Þjóðviljinn - 29.06.1984, Blaðsíða 9

HEIMURINN
Sovéski fáninn yfir Berlín; „við vorum búnir að vinna úrslitaslaginn“, segir hershöfðinginn.
Hver var þýðing
innrásarinnar
í Normandie?
Gamlir bandamenn deila.
Túlkunsovésks herráðsforingja áseinkun „annarra vígstöðva“.
Samanburður á liðstyrk Þjóðverja í vestri og austri.
Á dögunum var hér skrifað um
40 ára afmæli innrásar í Nor-
mandie. Par sagði m.a. á þá leið
að „Sovétmenn hafa látið sér fátt
um hátíðahöldin í Normandie
finnast. Peir hafa skrifað í blöð,
að á Vesturlöndum sé innrásin
ofmetin og blásin upp til að kasta
skugga á baráttu sovéska hersins
og þær miklu fórnir í mannslífum
sem það kostaði Sovétríkin í
heimsstyrjöldinni að snúa sókn í
vörn til Berlínar“.
Bréf hefur Þjv. borist frá APN,
þar í framhaldi af þessum um-
mælum, og fylgir með grein eftir
S.I. Ivanof sem var herráðsfor-
ingi á sovésku vígstöðvunum fyrir
fjörutíu árum. Segir í bréfinu að
greinin gefi upplýsingar um það,
hvers vegna Sovétmenn telja
innrásina í Normandie ofmetna
og fer meginhluti hennar hér á
eftir.
Það er víst rétt, sem sagði hér í
Þjóðviljagreininni um daginn:
einn helsti harmleikur eftir-
stríðsáranna er sá, að banda-
menn gegn Hitler geta ekki einu
sinni samfagnað á stórafmælum
stríðsatburða. Og munu þær upp-
rifjunardeilur sjálfsagt magnast
allt næsta ár eftir því sem nær
dregur fertugsafmæli sigursins
yfir Hitler.
-áb
Rangfœrslur
„Landganga bandamanna á
Normandie lagði grunninn að því
að koma upp öðrum vígstöðvum í
Evrópu. Þessar vígstöðvar voru
kallaðar „aðrar vígstöðvarnar“
vegna þess að fyrstu vígstöðvarn-
ar og þær helstu voru vígstöðvar
Þjóðverja og Sovétmanna. Um
þriggja ára skeið barðist sovéski
herinn, öll sovéska þjóðin ein við
óvininn.
Aðeins ósigrar Þýskalands
Hitlers á vígstöðvum Sovétríkj-
anna og Þýskalands neyddu vest-
rænu þátttakendurna í sam-
steypunni gegn Hitler til að hefja
árið 1944 landgöngu herjanna í
Frakklandi.
Stjórnvöld í Bandaríkjunum
og öðrum vestrænum löndum
reyna að gera spurninguna um
mikilvægi annarra vígstöðvanna
fyrir sigurinn yfir fasismanum að
tilefni hugmyndafræðilegrar bar-
áttu gegn Sovétríkjunum.
Það er leitast við að rangfæra
sagnfræðilegar staðreyndir, gera
lítið úr úrslitahlutverki Sovétríkj-
anna við að frelsa Evrópu undan
oki fasista.
Þýðing
innrásarinnar
Ein hlið fölsunarinnar er að
ýkja hernaðarlegt hlutverk að-
gerðanna í Normandie. Hvert var
hið sanna gildi þeirra í gangi
styrjaldarinnar?
Frá því að Þýskaland Hitlers
réðst á Sovétríkin, taldi sovéska
ríkisstjórnin nauðsynlegt að
virkja og samræma hernaðarað-
gerðir allra ríkja, sem voru á móti
fasistabandalaginu. Mikilvæg-
asta skrefið í þá átt gætið verið að
opna aðrar vígstöðvar í Evrópu.
Hefðu þær verið opnaðar í tíma,
hefði það flýtt fyrir sigursælum
endalokum stvrjaldarinnar og
frelsun hinna kúguðu þjóða.
