Þjóðviljinn - 18.05.1985, Qupperneq 12

MENNING
Leikfélae Reykjavíkur sýnir
ÁSTIN SIGRAR
eftir Olaf Hauk Símonarsson
Leikstjóri: Þórhallur Sigurðsson
Leikmynd: Jón Þórisson
Það eru ýmsir skemmtilegir
sprettir í þessum gamanleik Ólafs
Hauks og hann sýnir víða að hann
er laginn við að skrifa skemmtileg
tilsvör, einkum þegar hann er að
skopast að ýmsum tískufyrirbær-
um samtímans, svo sem vaxtar-
rækt og heilsufæði, en sem heild
er þetta verk ófullburða, enda
tæpiega til þess stofnað af hendi
höfundar að það yrði sýnt á þessu
sviði. Hinn eiginlegi söguþráður
er bæði ófrumlegur og heldur los-
aralega spunninn, og höfundur
grípur til þess ráðs að fylla uppí
eyður hans með revíukenndum
þáttum eins og vaxtarræktarþætti
og atriði á austurlensku veitinga-
húsi, sem eru ágætir sem slíkir en
hanga einhvern veginn utan á
verkinu. Uppgjörið í lokin er
vandræðalega augljóst og tilraun-
ir til að skopast að tilviljunum
þeim sem löngu hafa tíðkast í
svona gamanleikjum eru lítt
fyndnar.
Ólafur Haukur er verulega
orðhagur höfundur og fyndinn,
en honum hefur ekki tekist að
skrifa gamanleik sem stendur
fyrir sínu á sviði. Svo virðist
reyndar sem Þórhallur Sigurðs-
son hafi ekki treyst textanum sér-
lega vel, því að hann setur verkið
upp í afskaplega ýkjukenndum
stíl sem víða snýst yfir í slappstikk
og beitir hinum margvíslegustu
leikbrögðum til að lífga uppá sýn-
Valgerður Dan og Gísli Halldórsson í hlutverkum sínum í Ástin sigrar. Myndina tók Valdís á æfingu.
Leiklist
Skemmtilegir sprettir,
inguna. Þetta er oft gert at mikilli
hugkvæmni og næmu auga fyrir
sviðshreyfingum, enda Þórhallur
gamalreyndur meistari á þessu
sviði. En ýkjustíllinn gengur víða
of langt, verður innantómur og
þreytandi. Upphafsatriðið er t.d.
of langt og tætingslegt og hin sí-
fellda grímunotkun Hermanns er
bara fyndin rétt fyrst. En sum at-
riðin takast ljómandi vel sem slík,
t.d. atriðið á veitingahúsinu sem
var verulega vel útfært og karate-
höggið óborganlegt.
Það verður að teljast meira en
hæpið að velja Kjartan Bjarg-
mundsson í hlutverk Hermanns.
Kjartan getur aldrei orðið trú-
verðugur sem tónskáld í miðald-
urskrísu sem er að skilja eftir
fimmtán ára hjónaband. Aldurs-
munur hans og Valgerðar Dan er
einfaldlega alltof mikill. Það hef-
ur hins vegar verið freistandi að
velja Kjartan vegna þess að hann
er góður slappstikkleikari, og
auk þess verður að segjast að það
er ótrúlega lítið úrval karlleikara
á aldrinum kringum 40 í landinu.
Þótt Kjartan gerði margt vel var
hann einfaldlega utangátta í hlut-
verkinu af því að hann átti nánast
enga möguleika á að passa inn í
það.
Gfsli Halldórsson féll hins veg-
ar mjög vel að hlutverki Nóa
tannlæknis og lék þennan út-
smogna sjarmör af ísmeygilegri
kímni. Gísli er farinn að gæta
meir hófstillingar í gamanleik sín-
um en hann átti stundum vanda
til hér áður fyrr og fer það honum
vel.
Valgerður Dan fer rösklega
með hlutverk Dóru og skilar til-
svörum sínum mjög hnyttilega.
Ása Svavarsdóttir lýsir grænmeti-
sætunni og góðustúlkunni
Kristínu af góðlátlegri kímni
þannig að góðmennskan og ein-
feldnin skín af henni. Jón Hjart-
arson geislar af heilbrigði og
heimsku sem vaxtarræktarmað-
ur, en aulabrandarar hans verða
einum of margir. Bríet Héðins-
dóttir er í fremur vandræðalegu
en...
hlutverki sem aðstoðarstúlka
tannlæknisins en notar vel þau
tækifæri sem henni bjóðast. Mar-
grét Ólafsdóttir er í öðru heldur
klaufalegu hlutverki sem móðir
Hermanns en býsna aðsópsmikill
á stundum, þó að þáttur hennar í
leiknum verði mestanpart utan-
garna. Þá birtist Steindór Hjör-
leifsson í ýmsum gervum, bestur
dulbúinn sem kínverji. Um hlut-
verk Helga Björnssonar er best
að segja sem fæst, en hann á enga
sök á því hvernig fer.
