Þjóðviljinn - 01.05.1985, Blaðsíða 5

1
1. MAÍ
Bjartsýni er
baráttunesti
Verkalýðshreyfingin setur kröfu um kaupmáttartryggingu áoddinn.
VSÍ leggst alfarið gegn verðbótum á laun. Tvísýn staða.
Vordagar, - hækk-
andi sól og hugur í
fólki. Á 1. maí staldra
menn gjarnan við og
líta yfir sviðið, kanna
viðstöðu andstæð-
ingsins, skilgreina
markmiðin framundan,
brýna til baráttu,
hvessa eggjar. Sjaldan
hefur verið meiri þörf á
því en einmitt í dag.
Viö búum við tíma þar sem
sameiginlegt vald ríkisstjómar og
atvinnurekenda hefur knúið
verkalýðshreyfinguna á undan-
hald um tíma. Alltof margir hafa
fallist á þau rök að kjaraskerðing
væri óhjákvæmileg til að rétta úr
kút sameiginlegs fjárhags okkar
sem þjóðar. Nú er hins vegar far-
ið að renna upp ljós fyrir mörgum
- menn eru að sjá að þeir voru
hafðir að ginningarfíflum.
Meðan tekjur almennings
skruppu allverulega saman í
nafni sameiginlegs þjóðarhags
fitnuðu milliliðirnir sem aldrei
fyrr. Meðan hagur alþýðu manna
var með versta móti þá greindu
opinberar skýrslur frá því að hag-
ur verslunar og þjónustu væri
„með skásta móti“. Meðan
stjórnvöld sáu til þess að arður-
inn af striti fólksins í fiskverkun
og sjávarútvegi úti á landsbyggð-
inni var nánast tekinn opinberu
eignamámi og færður á silfurfati
yfir í vasa milliliðamógúlanna í
Reykjavík þá brostu stjórnar-
herrar afsakandi og sögðu við
fólk: Þetta er allt í nafni þjóðar-
hags.
Af hálfu stjórnvalda vom for-
sendur febrúarsamninganna á
síðasta ári þær, að þjóðarfram-
leiðsla myndi dragast saman á ár-
inu og töluvert minna verða til
skiptanna. Þess vegna vildu þau
draga úr kaupmætti. En þegar
upp var staðið í árslok kom
auðvitað í ljós að þjóðarfram-
leiðsla hafði ekki minnkað, -
heldur vaxið! Sú auðaraukning
kom aldrei í vasa fólksins í
landinu. Þvert á móti minnkaði
kaupmáttur okkar.
Við vomm höfð að ginningar-
fíflum ósvífinna stjórnvalda og
atvinnurekenda.
Kaupmáttartrygging
Fyrsta morgunverk núverandi
ríkisstjórnar á valdatróni var að
banna með lagaboði greiðslu dýr-
tíðarbóta « svonefndrar
verðtryggingar á laun. Dýrtíðar-
bætumar höfðu þó verið hluti
frjálsra samninga milli verkalýðs-
félaganna og atvinnurekenda.
Afnám þeirra varð launafólki
dýrkeypt. Síðan þá hefur kaup-
máttur umsaminna tekna verið
að dragast saman. í dag er hann
orðinn fjórðungi rýrari en við
upphaf ríkisstjómarinnar. Það
jaftigildir því, að stjórnvöld hafi
hrifsað úr vösum okkar fjórðu
hverja krónu af þeim launum sem
við höfðum, þegar hún komst á
valdastóla.
Reynsla tveggja síðustu ára
hefur sýnt okkur og sannað, að
samningar án einhvers konar dýr-
tíðarbóta eru harla lítils virði.
Dæmið af BSRB-verkfallinu og
samningunum í lok þess segir allt
sem þarf. Þar náðust fram góðar
kauphækkanir, en engin
kaupmáttartrygging. Blekið á
samningnum var tæpast þornað
þegar byrjað var að krukka í
kaupmáttinn með gengisfell-
ingum og skipulögðu gengissigi
og í dag er búið að stela nánast
öllum hinum fjárhagslega ávinn-
ingi verkfallsins af okkur.
Þess vegna er alveg ljóst, að
höfuðkrafan í næstu samninga-
gerð verður kaupmáttartrygging
í einhverju haldbæru formi.
Um þetta em allir félagar í
verkalýðshreyfingunni sammála.
