Þjóðviljinn - 22.08.1984, Blaðsíða 8

MYNDLIST
Messalína, eftir Jóhönnu K. Yngva-
dóttur.
Kíkt í auga, eftir Sóley Eiríksdóttur.
Mikið er um konur á Kjarvals-
stöðum um þessar mundir, eða
eins og eitt blaðanna sló upp í
fyrirsögn með upphrópunar-
merki, þá sýna þar hvorki meira
né minna en 13 konur og aðeins
einn karl. Það hlýtur því að fara
kuldahrollur um íslensk
karlrembusvín þessa dagana.
Einkum þegar það er haft í huga
að yfirbragð beggja sýninga Kjar-
valsstaða er athyglisvert og þess
virði að þær séu vel sóttar.
Það er engin nýlunda að konur
kveði sér hljóðs í íslenskri mynd-
list. Ekkert land sem ég veit um
hefur átt á þessari öld jafn fríðan
hóp kvenkynslistamanna sem
skarað hafa fram úr og staðið
með list sinni jafnfætis
karlpeningnum. Óþarft er að
telja upp þessar konur, en allir
hljóta að kannast við Júlíönu,
Kristínu, Nínurnar tvær, Gerði,
Ásgerði og hinar sem staðið hafa
í fararbroddi umbyltinga 20. ald-
arinnar.
Gjaldgengar
í myndlist
Spurningin er miklu fremur
þessi: Hvers vegna hafa konur á
Islandi staðið svona framarlega í
myndlistinni? Svarið er e.t.v.
nærtækt og skýrir sig sjálft þegar
sögulegar staðreyndir kvennalist-
ar eru athugaðar. Það kemur
nefnilega á daginn að íslensk nú-
tímaiist fæddist um líkt leyti og
hömlum á inngöngu kvenna í
listaskóla var aflétt. Fram yfir
aldamótin voru í velflestum aka-
demíum heims siðareglur sem
meinuðu kvenfólki aðgang. Mun
það fyrst og fremst hafa verið
vegna nakinna karlmódela sem
siðlaust þótti að konur gengju
listmenntabrautina. Konur fóru
því varhluta af menntun á sviði
myndlista og þóttu því ekki gjald-
gengar í hópi meistara á þessu
sviði.
Vegna þess hve íslensk mynd-
list er ung, í evrópskum skilningi
þess orðs, tókst konum að eygja í
henni vettvang þar sem þær stóðu
fullkomlega jafnfætis körlum
sem byrjendur í faginu. Jafnvel
má leiða líkum að því að þær hafi
haft þar meiri reynslu en þeir
Misjöfn
markmið og gœði
9 konur - 69 verk á Kjarvalsstöðum
sökum langrar hannyrðahefðar.
Hvað sem öðru líður, þá er mikill
munur á stöðu kvenna í íslenskri
myndlistasögu og þáttar þeirra í
hefðbundnari listgreinum svo
sem ljóðlist. Þar hafa karlar ráðið
lögum og lofum allt fram á okkar
dag. Undantekningar eru sorg-
lega fáar, enda hefur það eflaust
ekki þótt stýra góðri lukku áður
fyrr að kvenfólk útmálaði tilfinn-
ingar sínar á þessu sérsviði þjóð-
legrar listtjáningar.
Munklífi
í gósenparadís
Enda er það svo að minna hef-
ur farið fyrir umræðu um sérstaka
kvennalist innan íslenskra mynd-
lista, en bókmennta, þar sem þær
telja sig hafa verið verulega
hlunnfarnar. Þetta táknarekki að
konur standi öldungis jafnfætis
karlmönnum í myndlist hvað
möguleika og aðstöðu varðar,
heldur að staða þeirra er þar mun
skárri. Helst eru það einkahagir
sem varna því að konur standi
jafnfætis karlmönnum að að-
stöðu til myndlistaiðkana; s.s. al-
menn, bág efnahagsafkoma
þeirra og barneignir. Hins ber þó
að gæta að fjölmargir karlar hafa
þurft að gera sér einlífi að góðu til
að geta unnið sem skyldi að list
sinni. Ber þetta vott um léleg kjör
listamanna í gósenparadísinni
þar sem „fólk hefur það orðið allt
of gott“ og „styrkir til listamanna
ganga út í öfgar“.
Samsýning 9 kvenna í vestsrsal
Kjarvalsstaða sýnir að konur
draga ekki af sér, heldur standa
vörð um stöðu sína í íslenskri
myndlist. Þeim fjölgar einnig
j afnt ogþéttumleiðog þær sækj a
stöðugt í sig veðrið.
Fulltrúar
hins besta
Á sýningunni er að finna um 70
verk, mestmegnis málverk en
einnig skúlptúr unninn í járn og
Ieir. Munur er á framsækni þess-
ara listamanna, en sem fulltrúar
hins besta standa þær Jóhanna
Kristín Yngvadóttir og Steinunn
Þórarinsdóttir, önnur málari, hin
myndhöggvari. Þetta ætti varla
að koma á óvart því báðar hafa
þær sýnt svo um munar hvað í
þeim býr.
