Þjóðviljinn - 10.03.1985, Page 8

SUNNUDAGSPISTIIl
Vanmetakennd
og gikksháttur
í tilefni tíðínda at þingi Norðurlandaráðs
Þing Norðurlandaráðs hefur
verið mikið í fréttum bæði hér
heima og erlendis. Og eins og
gerist á fjölmiðlaöld, þá hefur
þetta ekki orðið vegna þess
að fréttamenn hafi tekið eftir
því sem menn sögðu viturlega
heldurvegnaýmislegraund-
arlegra upphlaupa. Upph-
laupa sem sýna heldur leiðin-
lega hlið á íslendingum. Hvort
sem nú Albert Guðmundsson
líkir því við apartheid í Suður-
Afríku að menn látasérdetta
það í hug að stofna þróunar-
sjóð fyrir vesturhluta Norður-
landa. Eða þá Jón Baldvin
sendir undarlega glósur
sænskum og dönskum krö-
tum og meinar Anker Jörg-
ensen að haldatölu um kjarn-
orkuvopnalaust svæði á
Norðurlöndum.
leiðara í Morgunblaðinu í gær er
einmitt sagt á þá leið, að ekkert af
því sem Jón Baldvin hafi sagt við
norðurlandakrata sé fréttnæmt.
Það eitt sé fréttnæmt að það
„skuli hrikta í norræna kratasam-
starfinu“. Og það er að því leyti
rétt, að formaður Alþýðuflokks-
ins íslenska hefur í frammi um-
mæli sem að inntaki og orðfæri
minna miklu frekar á íslenskt
íhald en sæmilegan sósíaldem-
ókratisma. Morgunblaðið
hnykkir á þessu með þeirri sér-
stæðu ósvífni að veita Jóni Bald-
vin einskonar áminningu fyrir að
hann skuli hafa lofað Finnum því
að nota aldrei framar orðið
„finnlandisering". Morgunblað-
inu finnst bersýnilega nauðsyn-
legt að hafa það hugtak með
áfram í pólitískri orðasennu - rétt
eins og Indriða G. Þorsteinssyni í
grein, sem birtist einmitt á leiðar-
aopnu Morgunblaðsins í gær. En
leiðarahöfundur Morgunblaðsins
Og fjölmiðlar hrökkva helst úpp þegar farið er með einhverja vitleysu...
Stríðið við krata
Það er svo sem ekkert nýmæli
að íslensk blöð og stjórnmála-
menn eru að hnýta í norræna
krata fyrir eitt og annað. En yfir-
leitt eru þeir þá að verki, sem
lengst standa til hægri, og munu
telja framlag sitt til þess fallið að
koma í veg fyrir að íslenskt
samfélag smitist af hættulegri
vinstrimennsku. Þessi saga nær
allar götur aftur til Jóhanns Bog-
esens og þeirra fugla, sem áttu
jafnan erfitt með að gera það upp
við sig hvorir væru skæðari ís-
lensku einstaklingsframtaki Dan-
ir eða Rússar. Um tíma var það
mikill siður í Reykjavíkurbréfum
Morgunblaðsins að fitja upp á
Danahatri í tíma og ótíma - þótt-
ust glöggir menn sjá í þeirri áráttu
tilhneigingu til að breiða yfir
vonda samvisku út af undirlægju-
hætti við Bandaríkin með því að
hamast gegn smáríki sem gat ekki
gjört okkur neitt mein lengur.
Enn síðar var í sama blaði fitjað
hvað eftir annað upp á sviksemi
Svía við Vesturlönd - það var
vegna þess að sænskir sósíaldem-
ókratar tóku afstöðu gegn hern-
aði Bandaríkjamanna í Víetnam.
Nýmœli
Þetta er semsagt allt gamal-
kunnugt og heldur áfram. I
fyrir ljóð sem tveir íslenskir rit-
höfundar hafa fengið þessi ágætu
verðlaun).
Hitt er svo miklu lakara í þess-
um málflutningi, þegar heimtað-
ur er sérstakur réttur fyrir íslend-
inga en látið sem vandi til dæmis
finnskra höfunda sé ekkert stór-
mál - en verk þeirra verður einn-
ig að þýða vegna þessara verð-
launa. Og síðan bætist við vandi
Grænlendinga, Sama og Færey-
inga. Það er náttúrlega hægt að
halda áfram og bera fram þá
kröfu, að dómnefndarmenn séu
læsir bæði á íslensku og finnsku
og jafnvel enn fleiri mál. En þá
þurfa menn að leita að tiltölulega
sjaldgæfum tungumálagörpum
og getur verið nokkuð undir hæl-
inn lagt hvað líður þeirra yfirsýn
eða áhuga á fagurbókmenntum.
Eg er ekki með... Antti Tuuri: bókmenntir fámennra þjóða geta orðið alheimseign...
sendir formanni Alþýðuflokksins
undir lokin þessa háðsglósu um
„finnlandiseringuna": „Með
hvaða hætti hann ætlar að lýsa
sjálfsritskoðun af þessu tagi í
framtíðinni kemur í ljós“...
Bœkur á íslensku
í brambolti Alþýðuflokksfor-
mannsins kemur fram tóntegund
sem nokkuð er eðlisskyld tali
Árna Johnsen á Norðurlanda-
ráðsþingi í fyrradag.