Alþýðusamband íslands hefur
þegar lagt kjölinn að næstu samn-
ingum með því að setja fram
þrjár meginkröfur:
■ Kaupmáttartrygging.
■ Hinum glataða kaupmætti
verði náð aftur.
■ Laun þeirra lægst launuðu
verði hækkuð sérstaklega.
Svardagar VSÍ
Það er að sönnu rétt, að lög-
boðið bann við dýrtíðarbótum á
laun rennur út í júní og í við-
ræðum við verkalýðshreyfinguna
hafa stjórnvöld fallist á að fram-
lengja það ekki. Þar með skyldi
þó enginn halda að björninn sé
unninn. Stjórnvöld eru eftir sem
áður jafn mikið á móti því að ein-
hvers konar dýrtíðarbætur verði
reiknaðar á laun. Hins vegar
meta þau stöðuna þannig, að
sökum þeirrar feykilegu kjara-
skerðingar sem launafólk hefir
sætt, þá sé frá pólitísku sjónar-
miði afar erfitt að ríkisstjómin
verði sá aðili sem tálmi upptöku
einhvers konar kauptryggingar. í
annan stað telja þau að samtök
atvinnurekenda, VSÍ, séu nú
nógu sterk til að geta á eigin spýt-
ur andæft kröfunni um dýrtíðar-
bætur. Viðhorfið er þannig
óbreytt, en það hafa orðið hlut-
verkaskipti: VSÍ verður nú sá að-
ili sem verður látinn spyrna fót-
um gegn upptöku dýrtíðarbóta -
en ríkisstjórnin mun standa
álengdar hjá og tæpast grípa inn í
átökin nema sýnt verði að máttur
verkalýðshreyfingarinnar sé að
knýja VSÍ til eftirgjafar.
I stíl við þessi hlutverkaskipti
hefur VSÍ nú haft um nokkurt
skeið uppi heita svardaga um að
samtökin muni aldrei fallast á að
laun verði verðtryggð á nýjan
leik. Það er því meir en líklegt að
þegar líður á samningagerð muni
verkalýðshreyfingin neyðast til
að beita afli sínu og aðgerðar-
mætti til að knýja fram haldbæra
kaupmáttartryggingu.
Falsrök
Sýnt er, að með því að knýja
fram kaupmáttartryggingu
myndi verkalýðshreyfingin stór-
lega skerða möguleika atvinnu-
rekenda til aukins gróða. Þeir
beita því öllum áróðursmætti sín-
um til að telja launafólki trú um,
að það sé því sjálfu fyrir bestu að
taka ekki upp verðbætur á laun.
Rökin eru þau, að verðbæturnar
muni magna upp verðbólgu, sem
öllum er skaðleg.
Þessi rök eru hins vegar
falsrök. Þau eru ekki byggð á
staðreyndum.
■ Það hafa aldrei verið færðar
ótvíræðar sönnur á fullyrðingu
atvinnurekenda um að verð-
trygging launa valdi verðbólgu.
■ Hægt er að benda á mörg
lönd þar sem laun voru verð-
tryggð með beinni vísitölubind-
ingu en verðbólga var eigi að
síður mjög lág. Þessar upplýsing-
ar hafa meðal annars komið fram
hér í Þjóðviljanum.
■ Um langt skeið fiktuðu ís-
lensk stjórnvöld við vísitölubind-
ingu launa sem var við lýði áður
en núverandi ríkisstjórn tók við.
Dýrtíðarbætur voru ýmist
skertar, tafðar eða teknar af með
öllu. Ekkert bendir til að þetta
fikt hafi fært verðbólguna niður.
■ Verðtrygging launa er ein-
faldlega leið til að halda um-
sömdum kaupmætti óbreyttum
út samningstímabilið. Hún er frá-
leitt ávísun á verðbólguskriðu.
Þægileg gleymska
Það er allrar athygli vert, að
þegar atvinnurekendur og mál-
gögn þeirra ræða um verðtrygg-
ingu launa og verðbólgu, þá er
þess ævinlega vendilega gætt, að
fela þann möguieika að það séu í
rauninni atvinnurekendur sem
hafi átt stærstu sök á verðbólg-
unni á tímum verðtryggðra
launa. Eigi að síður er það stað-
reynd, að gífurleg brögð voru að
því að einmitt þeir gengju á lagið
á hækkuðu verðlag á þjónustu og
vörum alltof mikið og alltof fljótt
eftir hverja einustu launahækk-
un. Þessu hins vegar „gleyma" at-
vinnurekendur og attaníossar
þeirra í fjölmiðlaheiminum.
