bestu bílana!
Dollarinn rœður
Það leiðir af sjálfu sér, að í
þessu peningaflóði öllu er ekki
mikið eftir af þeim anda áhuga-
mannaíþrótta sem Bandaríkja-
maðurinn Brundage, sem varfor-
maður Alþjóða ólympíunefndar-
innar frá 1952-72, reyndi síðastur
manna að halda í. Nú í hinuni
glaða og æsilega sigri auglýsinga-
veldisins yfir íþróttunum þykir
það sjálfsagt, að íþróttamenn fái
peninga fyrir íþróttir - þótt svo
enn sé reynt að halda í áhuga-
mannanafnið með því að þeir fái
ekki beinlínis greiðslur fyrir að
keppa eða eitthvað þessháttar.
Brundage gamli mundi snúa sér
þrisvar við í gröfinni, segir einn
fréttaskýrandinn, ef hann vissi,
að nú væri það talið allt í lagi að
áhugaíþróttamaður mæli með
sérstökum íþróttavörumerkjum
- án þess að missa stöðu áhuga-
rnanns sem svo heitir...
Enn af stjórnarmönnum
Bandarísku ólympíunefndarinn-
ar, Anita Frantz, hefur komist
svo að orði: Nú hefur okkar
nefnd sagt við Alþjóðlegu ólymp-
íunefndina: skiptið þið ykkur
ekki af þessu. Við stjórnum
íþróttunum í Bandaríkjunum og
viljum vera aðilar að ólympískri
hreyfingu á okkar eigin forsend-
um. Hvað getur herra Samarach
gert (formaður AOL)? Ólympíu-
hreyfingin getur ef til vill bjargað
sér án okkar íþróttamanna, en
hún getur ekki bjargað sér án
okkar dollara og stórfyrirtækja!
Svo mörg eru þau orð. Yfir Ól-
ympíuleikum í framtíðinni vofir
semsagt tvennskonar hætta eins
og dæmin sanna: að þeir verði
kæfðir í bisnessgaldri eða mátaðir
í pólitísku tafli.
-ÁB.
Föstudagur 22. júní 1984 ÞJÖÐVILJINN - SIÐA 9