Verk þeirra búa yfir þeim
frumkrafti sem einlægnin ein get-
ur skapað ásamt staðfastri vinnu
og rækt við listina. Beiting Jó-
hönnu Kristínar á einfaldri ljós-
skuggatækni (chiaroscuro) til að
laða fram tilfinningalegar
sveiflur, skipar henni andlega á
bekk með gömlum meisturum á
borð við Rembrandt og de la
Tour. Eitthvað í menningu okkar
gerir myndir hennar sannar,
e.t.v. hið sama og gerði myndir
áðurnefndra meistara sannar á
sínum tíma.
Steinunn Þórarinsdóttir þarf
ekki ríkulegt efnisval eða flókið
myndefni til að túlka veruleika-
sýn sína. Henni tekst að teikna
skilmerkilega með járninu lág-
myndir sínar „Sem á himni“,
„Svo á jörðu“ og bæta þar með
nýrri vídd í höggmyndalist sína.
Höggmyndir sem við höfum van-
ist að væru efniskenndastar allra
listaverka, verða óefniskenndar
án þess að tapa inntaki sínu. Ein-
ungis steypuandlit engilsins er
materíalíserað og stólpinn sem
mannveran er bundin við. Þetta
er skýrt dæmi um það hvernig
Steinunn sveigir efniviðinn að
myndhugsun sinni.
Markmlðaþurrð
Sóley Eiríksdóttir er annar
listamaður sem sýnir höggmyndir
á þessari sýningu. Verk hennar,
sex að tölu, eru unnin í steinleir
og járn. Þetta eru andlit eða
grímur, kynjaverur sem minna á
sjávardýr úr djúphöfum eða ver-
ur frá öðrum hnöttum. Verk
þessi feta hina mjóu stigu milli
listar og skreytilistar. Utfærsla
þeirra er myndræn og litavalið
fágað. Sóley virðist búa yfir hæfi-
leikum til að fá efnið til að tala á
glettinn og írónískan hátt.
Harpa Björnsdóttir spilar
einnig á vissa dekoratíva strengi í
myndum sínum sem unnar eru
með blandaðri tækni og eru eins
konar millistig milli málverka og
teikninga. Það er eitthvað í verk-
um hennar sem minnir á
austræna teiknilist, enda hefur
hún yfir að ráða ágætum hæfi-
leikum á því sviði. En verk henn-
ar skortir annað sem máli skiptir
og kalla mætti forsendur. Þau
hafa lítil innri tilþrif og bæta engu
við það sem áður hefur verið
gert.
Sömu sögu er að segja um verk
Rögnu Steinunnar Ingadóttur.
Hana skortir ekki teknísk vinnu-
brögð, heldur eitthvert markmið
með myndum sínum. í Róma-
borg hefði þó mátt ætla að hægt
væri að finna einhvern frásagnar-
hvata sem tendraði eld í norrænu
hjarta.
Þær Björg Örvar, Erla Þórar-
insdóttir og Ásta Ríkharðsdóttir
reyna að skapa sér ögn
hugmyndaríkari veröld með því
að veita inn í verk sín goðsögnum
og táknmyndum. En annað hvort
er að goðsagan er orðin lista-
mönnum nútímans of fjarlæg eða
þá þeir skynja ekki kraftinn og
safann í henni og því fer hún fyrir
ofan garð og neðan hjá þeim og
áhorfendum. Einungis hjá yngsta
meðlimi þessa hóps, Guðnýju
Björk Richard, skapast þau
tengsl við hana sem rofnað hafa
hjá hinum þrem áðurnefndu.
Hún virðist því eiga möguleika á
að ná tangarhaldi á inntaki verka
sinna þegar fram í sækir.
Meinloka
Þrátt fyrir bernskubrek svo
margra er sýningin lífleg og felur í
sér fleiri frjókorn en þau sem
opnast hafa. En fyrst og fremst
leiðir hún í ljós vissar hættur sem
fólgnar eru í hinu svonefnda nýja
málverki, eða öllu heldur afstöðu
ungra listamanna til þess. Þeir
virðast nefnilega margir haldnir
þeirri meinloku að þessir nýju
straumar í málverkinu séu eins
konar krítarkort sem kaupa megi
fyrir gamlar lummur af handa-
hófi. Ekki þurfi annað en kíkja
pikkulítið hér og þar, án þess að
setja sjálfan sig að veði.
Hingað til hefur engin list verið
fundin upp sem gerir listamann-
inn stikkfrí frá því að kryfja til
mergjar hvert hann sé að fara og
hvað hann sé að meina. Og bestu
verk þessarar sýningar benda
ekki til þess að nýbylgjulistin sé
fremur en önnur einhver óminn-
ishegri sendur til bjargar stefnu-
lausum listamönnum.
HBR
Survivor of the fittest (Sá sterkasti
kemst af), eftir Guðnýju Björk
Richard.
New York, eftir Erlu Þórarinsdóttur.
Marbendill I sjávarháska, eftlr Björgu
Órvar.
Blátt naut, eftir Ástu Ríkharðsdóttur.
Hver ert þú?, eftir Hörpu Bjömsdótt-
ur.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 22. ágúst 1984