Þjóðviljinn - 01.05.1985, Blaðsíða 2

1. MAÍ
Kaupmáttar-
trygging er
grund-
vallaratriði
Hefur stéttasamvinna tekið við
af stéttabaráttu?
„Ég held að munurinn á stétta-
baráttunni nú og áður fyrr sé ekki
eins mikill og af er látið. Það voru
misjafnir tímar þá, rétt eins og
nú, misjafnt hversu oft menn
lögðu út íverkföll. Nú er að ýmsu
leyti erfiðara að standa í verkföll-
um, vegna þess að fólk á meira á
hættu nú en áður. Það getur misst
eignir og orðið þannig fyrir mjög
varanlegum áföllum ef illa fer.
Einn ágætur flokksbróðir okkar
orðaði þetta á þann veg að Karl
Marx hefði gleymt því í skil-
greiningu sinni á þjóðfélaginu að
öreigar þyrftu að verja eignir
sínar.
Stéttabaráttan hefur að sjálf-
sögðu sama innihald og áður
þ.e.a.s. að bæta kjör og félags-
lega aðstöðu verkafólks, enda
eru stærstu skrefin í uppbyggingu
velferðarkefisins afrakstur af
baráttu verkalýðshreyfingarinn-
ar.
Verkfallsvopnið er enn okkar
sterkasta vopn, það vopn sem við
beitum þegar það er skynsamlegt
og óhjákvæmilegt. En því verður
að beita með gát. Það er raunar
líklegt að til þess þurfi að grípa
strax í haust. Menn verða að búa
sig undir það.”
Stór samflot í samningum hafa
um árabil verið megin regia. Tel-
urðu slíkt vinnuiag rétt?
„Þessi aðferð er félagslega
skaðleg vegna þess að fjarlægðin
milli félagsmanna og forystunnar
getur orðið nokkuð mikil. Mörg
atriði er á hinn bóginn ekki hægt
að semja um nema sameiginlega
eins og til dæmis um kaupmátt-
artryggingu, veikindarétt, líf-
eyrismál og fl. f sumum tilfellum
getur verið hættulegt að gefa at-
vinnurekendum aðstöðu til þess
að spila hópunum hverjum gegn
öðrum.”
Samningar í félögunum gætu
styrkt hreyfinguna, ekki satt? At-
vinnurekendum yrði teflt hverj-
um gegn öðrum?
„Jú, og með þeim hætti er
hugsanlegt að nýta sér mismun-
andi aðstæöur, en það þýðir ekki
endilega, að atvinnurekendum sé
stefnt hverjum gegn öðrum,
vegna þess að Vinnuveitenda-
sambandið hefur allt á einni
hendi. Þeim megin er samflot
hvað sem við gerum. Aðferðin
hlýtur að fara eftir aðstæðum á
hverjum tíma. Það væri
óskynsamlegt að binda sig fast í
eina ákveðna óumbreytanlega
aðferð.”
Var ekki ástæða til þess að
verkalýðshreyfingin brygðist
miklu harðar við afnámi samn-
ingsréttar á fyrstu dögum ríkis-
stjórnarinnar en gert var?
„Við aðgerðum af þessu tagi
verður að bregðast af allri þeirri
hörku sem mögulegt er. Það var
hinsvegar óumdeilt að ekki væru
aðstæður til að grípa til verkfalla
eða sambærilegra aðgerða á þeim
tíma.”
Hvers vegna?
„Ástæðan er tvíþætt. í fyrsta
lagi var fólk orðið langþreytt á
mikilli verðbólgu sem var vax-
andi, og í öðru lagi nýtur ný ríkis-
stjórn mikillar þolinmæði af hálfu
fólks. Það er tilbúið til að gefa
henni tækifæri. Við ákváðum því
að fara í upplýsingaherferð til að
skýra afleiðingar laganna, sýnd-
um fram á hver kaupmáttarrýrn-
unin yrði í kjölfar þeirra. Undir-
skriftasöfnunin réði svo úrslitum
um að ríkisstjórnin gaf eftir og
afnam samningsbannið.”
Febrúarsamningarnir 1984,
fyrstu samningarnir cftir að
bannið var afnumið, sættu mikilli
gagnrýni. Hafði hún við rök að
styðjast?
„Annars vegar snerist
gagnrýnin um það að ekki skyldi
gengið lengra en að stoppa kjar-
askerðinguna, og hinsvegar voru
ýmsir óánægðir með þá sérstöku
hækkun sem kom á lágmarks-
tekjutrygginguna og mátu einskis
þær aðgerðir sem gripið var til
fyrir einstæða foreldra, barn-
margar fjölskyldur og lágtekju-
fólk. Mér finnst fyrri hluti
gagnrýninnar eðlilegur en er ekki
jafn skilningsríkur á síðari hlut-
ann.”
