Þjóðviljinn - 14.02.1985, Blaðsíða 21

Þjóðviljinn - 14.02.1985, Blaðsíða 21
Bandaríkin Fjárlagahalli Hemaðarútgjöld Ríkisstjórn Reagans byggir vaxandi hern- aðarumsvif á aukinni skuldasöfnun Ríkisskuldir senn helmingur þjóðar- framleiðslunnar Vítahringur vígbúnaðar og fjárlagahalla Þegar Ronald Reagan bar sigurorð af Jimmy Carter var krafan um hallalaus fjárlög að- alkjörorðið. Baráttan gegn auknum ríkisútgjöldum og vaxandi skuldasöfnun var kjarninn í stefnu sigurvegar- ans. Á fyrsta kjörtímabilinu reyndust efndirnar ganga þvert á loforðin. Fjárlagahall- inn óx ár frá ári og ríkisskuld- irnar náðu nýjum methæðum. í glímunni við Mondale skaut Reagan sér svo bak við „tíma- bundna erfiðleika“ og lofaði nýjum atlögum að skulda- skrímsli fjárlaganna. Æðsti prestur frjálshyggjutrúboðs- ins átti erfitt með að gerast ríkisskuldakóngur Bandaríkj- anna. Að loknum kosningasigri birti forsetinn nýtt fjárlagafrumvarp. Gamla skuldasöfnunin var enn efst á blaði. Fjárlagahallinn ríkj- andi einkenni. Efnahagsstefnan byggð á nýjum og nýjum lán- tökum. Ekkert hefur breyst. Framtíðin í rauninni verri en reynslan á fyrra kjörtímabili. Og orsökin er áfram hin sama. Sí- aukin áhersla á vaxandi hernað- arútgjöld er undirrót hallarekst- ursins. Stjörnustríð, kjarnorku- eldflaugar, sprengjuflugvélar og fleiri leikföng dauðans og alls- herjar tortímingur eru fjármögn- uð með nýjum og nýjum lánum. Vígbúnaðurinn er ekki aðeins ógnun við framtíð barnanna. Þeim er líka ætlað að borga hann! í lok þessa áratugar munu ríkis- skuldirnar nema um helmingi þjóðarframleiðslunnar í Banda- ríkjunum. Þessi þróun hefur afdrifaríkar afleiðingar um heim allan. Þörfin á síauknum lántökum vegna vax- andi hernaðarumsvifa eykur styrkleika dollarans og knýr vext- ina upp á við. Afborganir og lánakjör verða að sama skapi óhagstæð fyrir gjaldmiðla ann- arra ríkja. Efnahagsbatanum í Evrópu seinkar og skuldabyrði hinna fátæku ríkja þriðja heimsins verður þungbærari. Hungur og eymd í Suður- Ameríku, Afríku og Asíu eiga að hluta rætur í áhrifunum sem hall- astefnu Reagans hefur á lánakjör á alþjóðlegum mörkuðum. Sama gildir um skuldir útgerðarinnar á Islandi, iðnaðarfyrirtækja og annarra hérlendra rekstraraðila sem tekið hafa lán í dollurum og eru nú komnir í greiðsluþrot. Þannig endurspeglast áhrifin frá hallapólitík Reagans á Seyðis- firði, Þórshöfn og Akranesi. Skuldir, skuldir - Meiri skuldir Þegar Jimmy Garter yfirgaf Hvíta húsið og kappinn frá Kalif- omíu settist í húsbóndasætið var skuldastaða ríkisins um 900 billjónir dollara. Á fjórum árum hefur Ronald Reagan tekist að tvöfalda þessa upphæð. í árslok munu heildarskuldir bandaríska ríkisins nema 1841 billjón doll- ara. Hlutfall þessarar skulda- stöðu af þjóðarframleiðslu hefur vaxið úr 28% í 37% og mun sam- kvæmt talnagrundvelli hins nýja fjárlagafrumvarps verða um 50% árið 1990 þegar Ronald Reagan yfirgefur Hvíta húsið. Tölur um árlegar vaxta- greiðslur ríkissjóðs sýna einnig skuldastefnu forsetans í fram- kvæmd. Árið 1979 og 1980 voru vaxtagreiðslurnar 32 og 36 billjónir dollara. í fyrra námu þærhinsvegarlll billjónum,eða höfðu nær fjórfaldast. Sam- kvæmt áætlunum sérfræðinga gæti upphæð árlegra vaxta- greiðslna verið komin upp í um 200 billjónir dollara þegar nýhaf- ið kjörtímabil forsetans er á enda. Þetta eru hrikalegar tölur. Þær vekja eðlilega spurningar um hvernig eigi að tryggja endur- greiðslur þessara skulda. Þar er forsetinn á gati. Sumir ráðgjafar hans hafa bent á tvær megin leiðir. Annars vegar að auka skattana og draga þannig úr skuldasöfnuninni. Reagan segir nei. Hin leiðin er að draga úr út- ÓLAFUR RAGNAR GRÍMSSON gjöldum. Þá segir Reagan já ef bent er á útgjöld til velferðarmála en nei ef hrófla á við aukningu hernaðarútgjalda. Minni velferð - Meiri vopn Á sama tíma og herforingjarnir ríða feitum hestum frá fjárlaga- gerð Reagans bíða sjúklingar, skólafólk, húsbyggjendur, aldr- aðir og bændur lægri hlut. Fjár- lögin endurspegla gildismatið sem ræður í Hvíta húsinu. Herinn hefur forgang. Velferð og sam- hjálp eru sett á skurðarborðið. Fjárframlög til læknishjálpar aldraðra eru skorin niður um rúmar 4 billjónir dollara. Aðstoð við barnmargar fjölskyldur sem geta ekki vegna fátæktar keypt eigin mat er skorin niður um 5 billjónir dollara. Styrkir