Þjóðviljinn - 10.03.1985, Blaðsíða 16
LEPARAOPNA
Mývatn
UM HVAÐ ER DEILT?
Dæluprammi Kísiliðjunnar á gúrgeymsluþrónni.
Dcilur þær, er hófust með
vinnsluleyfisveitingu iðnaðarráð-
herra til handa Kísiliðjunni við
Mývatn til 15 ára með skilyrðum,
standa enn og mun sennilega
langur tími líða þar til þær verða
settar niður. Um margt er deilt f
þessu sambandi, en eitt rís þó
uppúr öllu, lífríki Mývatns. Er
það þegar komið í hættu, hafa
verið framkvæmdar nægar rann-
sóknir við vatnið eða þarf ítar-
legri rannsóknir, vilja menn tefia
á tvær hættur við rekstur Kísil-
iðjunnar varðandi lífrfki
vatnsins, hversu dýru verði vilja
menn kaupa tímabundinn rekst-
ur hennar, hvað verður um það
fólk sem sest hefur að í Reykja-
hlfð þegar Kísiliðjan hættir störf-
um?, en það gerir hún þegar kfsil-
gúr vatnsins er uppurinn eða
jafnvel fyrr.
Með þessar spurningar í huga
fóru tíðindamenn Þjóðviljans í
Mývatnssveit og spurðu fólk.
álits. Farið var í Kísiliðjuna og
starfsmenn þar spurðir og einnig
var farið suður fyrir vatnið, þar
sem andstaðan gegn kísilgúr-
vinnslunni hefur verið hvað hörö-
ust og meirihluti íbúa skrifað
undir þá kröfu að farið verði að
tillögum Náttúruverndarráðs að
vinnsluleyfi Kísiliðjunnar í Mý-
vatni verði ekki veitt til lengri
tíma en 5 ára og að rannsóknir
verði stórefldar.
Fyrir utanaðkomandi mann
virðist ágreiningur manna í Mý-
vatnssveit um þetta mál vera sá
að fólk sunnan vatnsins vill láta
þær rannsóknir á lífríki vatnsins
sem þegar hafa farið fram gilda
og stytta vinnsluleyfistímann, en
jafnframt láta halda rannsóknum
áfram.
Þeir sem í Kísiliðjunni starfa
vilja aftur á móti láta stórefla
rannsóknir í og við vatnið og
stöðva vinnsluna komi í ljós að
kísilgúrvinnslan skaði lífríki
vatnsins, hversu lítið sem það er.
Nokkrir Mývetningar telja skil-
yrði þau sem iðnaðarráðherra
setti fyrir 15 ára vinnsluleyfi
fullnægjandi en miklu fleiri telja
þau svo götótt að þau séu nánast
einskis virði. Allir eru sammála
um stórauknar rannsóknir.
Niðurstaðan verður því sú að
ágreiningurinn sé ekki svo ýkja
mikill þegar allt kemur til alls.
Sumir, sem rætt var við, bentu
á að í raun snerist deilan um allt
annað en Kísiliðjuna beint. Hér
væri um að ræða valdabaráttu og
breytt valdahlutföll í hreppnum.
Hér áður réðu íbúar sunnan
vatnsins öllu í hreppsnefnd, þar
sem íbúar þar voru miklu fleiri en
norðan megin. Með tilkomu Kís-
iliðjunnar fjölgaði íbúum í Mý-
vatnssveit mikið og það fólk sett-
ist að norðan megin. Hér áður
höfðu sunnanmenn 3 á móti 2
norðanmanna í hreppsnefnd, en
nú hefur þetta snúist við. Sjálf-
sagt á þetta sinn þátt í deilunni,
en fjarrilagi að það ráði öllu.
Menn bentu einnig á að lífríkið í
Syðri flóanum væri mun fjöl-
skrúðugra og því viðkvæmara en í
Ytri flóa og að það væri þetta
mikla og viðkvæma lífríki sem
sunnan menn bera fyrir brjósti og
eflaust er það rétt. Það gera raun-
ar norðanmenn líka því allir eru
sammála um að ekki komi til
greina að kaupa starfsemi Kísil-
iðjunnar því verði að einhver
röskun verði á lífríki vatnsins. En
lítum á það sem viðmælendur
okkar sögðu. - S.dór.