Árni sagði margt undarlegt um
ruglaða menn og krata sem
kynnu dönsku og um íslenska
tungu. Mál hans er framhald af
tillögu sem komið hefur fram á
Alþingi um að tilhögun starfs
þeirra sem úthluta bók-
menntaverðlaunin Norðuríand-
aráðs verði breytt. Með þeim
hætti, að íslendingar geti lagt
fram verk sinna höfunda á ís-
lensku - eða þá einhverju hinna
stóru utannorðurlandamála ef
svo ber undir, ensku, frönsku eða
þýsku.
Sú hugsun sem liggur að baki
þessari tillögu er rétt: íslenskir
rithöfundar og þá ekki síst ljóð-
skáld standa verr að vígi en kol-
legar þeirra sem skrifa á dönsku,
norsku og sænsku og eru því ekki
háðir þýðendum þegar fjallað er
um verk þeirra á sameiginlegum
vettvangi. (Annars er vert að
minna á það, að það er einmitt
Þýðingavandinn er raunveru-
legur, en það er vart unnt að
komast hjá honum hvenær sem
efnt er til alþjóðlegra bók-
menntaverðlauna. Og það bætir
lítt stöðu íslenskra bókmennta í
málum sem þessum, þótt menn
reyni að smíða sér kenningu um
mikla sérstöðu íslenskrar tungu á
Norðurlöndum. Okkar skylda er
vitanlega að virða og varðveita
þessa sérstöðu sem best. En við
getum ekki ætlast til að aðrar
þjóðir fari að hneigja sig fyrir
samanburði á íslensku og öðrum
tungum, sem er niðrandi fyrir
tungur frændþjóða eins og brá
fyrir í máli Árna Johnsens.
Sem fyrr segir: í þessu máli
bregður fyrir tóntegund af leiðin-
legra tagi, sem alltof oft vill slæð-
ast inn í íslands þúsund radda
brag. Þá er sagt sem svo: ef þið
hinir gerið ekki eins og ég vil, þá
er ég farinn. Ef þið lesið ekki ís-
lensk ljóð á frummálinu þá
göngum við út úr samstarfi um
norræn bókmenntaverðlaun. Og
svo framvegis.
Eitt er að koma fram við aðra
án þess að kikna í hnjánum af
vanmetakennd - allt annað að
snúa þessari sömu vanmetak-
ennd upp í gikkshátt óþekks
krakka.
Orð
Antti Tuuris
Og að því er varðar líf bók-
mennta: menn eiga ekki að mikla
svo mjög fyrir sér þýðingarvand-
ann að allt sé ónýtt nema á frum-
málinu. Nær væri að taka undir
við finnska rithöfundinn Antti
ÁRNI
BERGMANN
Tuuri, en hann sagði í ávarpi sínu
á þriðjudagskvöldið þegar hann
tók við bókmenntaverðlaunum
Norðurlandaráðs m.a. á þessa
leið:
„Úrval þýddra bókmennta ætti
að vera ámóta á öllum Norður-
löndunum. Og það vantar nánast
alveg bækur frá minnstu tungu-
málasvæðunum. Þetta orsakar á-
kveðna takmörkun á heimsmynd
mannsins þegar horft er til lengri
tíma. Við höfum fundið, ekki síst
hér á íslandi, að bókmenntir fá-
menns lands, sem skapaðar eru
út frá þjóðlegum uppruna, geta
orðið alheimseign. Og við höfum
einnig séð hversu djúpstæð áhrif
þessar bókmenntir geta haft á
þenkingar manneskjunnar: að
gera heiminn að örlítið betri stað
að lifa í“.
Það er vitanlega mjög gleðilegt
þegar það besta úr bókmenntum
smárra þjóða verður eign hins
læsa heims. En við megum vel
vita að það er engin trygging fyrir
því að það gerist svo sem vert
væri. Þar inn í koma ótal aðstæð-
ur - nú síðast sú fræga fjölmiðla-
holskefla sem margir óttast og
mun að líkindum enn efla vald
engilsaxnesks afþreyingariðnað-
ar í okkar heimshluta. Varla gerir
það menn styrkari á fótum að
standast hana að efna nú til
óþarfra leiðinda út af ágætu fyrir-
bæri eins og bókmenntaverðlaun
Norðurlandaráðs.
ÁB.
Leggur alla Súmokappa
Bandarískur glímurmaður veldur þjóðarsorg í Japan
Súmo heitir glíma sem vinsæl
er í Japan og hefur sá beðið
ósigur í henni sem kastað er
útaf glímumottunni. Súmo-
garpar eru stórir og feitir, því
líkamsþyngd er þeirra helsta
vopn auk snerpunnar.
Nú mega Japanir bíta í það súra
epli að bandarískur þegn hefur
sigrað alla súmokappa þeirra. Sá
heitir Salevaa Fuauli Atisanoe,
tvítugur að aldri og vegur 215
kfló. Hann er fæddur á Samóa-
eyjum.
Þekkt íþróttarit í Japan hefur
talað um sigra Amríkanans, sem
keppir undir nafninu Konisjiki,
sem „smán fyrir Japan“. Talað er
um að mynduð hafi verið hreyf-
ing til að stöðva sigurgöngu út-
Atisanoe er til hægri: þetta er hneisa fyrir Japan.
lendingsins - kannski með því að sykri í mat hans og gera hann syk-
múta honum til að tapa, kannski ursjúkan.
með því að lauma of miklum _ áb.
8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 10. mars 1985