til menntamála, starfsþjálfunar og félagsmála eru einnig lækkaðir verulega. Sama gildir um framlög til strætisvagna, járnbrautarlesta og annarra farartækja almenn- ings. Styrkir til húsnæðis fyrir fá- tæka og aldraða eru skorin niður um tæpar 5 billjónir. Framlög til matargjafa minnkuð um tæpar 700 milijónir dollara. Barnsmeð- lög til fátækra fjölskyldna skorin um nokkur hundruð milljónir dollara. Þannig mætti lengi telja. Á þessum sviðum er hnífurinn og skurðarbrettið kærkomið stjórn- tæki. í hernaðarköflum fjárlaga- frumvarpsins birtist hins vegar önnur saga. Þar eru útgjöldin hækkuð og hækkuð á öllum svið- um og það ekkert smáræði. For- setinn og varnarmálaráðherrann Weinberger boða í frumvarpinu 13% árlega aukningu á útgjöld- um til hermála á næstu þremur árum. Þetta jafngildir nær þre- földun að raungildi. Útgjalda- aukningin birtist á öllum sviðum vígbúnaðarins og er þá ekkert hirt um þótt áður hafi verið sagt að vopnaprógramm A hafi átt að gera vopnaprógramm B óþarft. Nú er beðið um aukin framlög til bæði A og B. í fjárlagafrumvarpinu er óskað eftir 4 billjónum dollara til að framleiða 48 ný MX flugskeyti. Það samsvarar aukningu um 2.8 billjónir frá fjárveitingu fyrra árs. Að auki vill forsetinn fá rúmar 600 milljónir dollara til að borga rannsóknir á enn nýjum kjarn- orkuflugskeytum sem eiga að taka við af MX, sjálfsagt á næsta áratug. Síðan er skráð þreföldun á framlögum til Stjörnustríðsá- ætlunarinnar og á að verja nærri 4 billjónum til rannsóknanna einna. Þá er beðið um rúmar 6 billjónir dollara til að smíða B-1 sprengjuflugvélar til að styrkja enn frekar árásargetu kjarnorku- veldisins. Þetta eru bara nokkur dæmi um vígbúnaðarstefnuna sem birtist í fjárlagafrumvarpinu. Hvað gerir þingið? Samspil aukins vígbúnaðar, vaxandi fjárlagahalla og minnk- andi velferðarþjónustu hefur vakið mikla andstöðu innan þing- sins og nær hún langt inn í raðir Republikana flokksins. Forystu- menn hans á þingi hafa sagt að þeir geti ekki stutt að aldraðir, sjúkir og fátækir séu látnir taka á sig auknar byrðar á sama tíma og forsetinn sendi þinginu langan pöntunarlista frá Weinberger sem fjármagna eigi með sívax- andi skuldum. Þessir flokksmenn forsetans á þinginu munu því líklega taka höndum saman við Demókrata og gera tilraunir til að breyta frumvarpinu allverulega. Mestar deilur munu standa um framlög til fleiri MX eldflauga og til Stjörnustríðsáætlunarinnar. Weinberger varnarmálaráð- herra mun áreiðanlega eiga erf- iða daga þegar hann verður kall- aður fyrir þingnefndir til að rök- styðja aukin hernaðarútgjöld. Aðaltromp hans verður að þetta sé allt saman nauðsynlegt til að knýja Sovétríkin til samninga. Margir munu þá benda á að Weinberger og aðstoðarráðherra hans Richard Perle hafa verið hörðustu talsmenn þess að alls ekki ætti að semja við Rússa því allir afvopnunarsamningar væru „bölvun fyrir Bandaríkin". Andstaða Evrópu og Þriðja heimsins Fjárlagahallinn í Bandaríkjun- um hefur samfara skuldasöfnun og hækkandi vöxtum haft alvar- legar afleiðingar fyrir hagkerfin í öðrum heimshlutum. Stefna Re- agans hefur aukið á atvinnuleysið í Evrópu og magnað skuldabagga vanþróaðra ríkja. Kreppan í hag- kerfi margra landa í Suður- Ameríku og Afríku stafar af glímunni við annars vegar aukna vaxtarbyrði af erlendum lánum vegna ákvarðana í Washington og hins vegar við fátækt og hung- ur íbúanna. Því meiri gjaldeyrir sem fer til að borga af dollaralán- um - þótt lánsupphæðirnar séu óbreyttar hafa vaxtahækkanir í Washington aukið greiðslubyrð- ina - því minna verður afgangs til að bæta kjör fólksins. Sérhver forystumaður frá Evr- ópu og ríkjum þriðja heimsins sem situr fund með Reagan og ráðherrum hans hefur því gagnrýnt þessa efnahagsstefnu harðlega. Þeir hafa sýnt fram á að fjárlagahalli og hernaðrútgjöld Bandaríkjanna séu á kostnað efnahagsframfara í öðrum heimshlutum. Ronald Reagan sé því ekki aðeins að auka framtíð- arbyrðar unga fólksins í Banda- ríkjunum. Hann sé einnig að magna efnahagskreppu í öðrum löndum. Það er hins vegar vafa- mál hvort bandaríska þinginu og forystumönnum annarra ríkja tekst að snúa við þessari óheilla- þróun. Ólafur Ragnar UMSJÓN: ÁRNI BERGMANN Fimmtudagur 14. febrúar 1984 ÞJÓÐVILJINN — SlÐA 21

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.