Samningar voru gerðir sl.
haust án kaupmáttartryggingar
og félög Alþýðusambandsins boð-
uðu ekki til verkfalla til að knýja
á um samninga eins og BSRB.
Hefði ekki tekist að fá kaupmátt-
artryggingu ef Alþýðusambands-
félög hefðu einnig farið í verkfall?
„Þegar BSRB lagði af stað í sitt
verkfall voru viðræður okkar að-
ildarfélaga ekki það langt komn-
ar að verkfall væri rökrétt. Þegar
á leið hefði verið hugsanlegt að
samræma kröfur og aðgerðir en
menn mega þá ekki gleyma því að
Alþýðusambandsféiögin voru
ekki með samræmdar kröfur í
upphafi og ekki var lagt af stað í
samfloti, heldur stefnt að samn-
ingum á vettvangi landssam-
banda og félaga. Slík samræming
innan ASÍ kom ekki til fyrr en á
síðari stigum.
Hvort hægt hefði verið með
sameiginlegum aðgerðum að
try.ggja 25% kauphækkun er erf-
itt að fullyrða nokkuð um, en
segja má að viðbrögð stjórnvalda
væru fyrirsjáanleg. Þau tóku á
á skömmum tíma aftur ávinning
samninganna og nú sitjum við
með sama kaupmátt og var fyrir
samningana. Ef ekki verður sam-
ið fyrir fyrsta september kemur
þá til með að skorta svona þrjú til
fjögur prósent upp á þann kaup-
mátt“.
Enn eru samningar á dagskrá.
Hvað líður undirbúningi þeirra?
„Ákvarðanir hafa ekki verið
teknar um það hvernig staðið
verður að samningum. Samn-
ingaviðræður eru því ekki hafnar
og enn liggur kröfugerð af okkar
hálfu ekki fyrir. Viðræður við at-
vinnurekendur um atvinnumál
eru að hefjast. Hvorugur aðilinn
lítur á þær sem hluta samninga-
viðræðna. Við höfum rætt við
ríkisstjórnina um húsnæðismál,
en lausn í þeim efnum má ekki
dragast fram að samningsgerð.
Viðræður við ríkisstjórnina
hafa líka leitt til þess að hún hefur
fallið frá áformum um framleng-
ingu á banni við vísitölubindingu
launa. Réttur til að semja um
kauptryggingu er að okkar mati
algjör forsenda samninga um-
fram fáa mánuði.”
Treystir ríkisstjórnin ekki á að
atvinnurekendur muni standa svo
fast fyrir að það verði ekki um
neina kauptryggingu samið?
„Eflaust er samstaða milli at-
vinnurekenda og ríkisstjórnar í
því efni eins og flestum öðrum.
En það er þó grundvallaratriði að
um þetta sé hægt að semja. Ég
verð að treysta því að við berum
gæfu til að standa vel saman um
þetta atriði. Hvernig sem staðið
verður að samningum er kaup-
máttartryggingin grundvallar-
atriði að mínu mati.”
Hvaða lausnir eru sjáanlegar í
húsnæðismálunum?
„Vandinn er tvíþættur. Annars
vegar vandi þeirra sem hafa byggt
á síðustu árum og eru komnir í
greiðsluþrot. Hins vegar vandi
þeirra sem ekki hafa burði til að
ráðast í húsbyggingar, eru hús-
næðislausir. Við leggjum áherslu
á, að bæta þarf stöðu beggja þess-
ara hópa. Lækka þarf vexti þann-
ig að þeir fari aldrei yfir 3%,
lengja lánstímann, gera ráðstaf-
anir til þess að leiðrétta það mis-
gengi sem orðið hefur á milli
kauphækkana annars vegar og
verðhækkana hins vegar. Bæta
þarf fólki það tjón sem það hefur
orðið fyrir vegna rangrar vísitölu-
mælingar á undanförnum misser-
um.
Gefa á því fólki sem er að
byggja í fyrsta sinn, og er að
byggja hóflegt húsnæði, aukna
fyrirgreiðslu og jafna þarf að-
stöðu þeirra sem eru að byggja,
og hinna sem eru að kaupa hús-
næði. Svo ég nefni nokkur atriði í
Ásmundur Stefánsson, forseti ASl: Líklegt að þurfi að grípa til verkfallsvopna
strax í haust.
tillögum ókkar um húsnæðismál.
Miklu skiptir að aðgerðir sem nú
verður gripið til, þeim til aðstoð-
ar sem nú eru í vandræðum, verði
ekki til þess að stöðva þá sem
þurfa að eignast húsnæði í fyrsta
sinn.”
Athygli vekur, að í nýlegri
skýrslu þinni til miðstjórnar, um
atvinnumál, eru ekki sett fram
skilgreind markmið um atvinnu-
stefnu verkalýðshreyfingarinnar,
þó skýrslan sé grunnurinn að við-
ræðum við Vinnuveitendasam-
bandið. Hvað veldur?
