Þjóðviljinn - 12.01.1985, Blaðsíða 13

TONLIST
er Páll Jóhannesson?
Páll í viðtali við Finnboga Hermannsson á ísafirði
Hver
Fyrir jólin kom út hljómplata
noröur á Akureyri meö söng-
list Páls Jóhannessonar.
„HvurerÓlafur Jóhannes-
son?“ var eitt sinn spurt og
ýmsum þætti líklega f róölegt
að vita hvur Páll Jóhannes-
son er, einkum þeim sem
eignuöust plötuna, en þetta er
frumraun hans á plasti.
Þaö var á þrettándanum, aö
söngvarinn gaf kost á svolitlu
viðtali vesturá ísafirði, svo
okkur gæfist kostur á aö
skyggnast á bak viö þennan
söng sem við erum að hlusta
á um þessar mundir og hefur
hlotið ágæta dóma svokall-
aöra gagnrýnenda. Og þaö er
oft byrjað aö spyrja menn
hvernig þaö hafi boriðtil, aö
þeir tóku aö iöka hlutað-
eigandi listgrein.
„Það hefur líklega verið, þegar
ég var í barnakór í skólanum í
Glerárþorpi. Það sem ég kom
næst nálægt kórastarfsemi, var
inni í firði þar sem ég var í vinnu-
mennsku, en þar var ég í blönd-
uðum kór, æfði mig í fjósinu og
hafði óskaplega gaman af að
syngja. Þá víkur sögunni til
Hvanneyrar, ég er búfræðingur
að mennt, og ég var náttúrlega í
kórnum þar. Aftur víkur sögunni
norður og 1973 fór ég í nám hjá
Sigurði Demetz. Ég söng með
Karlakór Akureyrar um skeið,
en fór svo að syngja með Passíu-
kórnum og var þar í um það bil
þrjú ár, en stiórnandi hans var
Roar Kvam. Ég átti ekki von á
því, að það væri svona skemmti-
legt að syngja þessa músík sem
kórinn var með. Það var svo
1976, að ég fór í Söngskólann í
Reykjavík til Magnúsar Jóns-
sonar og var þar í þrj ú ár. Auðvit-
að vann ég alltaf með náminu,
þessa algengu vinnu sem bauðst,
einkum við trésmíðar og annað
sem til féll. En eftir þrjú ár í
söngskólanum fannst mér ég vera
orðinn staðnaður, enda þótt
þetta hafi verið góð undirstaða.
Ég fór samt hálf sár frá þessum
skóla, mórallinn þarna átti ekki
beint við mig, ég var kannski of
lengi hjá Magnúsi og maður fór
að kenna öðrum um það sem
aflaga fór. Auðvitað átti maður
sjálfur hlut í þessu, hefur kallað
yfir sig óvild með stífni og ekki
sanngjarnt að kenna öðrum um.“
Or Hvalstöðinni í
nám hjá Ratti
En Páll Jóhannesson lætur
ekki þar við sitja, hann heldur til
Ítalíu í söngnám, og það var fyrir
kynni hans við Eugeniu Ratti,
sem þjálfaði Pólyfónkórinn, að
hann fer utan og hefur nám ein-
mitt hjá Ratti, í bæ sem heitir
Vigolo Marchese og er skammt
frá Piacensa, ekki langt frá Mí-
lanó.
„Við vorum þarna nokkrir ís-
lendingar, þetta var dásamlegur
tími og reyndar í fyrsta skipti sem
ég kom til Suðurlanda. Þarna
vann maður að sínum hugðarefn-
um og gat sólað sig þess á milli.
En þetta var nú bara námskeið í
byrjun, en það varð svo úr, að ég
hóf reglulegt nám hjá Ratti
haustið 1981. Ég fór reyndar
heim til að ganga frá mínum mál-
um og vann í Hvalstöðinni hjá
Magnúsi Ólafssyni um sumarið til
að afla mér farareyris, og náði
upp ágætispening, en um vetur-
inn komst ég svo inn á Lánasjóð-
inn. Ég hef alltaf orðið að þéna
eins mikið á sumrin og kostur
hefur verið til að vega upp á móti
því sem vantar, þegar fé úr Lán-
asjóðnum hefur þrotið.