Jón Þórisson hefur gert mjög
haganlega og snotra leikmynd og
skiptingar gengu einsog smurðar.
Gamla, góða félagsraunsœið
Kjartan sýnir í vestursal Kjarvalsstaða
Kjartan Guðjónsson listmálari
sýnir um þessar mundir á
Kjarvalsstöðum. Þarmásjá
54 olíumálverk eftir hann og
17 vatnslitamyndir. Öll eru
verkin gerð á undanförnum
þremur árum og eru þau af-
rakstur nýrrar sáningar að
lokinni sýningunni 1981, en
þá sýndi Kjartan einmitt verk
sín að Kjarvalsstöðum.
Sem fyrr er sjávarútvegurinn
meginþema Kjartans, einkum
fiskvinnslan. Málverk Kjartans
eru eins konar framhald á mynd-
um Schevings, í eiginlegum jafnt
sem óeiginlegum skilningi. Við
fáum að sjá hvað verður um
aflann sem karlarnir hans Sche-
vings voru að fiska fyrir aldar-
fjórðungi. En þetta er ekki fisk-
vinnsla með nútímalegu sniði,
hausavélum, sjálfvirkum skel-
plokkurum eða ljósaborðum til
að röntgenskoða þorskinn, held-
ur gamaldags aðferðir eins og þær
gerðust á „gullöld" sjósóknarinn-
ar. Það eru sfldarævintýri sem
standa Kjartani fersk fyrir hug-
skotssjónum, þau ævintýri sem
Sigurður Ólafsson söng um svo
listilega.
Líkt og allar slíkar atvinnu-
myndir eru málverk Kjartans
trega blandin, vegna þess að þau
fjalla um grósku og uppgang ein-
hvern tíma í fortíðinni. Þetta eru
m.ö.o. táknmyndir, eða öllu
heldur safnmyndir um atvinnulíf,
þar sem verkmennskan er hafin í
hetjulegar hæðir og rómantískar.
Þannig er inntakið í verkum
Kjartans yfirleitt „sósíal-
realískt", um leið og umgjörðin
er „pseudo-kúbísk“. Scheving
var einnig sósíal-realiskur og
pseudo-kúbískur, en sjómenn
hans voru meir af holdi og blóði
en fiskverkafólk Kjartans. Sche-
ving kunni einnig þá list að íðil-
gera rétta hluti. Hann hóf upp
mennina í sjóstökkunum og jók á
hetjuásýnd þeirra með óvenju-
legum sjónarhornum sem undir-
strikuðu eilífa baráttu sjómanns-
ins við óblíða náttúru. Kjartan
íðilgerir ranga hluti, nefnilega
umhverfi verkafólksins í stað
þess sjálfs. Jafnvel múkkinn sest
stilltur og montinn á stólpann við
hlið beitingamannsins eins og
hann vilji segja: „Sjáðu hvað við
erum góðir saman. Svona bjarga
ég nú myndbyggingunni þér til
heiðurs.“
Þannig vinnur allt saman í
myndum Kjartans: menn, baujur
og málleysingjar. Allir eru stað-
ráðnir í að gera myndina sem
heillegasta og verður reyndar að
ósk sinni: Allt er eitt allsherjar
harmoní og engir endar eru
lausir.
Það er einmitt þetta pottþétta
samræmi sem gerir myndir Kjart-
ans svo saknaðarkenndar og um
leið eilítið gamaldags eins og ósk-
alagaþáttinn „Á frívaktinni."
Þær minna einnig á þá tíð þegar
listamönnum var sem mest í mun
að finna málamiðlun milli per-
sónulegrar tjáningar og opinberr-
ar listþarfar, eða krafna um auð-
skilda list. Þeir Stalín og Hriflu-
Jónas vildu vita á hvað þeir voru
að góna og þess vegna var gott
fýrir listamennina að hafa
eitthvað pottþétt og hetjulegt í
handraðanum ef svo bar undir til
að fela með of áberandi formal-
isma.
Seinna voru flestir listamenn
dauðfegnir að losna undan þeirri
kvöð sem fylgdi því að þurfa að
gera myndir samkvæmt dyntum
ráðamanna. En síðan Kjartan
snéri aftur til hlutlægra frásagnar-
hátta hefur hann einhverra hluta
vegna kosið að endurvekja mark-
visst þessar gömlu klisjur. Eflaust
fær hann mörg hjörtu til að slá
örar, því ef eitthvað er pottþétt
þá er það kúnst sem er ákveðin
fyrirfram og ekki þarf að pæla í
eftir að hún er orðin sjálfrúllandi.
12 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 18. maí 1985