„Ég held að það sé ekki alls-
kostar rétt. Við höfum á liðnum
árum verið með tilburði til að
móta okkur skýrari stefnu í at-
vinnumálum. Má í því efni minna
á ýmsar þingsamþykktir Alþýðu-
sambandsins og sameiginlega ál-
yktun ASÍ og BSRB vorið 1983,
auk þess sem fram kemur í skýrsl-
unni. En það er rétt að í hana
vantar ýmislegt sem þar á að
mínu viti heima eins og lýðræði í
atvinnulífinu, og eignarhald á at-
vinnutækjum.”
Hvers vegna?
„Við höfum ekki náð að móta
nægilega skýra stefnu í þessum
málum. Ég tel þó skynsamlegt að
ræða atvinnumálin við atvinnu-
rekendur sem sitja inni með
mikið af upplýsingum um
atvinnulífið, og með þessu móti
verður líka auðveldara að draga
fram aðstoð frá opinberum stofn-
unum með upplýsingaöflun og
úrvinnslu.”
Til hvers telurðu að viðræð-
urnar geti leitt?
„Við höfum í gegnum tíðina
búið við ákaflega mikla óreiðu og
stefnuleysi í atvinnumálum. Síð-
asta stefnumarkandi ákvörðunin
sem tekin var, var ákvörðunin
um uppbyggingu togaraflotans
og fiskvinnslunnar, fyrir fimmtán
árum. Síðan hefur allt meira og
minna rekið á reiðanum. Ég er
þeirrar skoðunar, að þetta sé ein
af ástæðunum fyrir því hvað við
höfum dregist aftur úr öðrum
þjóðum á undanförnum árum.
Við vorum meðal allra ríkustu
þjóða fyrir áratug. Við erum að
vísu ekki komnir í hóp þeirra fá-
tækari, en við höfum sigið mikið
á listanum. Þessari þróun verður
að snúa við.
Það er hinsvegar alls ekki gefið
að niðurstaðan verði sameigin-
leg. En við hljótum að draga fram
á hvaða sviðum mögulegt er að
ná árangri, hvar er það sem við
getum beitt okkur. Ég reyni að
átta mig á í skýrslunni hvar þessir
möguleikar eru og hvað þurfi að
gera til að ná árangri í atvinnu-
málum. Það er nauðsynlegt að
samhæfa mjög marga þætti í fjár-
festingarmálum, menntamálum,
rannsóknum og á fleiri sviðum.
Móta þarf heildarstefnu svo allir
viti að hverju er stefnt.”
Hvað hefur af hálfu Alþýðu-
sambandsins verið gert til að
mynda það nýja landsstjórnarafl
sem Alþýðusambandsþing álykt-
aði um?
„1 upphaflegu tillögunni var
gert ráð fyrir myndun nýs lands-
stjórnarafls, sem myndað væri af
stjórnarandstöðunni við hliðina á
verkalýðshreyfingunni. Niður-
staðan varð hins vegar sú að
verkalýðshreyfingin yrði að
mynda nýtt landsstjórnarafl.
Verkalýðshreyfingin er eðli
málsins samkvæmt pólitísk og
hefur verið með pólitísk verkefni
á sinni könnu alla tíð. Með um-
fjöllun okkar nú um húsnæðis-
mál, lífeyrismál og atvinnumál
erum við að stíga skref f þá átt að
gera hreyfinguna betur undir-
búna til að taka þátt í hinni pólit-
ísku umræðu. Með því verður
hún sterkari í hinni daglegu bar-
áttu. Það hafa blásið hægri vindar
í þjóðfélaginu síðustu árin. Hér
hefur hver frjálshyggjumaðurinn
á fætur öðrum vaðið uppi, þar
sem tillitsleysi gagnvart náungan-
um hefur verið grundvallarboð-
orðið. Við verðum að hefja
bræðralagshugsjónina og tillit
hver til annars til vegs og láta ekki
niðurrifsöfl, sem eru málsvarar
tillitsleysisins ráða þróun þjóðfé-
lagsins til frambúðar.”
Forystumenn verkalýðshreyf-
ingarinnar eru í mismunandi
stjórnmálaflokkum sem eru í
grundvallaratriðum ósammála.
Er því ekki óhugsandi að ná
nokkru samkomuiagi um þá
stefnumörkun sem þetta þarf að
hafa í för með sér?
„Nei alls ekki. Þá sem eru að
vinna að verkalýðsmálum greinir
að vísu á í ýmsum grundvallar-
atriðum. Ég held hins vegar að
þeir eigi það allflestir sameigin-
legt að vera félagslega sinnaðir.
Þeir sem eru virkir innan verka-
lýðshreyfingarinnar eru að minni
hyggju allir í andstöðu við þau
andfélagslegu öfl sem komið hafa
fram undir frjálshyggjuheitinu.”
2 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Mlðvikudagur 1. mal 1985