Skólinn var í þorpi sem heitir
Fiorentsuola og er skammt frá
þeim fyrri stað, þar sem ég var á
námskeiðinu, en þarna var ég í
tvö ár hjá Ratti, bæði í skólanum
og eins í tímum heima hjá henni.
Það var geysilega gaman að
kynnast því, hvernig þeir byggja
upp tónfræðina á Ítalíu, en undir-
staðan úr Söngskólanum kom sér
einnig vel.
Tónleikar í
Mílanó
Eftir tvo og hálfan vetur fannst
mér ég vera byrjaður að staðna
hjá henni og það var svo fyrir til-
viljun, að ég kynntist Pier Mir-
anda Ferraro, sem er einn fremsti
söngkennari í Mílanó. Við vorum
reyndar tveir íslendingarnir sem
komum að máli við hann, og það
varð úr, að við fengum tíma hjá
honum til prufu og hann gaf
gagnlegar ábendingar að mér
fannst. Þetta var eftir áramótin
’83/’84. Það varð svo úr, að ég var
hjá Ferraro fram á vor eða í fimm
mánuði, og mér fannst ég læra
gríðarlega mikið. Hann fór mikið
út í það sem við köllum frasering-
ar, fór miklu rneira út í smáat-
riðin en ég átti áður að venjast og
skipta verulegu máli. Ég er svo á
leið aftur út núna í janúar til Ferr-
arós, einnig ætla ég að knýja á um
að halda tónleika í Mílanó með
hans fulltingi."
En Páll Jóhannesson hefur
ekki setið auðum höndum síðan
hann kom heim í vor. Hljómplata
hefur verið gefin út, og hann hef-
ur haldið hljómleika bæði fyrir
norðan og vestan og stefnir að því
að halda konsert í Reykjavík nú
um helgina, þegar þetta viðtal er
gert á ísafirði á þrettándanum.
Þá hefur Páll verið með námskeið
á ísafirði bæði hjá Sunnukórnum
og Karlakór ísafjarðar.
En viðtali lauk með hugleið-
ingum um framtíðarmöguleika
fyrir söngvara á íslandi og m.a.
um þátt íslensku óperunnar og
verða ekki gerð skil nema í lengra
máli og lýkur hér skrásetningu.
KVIKMYNDIR
Búningameistarinn
Thc Dresser
Bretland, 1984
Handrit: Konald Harwood
Stjórn: Peter Yates
Kvikmyndun: Kelvin Pike
Leikendur: Albert Finney,
Tom Courtenay.
Sýnd í Stjörnubíói.
Búningameistarinn er önnur
jólamynda Stjörnubíós í ár og
lætur ekki mikið yfir sér miðað
við hina jólamyndina, Ghostbust-
ers. En hér er á ferðinni gagn-
merk mynd sem full ástæða er til
að hvetja menn til að sjá.
Reyndar þarf það engum að
koma á óvart: Albert Finney og
Tom Courtenay eru heimsfrægir
leikarar. Finney fékk silfurbjörn-
inn á kvikmyndahátíðinni í Berl-
ín 1984 fyrir leik sinn í hlutverki
Sir, roskins og geðveiks leikara
sem er að syngja sitt síðasta í hlut-
verki Lés konungs meðan
sprengjunum rignir yfir borgina,
því myndin gerist á stríðsárunum.
Það er ekki langt síðan við
sáum aðra mynd sem fjallaði um
leikhús á stríðstímum, Síðustu
lestina eftir Truffaut. Auk þessa
sameiginlega þema eiga þessar
tvær myndir það sameiginlegt að
þær lýsa ást á leikhúsinu og því
fólki sem þar kemur við sögu.
Þær gefa okkur innsýn í heim
leikhússins, þennan litla heim þar
sem allir eru að þykjast. Þessi ást
á leikhúsinu fer mjög í taugarnar
á mörgum, sem vilja að kvik-
myndin sé fyrst og fremst kvik-
mynd, slíti sig lausa frá leikhús-
inu og bókmenntunum. Búning-
INGIBJÖRG
HARALDSDÓTTIR
ameistarinn hefur verið
gagnrýndur m.a. á þeim forsend-
um að myndin sé alltof „leikhús-
leg“. Öðrum finnst hún minna
um of á sjónvarpsleikrit. En þeir
sem eru svo heppnir að vera
lausir við slíka fordóma hljóta að
meta að verðléikum þann frá-
bæra leik sem þeir sýna félagarnir
Finney og Courtenay í hlutverk-
um sínum.