Viðtöl við fleiri aðila um þetta
mál munu verða birt í Þjóðvilj-
anum eftir helgina.
Arngrímur Geirsson
Undirbúa þarf stöðvun Kísiliðjunnar
Arngrímur Geirsson á Skútu-
stöðum sagði:
Mitt álit er, að það sem deilt er
um er hvað eigi að taka mikla
áhættu í þessu máli. Spurninguna
um hvort veita á vinnsluleyfi í 5 ár
eða 15 ár tel ég ekki vera aðal
atriðið, heldur hvað við viljum
taka mikla áhættu.
Ég þekki engan mann sem vill
vinna spjöil á lífríki vatnsins,
jafnvel þótt það komi ekki fram í
máli manna í hita umræðnanna.
Einnig held ég að enginn vilji
bregða fæti fyrir starfsemi Kísil-
iðjunnar, þetta er þýðingarmikið
atvinnfyrirtæki fyrir samfélagið
hér. En, vegna þess að allir vita
að hún mun aðeins starfa tíma-
bundið, þarf að fara að undirbúa
endalok hennar og draga úr því
höggi sem stöðvun hennar mun
veita. Við hérí Skútustaðahreppi
erum ekki einfær um að leysa það
mál, til þess þurfum við aðstoð.
Við vorum ekki spurð þegar
verksmiðjan var sett hér niður og
því hvílir skylda á ríkisvaldinu að
Íeysa vandann með okkur. Ég álít
að það taki ekki minna en 12 til 15
ár að undirbúa þann dag þegar
verksmiðjan stoppar og hefja
þarf undirbúning að því sem þá
tekur við. Spyrja þarf og athuga
hvað hún getur verið hér lengst
án þess að nokkur áhætta sé tekin
og ég held að enginn vilji taka
áhættu í þessu máli.
Samkvæmt rannsóknum sem
gerðar hafa verið og niðurstöðum
þeirra segist Náttúruverndarráð
geta sagt strax að vissir hlutir
komi ekki til greina. Árni Einars-
son fullyrðir að ákveðnir þættir
varðandi fuglalífið séu hættulegir
og ekki þurfi að rannsaka þá
þætti frekar. Þess vegna legg ég
áherslu á að fara að undirbúa
þann dag þegar verksmiðjan
stöðvast, hvort heldur það verður
vegna hættu á röskun á lífríkinu
ellegar þegar gúrinn í vatninu er
uppurinn.
Því miður er vinnsluleyfi það
sem iðnaðarráðherra var að gefa
út þannig að hann hefur enga
möguleika til að stöðva verk-
smiðjuna hvað sem uppá kemur,
nema að íslenska ríkið verði
bótaskylt. Það er þannig orðað
að iðnaðarráðherra getur ekkert
gert fyrr en slys hefur átt sér stað
og það stórslys. Því miður er
þetta svona klaufalegt og ég er
hræddur við þetta.
- S.dór.
Mývatn-
Mývatn hefur veriö kallaö drottning íslenskra
vatna og það eru orð aö sönnu. Lífauðgi
vatnsins og næsta nágrennis, einkum ótrúlegt
fuglalíf þar sem sjaldgæfar andategundir ber
hæst, hafa sent orðspor þess um alla veröld. Úr
fjarlægum heimsálfum koma vísindamenn og
ferðafólk til að kynnast af eigin raun undrum
Mývatns og Laxársvæðisins, sem af mörgum er
talið eitt merkilegasta og dýrmætasta vatna-
svæðið í þessum hluta veraldar.