Spursmálið um að opna aðrar
vígstöðvar var umræðuefni milli
ríkisstjórna Sovétríkjanna,
Bandaríkjanna og Englands árið
1941,1942 og 1943. En breska og
bandaríska ríkisstjórnin stóð
ekki við loforð sín um að opna
aðrar vígstöðvar. Sú stefna þeirra
að draga opnun annarra víg-
stöðva var afleiðing þeirrar við-
leitni stjórnvalda í þessum ríkjum
að herða sem mest að Sovétríkj-
unum. Þau vildu varðveita her-
afla sinn á kostnað Sovétríkj-
anna, nota hann í Evrópu á loka-
stigi styrjaldarinnar og tala við
Sovétríkin frá sjónarhóli afls-
munar eftir að búið var að vinna
sigur yfir Þýskalandi.
Þar sem ekki voru fyrir hendi
aðrar vígstöðvar í Evrópu. gaf
það herstjórn Hitlers möguleika
á að beita feikilegum herafla,
tækni og vopnum gegn Sovétríkj-
unum. Sumarið 1943 gerði hún
stórfellda árás við Kúrsk. Þarna
var um að ræða eina mestu og
grimmilegustu orrustu í allri sögu
heimsstyrjaldarinnar síðari.
Sigurinn við Kúrsk og árásir
sovéskra herja í kjölfar hans
höfðu í för með sér tímamót, ekki
aðeins hvað varðaði Föðurlands-
styrjöldina, heldur í allri
heimsstyrjöldinni síðari.
Stjórnvöldum í Bandaríkjun-
um og Bretlandi varð ljóst, að
sovéski herinn gæti einn síns liðs
án annarra vígstöðva unnið sigur
yfir Þýskalandi fasismans og
frelsað þjóðir Evrópu. Þetta
neyddi þá að lokum til að opna
aðrar vígstöðvar.
Undirbúningurinn fyrir
innrásina í No.rður-Frakkland
stóð yfir í tvö og hálft ár við ein-
staklega góðar aðstæður, sem
voru fyrst og fremst að þakka að-
gerðum sovéska hersins. í áætl-
uninni (sem kölluð var „Over-
lord“) var gert ráð fyrir að ganga
á land á strönd Normandie.
Mannafli
og vopn
í upphafi aðgerðanna „Over-
lord“ voru landgönguöfl banda-
manna um 2.9 milljónir manna.
Þeir höfðu yfirburði umfram þau
öfl Þjóðverja, sem þeir stóðu
andspænis: Þrefalda hvað varð-
aði hermenn, skriðdreka og árás-
artæki, rúmlega tvöfalda hvað
varðaði vopn og fallbyssur og
sextugfalda hvað snerti herflug-
vélar. Það skal tekið fram, að
hlutfallið var á þessum tíma allt
annað á vígstöðvum Sovétríkj-
anna og Þýskalands, en það verð-
ur ljóst af meðfylgjandi töflu.
Það verður að hafa í huga að
hluti herja Þriðja ríkisins og fylgi-
nauta þess var upptekinn við að
kæfa niður andspyrnuhreyfing-
una, sem kom upp á evrópsku
landsvæði, sem var hernumið af
Þýskalandi.
Framvinda
mála
Morguninn 6. júní 1944 hófu
breskir og bandarískir herir land-
göngu á strönd Normandie. Til
þess að tryggja landgönguna voru
notaðir 4500 landgönguprammar
og 2500 herskip, hjálparskip og
flutningaskip. Yfir 10.000 her-
flugvélar hjálpuðu til við aðgerð-
irnar. Undir 30. júní var fjöldinn í
liði bandamanna yfir 875 þúsund
manns. Þeir höfðu til umráða 150
þúsund flutningabíla og 570 þús-
und tonn af farangri.
1. bandaríski herinn, 2. enski
herinn og 1. kanadíski herinn,
alls 32 herfylki, sem voru marg-
falt fleiri, hófu árás. Hún gekk
hægt. Það var ekki fyrr en 25.
ágúst, að her bandamanna komst
loks til Signu og Loire. Á sama
tíma fóru bandarískir og franskir
herir á land í Suður-Frakklandi
og fóru í norðurátt með stuðningi
andspyrnuhreyfingarinnar. Þann
19. ágúst hófu franskir föður-
landsvinir vopnaða uppreisn
gegn fasistum í París og voru það
kommúnistar, sem gegndu þar
leiðandi hlutverki. í upphafi
septembermánaðar færðust her-
lið Þýskalands til vesturlanda-
mæra Þýskalands, eftir að hafa
farið út úr Frakklandi og hófu
vörn við Sigfried-línuna.