Sé staðhæfing atvinnurekenda
um tengsl milli verðbólgu og
launahækkana af völdum vísi-
tölubindingar launa rétt, þá ætti
sömuleiðis að vera samband á
milli verðbólgu og launaskriðs.
Launaskrið hefur átt sér stað
næstum því alls staðar í atvinnu-
lífinu, einfaldlega vegna þess að
fólk lifir ekki á umsömdum töxt-
um. í einstökum geirum er þetta
launaskrið allverulegt. Þar sem
hér er um að ræða launahækkanir
umfram samningsbundin laun,
þá er ekki hægt að telja þær
verkalýðshreyfingunni til tekna,
- né heldur kenna henni um verð-
bólguáhrif launaskriðs. En er það
ekki skondið, að aldrei hefur
Morgunbiaðið eða talsmenn VSÍ
sett á tölur um að launaskriðið
magni verðbólgu?
Ástæðan er einfaldlega sú að
síbylja atvinnurekenda um að
einhvers konar verðtrygging
launa hleypi af stað verðbólgu-
fljóti er fyrst og fremst áróður
sem þeir nota til að fæla fólk frá
stuðningi við kröfur verkalýðs-
hreyfingarinnar um verðtrygg-
ingu. Þeir hafa hins vegar ekkert
á móti launaskriði - því þeir ráða
því algerlega sjálfir. Þeir vilja
hafa það í hendi sér hvenær þeir
hækka launin og hvenær þeir
lækka þau, - hvenær þeir krukka
í kaupmáttinn og hvenær ekki.
Launaskríð yfir línuna þýðir ein-
faldlega að þeir taxtar sem verka-
lýðshreyfingin semur um eru ekki
í gildi. Þarmeð hefur atvinnurek-
endum tekist að lama áhrif
hreyfingarinnar allverulega. Það
er líka ein af ástæðunum fyrir því
að þeir hamla af alefli gegn
kaupmáttartryggingu - það
eykur áhrif þeirra en rýri áhrif
verkalýðshreyfingarinnar að
sama skapi.
Tvísýn staða
Staðan í dag er tvísýn. Verka-
lýðshreyfingin mun setja á
oddinn kröfur um kaupmáttar-
tryggingu. VSÍ hafnar alfarið
öllum verðbótum. Hjá VSÍ hafa
jafnframt átt sér stað nokkur
mannaskipti í forystunni og inn
komið menn með harðari og óbil-
gjamari afstöðu til verkalýðs-
hreyfingarinnar en var að finna
hjá sumum þeirra sem brott
gengu. Þess vegna hafa líkurnar
aukist á því að í viðskiptum VSÍ
og verkalýðshreyfingarinnar
sverfi til stáls.
Verkföli eru að sjálfsögðu ekki
skemmtiatriði fyrir einn eða
neinn, og það er alveg ljóst að til
þeirra verður ekki gripið nema í
ítrustu neyð. Hreyfingin mun
ekki stefna fólki sínu í aðgerðir
nema annars sé ekki kostur og
fyrir því sé fullur vilji. Allar að-
gerðir hennar miðast að sjálf-
sögðu við það, að ná sem mestu
með sem minnstum tilkostnaði, -
höggva eins drjúgt strandhögg í
lendum andstæðinganna og hægt
er með sem minnstum fómum.
Þess vegna er nú brýnt, að menn
fari þegar að leggja saman höfuð
til að hugsa út rétta baráttutakt-
ík. Ef nauðsynlegt kann að
reynast að nota aðgerðamátt
verkalýðshreyfingarinnar verður
að liggja fyrir hvaða ráð reynast
best.
Umfram allt: fólk verður að
gera sér grein fyrir að eigi að ná
fram þeim kröfum sem verka-
lýðshreyfingin hefur sett fram, þá
kann fyrst að skerast í odda. Því
verður fólk að vera viðbúið.
Kjarabætur eru ekki manna sem
fellur af himnum. Þær nást ekki
mótstöðulaust. Hins vegar er
hugur í fólki um þessar mundir.
Menn eru bjartsýnir og bjartsýni
er baráttunesti.
Látum órétt síðustu tveggja ára
verða okkur öllum að heitri eggj-
an!
Mi&vlkudagur 1. mal 1985 ÞJÓÐVILJINN - SIÐA 5