Kísilgúr er að finna í setlögum á vatnsbotnin-
um og um hartnær 20 ára skeið hefur verið
starfrækt kísilgúrnám við vatnið. Kísiliðjan hefur
verið mikilvæg lyftistöng fyrir atvinnulíf svæðis-
ins, en frá fyrstu tíð hafa bæði lærðir og leikir
haft uppi varnaðarorð í tengslum við kísilgúr-
námið og spurt, hvort gúrvinnslan af botninum
samræmist yfirlýstum markmiðum heima-
manna og stjórnvalda um varðveislu hins við-
kvæma og dýrmæta lífríkis Mývatns.
Nú hafa kviknað allharðar deilur um gúrtökuna
í tengslum við umsókn Kísiliðjunnar um leyfi til
áframhaldandi kísilgúrvinnslu af vatnsbotnin-
um. Tvenns konar sjónarmið takast á:
Annars vegar hafa vísindamenn varað
stranglega við því að leyfi til áframhaldandi kísil-
töku verði veitt nema á undan fari nákvæmar
LEjÐARI
dýrasta
rannsóknir til að skera úr um áhrif vinnslunnar á
lífríki Mývatns. Af þeim sökum hafa þeir einung-
is viljað veita leyfi til skamms tíma uns búið er að
gera þær rannsóknir sem þeir telja nauðsyn-
legar. Náttúruverndarráð er auðvitað sömu
skoðunar og þeir, og virðist samkvæmt lögum
sem sett voru um varðveislu svæðisins hafa
úrskurðarrétt um heimild til áframhaldandi kísil-
gúrvinnslu. Þennan rétt notfærði ráðið sértil að
mæla með því að heimildin yrði veitt til ein-
ungis fimm ára. Að því loknu yrði framlenging
tekin til endurskoðunar í Ijósi rannsókna sem þá
hefðu farið fram.
Hins vegar eru svo þeir, sem vilja framlengja
leyfið til Kísiliðjunnar um mun lengri tíma, allt til
ársins 2001, og telja að lífríki Mývatns sé ekki
hætta búin af. Þeir benda meðal annars á, að án
Kísiliðjunnar yrði mjög erfitt að halda uppi því
atvinnustigi sem er í byggðinni í dag. Sverrir
Hermannsson, iðnaðarráðherra, hefur tvístigið
nokkuð í málinu en ákvað þó að lokum að styðja
þetta sjónarmið og veitti vinnsluieyfi til næstu
15 ára. Þetta er gert í trássi við gildandi lög sem
virðast gefa Náttúruverndarráði úrskurðarrétt-
inn eins og fyrr segir, enda mun ráðið hafa
afráðið að leita til dómstóla til að ógilda ákvörð-
un Sverris.
djósnið?
Þrátt fyrir að uppi séu mismunandi skoðanir,
þá er Ijóst af þeim viðtölum sem birt eru í Þjóð-
viljanum í dag, að heimamenn eru allir á því
máli, að ekki komi til greina að skerða lífríki
Mývatns þó þá greini hinsvegar á um, hversu
mikla vinnslu vatnið þoli. Af svörum þeirra er
líka Ijóst, að menn gera sér grein fyrir því að
kísilgúrinn á botni Mývatns er ekki endalaus:
fyrr eða síðar þarf að loka Kísiliðjunni og huga
að annars konar atvinnu í staðinn.
Afstaða Þjóðviljans í þessu máli er afdráttar-
laus: Lífríki Mývatns er of mikilvægt til að það
megi leggja í hættu. Það er auðvitað sjálfsagt að
nýta þau auðævi sem leynast á botni Mývatns
eftir því sem kostur er á, þó því aðeins að lífríkið í
vatninu raskist ekki. Vísindamönnum ber sam-
an um, að enn hafi vinnslan ekki leitt til vist-
spjalla á vatninu. En til að hægt sé að skera úr
um hversu mikla vinnslu vatnið þolir í viðbót þarf
einfaldlega talsvert miklu meiri rannsóknir, áður
en hægt er að gefa leyfi til langframa vinnslu.
Komi fram merki um að kísilgúrnámið leggi lífríki
Mývatns í hættu, þá verður verksmiðjan að
víkja.
Mývatn er eitt dýrasta djásnið í náttúru ís-
lands og það verður að vernda af öllum mætti.
ÖS