Yfir tvær milljónir banda-
manna voru handan þessarar
varnarlínu, en henni lokuðu um
700 þúsund þýskir hermenn og
liðsforingjar. Bandamenn sýndu
ekki af sér röskleika og létu sér
nægja að gera minni háttar árásir
haustið 1944.
Þegar verið var að meta land-
gönguna á Normandie, sem
mestu landgönguaðgerð heims-
styrjaldarinnar síðari, verður að
taka fram, að herstjórn banda-
manna tókst að leysa nokkur erf-
ið hernaðarleg verkefni, m.a.:
Að tryggja leynilegan undirbún-
ing og óvænta landgöngu, sam-
ræma aðgerðir stórs flota, flug-
hers og landhers þegar innrás var
gerð og í baráttunni og flytja
feikilega stóran her yfir Ermars-
und, svo og hergögn og farangur.
En það var einnig um að ræða
verulega vankanta á aðgerðum
bandamanna: Þrátt fyrir feiki-
legan flugher og stórskotalið á
skipum, veika mótspyrnu and-
stæðingsins, þá var meðalhraðinn
í framgöngu hersins á sólarhring
afar lágur og fór ekki yfir 600-700
metra fyrstu dagana. Herstjórn
bandamanna gat ekki alveg fram-
kvæmt fyrirhugaða áætlun - að
koma í veg fyrir að óvinurinn
kæmist yfir Signu og umkringja
hann og sigra. Bestu fylkin í her
fasista gátu komist yfir Signu.“
Búnir
að tapa
í lok greinarinnar dregur Ivan-
of síðan saman tölur sem lúta að
því, að landgangan í Normandie
og sóknin á vesturvígstöðvunum
hefði ekki verið möguleg, ef so-
véski herinn hefði ekki áður
dregið tennurnar úr her Hitlers.
„Á rúmlega fjórum mánuðum
síðla vetrar og um vorið 1944
vann sovéski herinn fullan sigur á
og gereyddi um 30 herfylkjum
andstæðingsins. Óvinurinn missti
yfir miljón manns, 8400 skrið-
dreka og 5000 flugvélar“ - fyrir
utan gífurlegt tjón þýska hersins
1941-43 á austurvígstöðvunum.
Og síðan hófst 1944 mikil sókn í
Hvíta-Rússlandi: „Óvinurinn
missti yfir hálfa miljón her-
manna. Til að stöðva þessa sókn
til Berlínar voru menn Hitlers
neyddir til að senda þaðan úr
vestri 46 herfylki og 4 stór-
deildir... Þannig voru örlög
Hitlers-Þýskalands ákvörðuð í
raun í kjölfar stórfelldra árása so-
vésku herjanna árið 1944. K.
Riker, vestur-þýski sagnfræðing-
urinn sagði réttilega: „Þegar vest-
rænu bandamennirnir gerðu
sumarið 1944 úrslitaárás á „vígi
Evrópu“ var þegar búið að gera
út um gang heimsstyrjaldarinnar
síðari með ósigri Þýskalands í
Rússlandi... Þýskaland var búið
að tapa annarri heimsstyrjöldinni
í hernaðarlegu tilliti áður en
vestrið gerði innrásina“, segir
undir lokin í grein Ivanofs hers-
höfðingja.
Styrkleikahlutfall hinna stríðandi aðila í júní 1944
Stríðandi aðilar Fjöldi her- Skriðdrekar, Fall- Herflug-
manna, land- árásartæki byssur, vélar,
her. Þús. Þús. stk. Þús. stk. stk.
Vígstöðv- ar Sovét- Sovéski 6.600 7.1 98.1 12.900
ríkjanna og Þjóðv. herinn
Þýski herinn 4.300 7.8 59 3.200
Hlutfall 1.5:1 1:1.1 1.6:1 4:1
Aðrar Lið
víg- bandamanna 1.600 6 15 10.859
stöðvarnar Þýski herinn 526 2 6.7 160
Hlutfall 3:1 3:1 2.2:1 61.4:1
ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 9