„Sir“ er semsé aldraður leikari,
stjarnan og stjórnandinn í
leikhópi sem vegna stríðsástands-
ins samanstendur af gömlum og
bækluðum leikurum mestanpart
- hinir eru á vígvöllunum. Þetta
ástand er „Sir“ mikill þyrnir í
augum, svo og sú staðreynd að
það er alltaf verið að sprengja
leikhús í loft upp. Samt er haldið
áfram að leika. Jafnvel þótt
merki hafi verið gefið um að allir
eigi að leita hælis í loftvarnar-
byrgjum. Hlutverk leikarans er
að leika - færa áhorfendur um
Listina með stórum staf. Á stríðs-
tímum bætist það við, að leikhús-
ið eflir þjóðernisvitundina, hvet-
ur menn til dáða. Þeir sem
sprengja leikhúsin í loft upp eru
skrælingjar, en við geymum
Shakespeare í hjartanu...
Norman (Tom Courtenay) beitir Sir (Albert Finney) sálfræðilegum brögðum til
að fá hann með sér heim í leikhúsið þar sem hann á að leika Lé konung.
„Sir“ er harður húsbóndi og
þyrmir engum, allra síst búning-
ameistaranum sínum, Norman
(Tom Courtenay). Samband
þeirra er mjög náið og flókið og
minnir að sjálfsögðu á ótal aðra
„dúetta" - ég nefni bara Don Qu-
ixote og Sancho Panza til að þið
skiljið hvað ég á við. í „Búning-
ameistaranum" kemur það e.t.v.
betur fram en venmjulega að
þarna er um ástarsamband að
ræða. Ástin er óendurgoldin og
vonlaus, sorgleg einsog homma-
ástir einar geta verið. En Norman
er ekki eini maðurinn sem elskar
„Sir“ vonlausri ást. Það gerir Ma-
dge (Eileeii Atkins) líka, sviðs-
stjóri leikhópsins, og hefur gert í
20 ár. „Sir“ elskar engan nema
sjálfan sig, er ónæmur á tilfinn-
ingar annarra og getur ekkert
gefið öðru fólki nema rétt á með-
an hann stendur uppi á sviði í ein-
hverju gervi.
Hann hefur alltaf verið svona,
en þegar myndin hefst er hann
kominn að fótum fram þótt hann
reyni enn að leika einræðisherra
(sbr. atriðið þar sem hann stöðv-
ar járnbrautarlest með valds-
mannlegri skipun). í næstu andrá
er hann niðurlægður, eða öllu
heldur niðurlægir hann sjálfan sig
með fáránlegri hegðun -á al-
mannafæri - hann, konungur
sviðsins, vekur meðaumkun al-
múgans.
Hann er gjörsamlega ófær um
að leika, en Norman fær hann til
að leika, bjargar honum upp úr
fúlum pytti sjálfsmeðaumkunar
og þunglyndis og bjargar þarmeð
sýningunni, en fær engar þakkir
fyrir það. Um þetta má segja að
myndin fjalli - um það hvernig
leiksýningu er bjargað í anda
kjörorðs allra leikhúsmanna:
„the show must go on!“ Það er
engin tilviljun að Lér konungur
er á dagskrá þetta kvöld - hlið-
stæðurnar eru augljósar. Gamli,
brjálaði konungurinn sem veit
ekki hve heitt hann er elskaður,
sem þekkir ekki sinn vitjunar-
tíma fyrr en það er um seinan...
Andrúmsloft stríðsáranna
kemst vel til skila í þeim fáu at-
riðum sem gerast utan leikhúss-
ins, og það andrúmsloft berst inn
í leikhúsið með áhorfendum,
með loftvarnarpípinu og
skömmtunarseðlunum. En fyrst
og síðast er þetta kvikmynd um
leikhús og mannleg samskipti
bakvið tjöldin. Leikstjórinn Pet-
er Yates og leikararnir Finney og
Courtenay eru gamlir skólabræð-
ur frá Royal Academy of Dra-
matic Art í London og þekkja
þennan heim mætavel. Leikrit
Ronalds Harwoods, sem myndin
er byggð á, er kannski ekki það
frumlegasta í heimi, en býsna
snoturlega gert og stendur vel
undir þrumugóðum leik þeirra
félaganna.
Laugardagur 12. janúar 1985 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 13